Саьламлыг  здоровье

ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1.
 
Абдрешов  С.Н.,  Булекбаева  Л.Э.,  Балхыбекова  А.О.  Реологические  и  биохимические  показатели  лимфы  при 
аллоксановом диабете// Вестник РУДН, серия Медицина, 2009, № 4, с.401-404 
2.
 
Алиев  М.Х.,  Гулиева  А.А.,  Алиева  А.Д.,  и  др.  Патогенетическое  значение  нарушение  лимфатического  дренажа  тканей 
при экспериментальном сахарном диабете.// Аллергология и иммунология, 2015, т.16, №3, с.278-279. 
3.
 
Алиев С.Д., Алиев М.Х., Гулиева А.А., и др. Состояние коагуляционного гомеостаза в условиях применения мексидола с 
клексаном при экспериментальном сахарном диабете// Аллергология и иммунология, 2013, т.14, №1, с.58. 
4.
 
Ахминеева  А.  Х.,  Полунина  О.  С.  Дисфункция  эндотелия  при  хронической  обструктивной  болезни  легких  и 
бронхиальной астме // Астрах. мед. ж. 2012; 7 (3): 43–46. 
5.
 
Бабак О.Я., Топчий И.И. Окислительный стресс, воспаление и эндотелиальная дисфункция - ключевые звенья сердечно-
сосудистой патологии при прогрессирующих заболеваниях почек// Укр. терапевт, журн., 2004,  №4, с.10-17. 
6.
 
Балаболкин, М.И., Креминская В.М., Клебанова Е.М. Роль дисфункции эндотелия и окислительного стресса в механизмах 
развития ангиопатий при сахарном диабете 2 типа// Кардиология, 2009, т.44,  № 7, с.90 – 97. 
7.
 
Батрак  Г.А.  Клинико-функциональное  состояние  сердечно-сосудистой  системы  у  больных  сахарным  диабетом  2  типа: 
диагностика нарушений и их прогностическое значение. Дисс. д.м.н., Иваново,  2014, 195с. 
8.
 
Белоцерковцева Л. Д., Коваленко Л. В., Корнеева Е. В., Шишанок О. Ю. Дисфункция эндотелия как предиктор развития 
метаболического синдрома у женщин в период менопаузы // Вест. нов. мед. техн. 2010; XVII (1): 91–93. 
9.
 
Бондарь  И.А.,  Климонтов  В.Р.,  Поршенников  И.А.  Окислительная  модификация  белков  при  диабетических 
микроангиопатиях // Сахарный диабет, 2000, №3, с.9. 
10.Боева  Н.  А.,  Медведева  В.  Н.  Дисфункция  эндотелия  при  абдоминальным  ожирении  в  молодом  и  среднем  возрасте// 
Вест. иванов. мед. акад., 2009, №14, с.43. 

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
33 
11.Бродская Т. А., Невзорова В. А., Гельцер Б. И., Моткина Е. В. Эндотелиальная дисфункция и болезни органов дыхания // 
Тер. арх. 2007, 79 (3), с.76–84. 
12.Бувальцев В.И., Камышева Т.В., Спасская М.В. Дисфункция эндотелия как интегральный фактор риска атеросклероза и 
возможности ее коррекции// Клинич. фармакология и терапия, 2002,  № 11 (5), с.30-32. 
13.Волков А. В., Мач Э. С., Гусева Н. Г. Дисфункция эндотелия при системной склеродермии — клинико-патогенетические 
корреляции // Тер. арх. 2008; 80 (10): 68–71 
14.Воробьев  Е.  Н.,  Шумахер  Г.  И.,  Хорева  М.  А.,  Осипова  И.  В.  Дисфункция  эндотелия  —  ключевое  звено  в  патогенезе 
атеросклероза // Росс. кард. ж. 2010; 2: 84–91. 
15.Галицин  П.  В.,  Литвин  А.  Ю.,  Чазова  И.  Е.  Синдром  обструктивного  апноэ  сна  и  дисфункция  эндотелия//  Кард.  вест., 
2007, Т.II, 1 (XIV), с.53–60. 
16.Гомазков О. А. Эндотелий — «эндокринное дерево» // Природа. 2000, № 5, с.38–46. 
17.
Дедов  И.И.  Сахарный  диабет:  развитие  технологий  в  диагностике,  лечении  и  профилактике  (пленарная  лекция)                 
// Сахарный диабет, 2010, №3, с.6–13.
 
18.
Дедов И.И.,  Шестакова М.В. Сахарный диабет: диагностика, лечение, профилактика. М.: «М.  2011. 808 с.
 
19.
Демченко Г.А., Булекбаева Л.Э., Абдрешов С.Н., Балхыбекова А.О. Функциональное состояние лимфатической системы 
при экспериментальном диабете// Совр. наукоемкие технологии, 2010,  №2, с. 82-84
 
20.Дзукгоев  С.Г.  Механизмы  формирование  эндотелиальной  дисфункции,  сопровождающие  патологию  висцеральных 
органов при сахарном диабете. Перспективы коррекци. Дисс. д.м.н., Ростов на Донну, 2013, 250с. 
21.Дзугкоева  Ф.С.,  Дзугкоев  С.Г.,  Хетагурова  Л.Г.  Изменения  гемодинамики,  перекисного  окисления  липидов  и  системы 
гемостаза при экспериметальном сахарном диабете// Фундаментальные исследования, 2008, №8, с.105-106 
22.Дзугкоева  Ф.С.,  Дзугкоев  С.Г.  Роль  эндотелиальной  дисфункции  в  нарушении  функции  висцеральных  органов  и 
патогенетически обоснованный способ коррекции// Фундаментальные исследования, 2010, №11, стр. 42-46 
23.
Долгов А.М., Рябченко А.Ю.,. Денисов Е.Н, Туманова И.Г.Эндотелий - зависимые механизмы регуляции тонуса сосудов 
при ишемическом инсульте // Казанский медицинский журнал, 2013, № 1, c.9 – 13.
 
24.
Закирова Н. Э. И., Оганов Р. Г., Закирова А. Н.,  и др.  Дисфункция эндотелия при ишемической болезни сердца // Рац. 
фармакотер. в кард. 2008; 4 (4): 23–27.
 
25.
Занозина О.В. Роль окислительного стресса в развитии и прогрессровани поздних осложнений сахарного диабета 2 типа. 
Возможности антиоксдантной терапии. Авт. дисс. д.м.н., Нижний –Новгорд, 2010, 50с.
 
26.
Затейщиков Д.А., Минушкина  Л.O., Кудряшова О.Ю. Функциональное соотношение эндотелия  у больных  АГ  и ИБС// 
Кардиология, 2000, № 6, с.56-59.
 
27.
Каменева,  Е.А.,  Захарьина  О.А.,  Бабаева  А.Р.  Сывороточные  гликозаминогликаны  и  антитела  к  ним  как  маркеры 
сосудистых поражений при сахарном диабете// Вестник Волгоградского государств. мед. университета, 2008, т.26, №2, с.50 
– 53.
 
28.
Каменская  О.В.  Системные  нарушения  гемолимфоциркуляции  при  инсулинезависимом  сахарном  диабете  и  методы  их 
коррекции с использованием лимфотропных и эфферентных технологин. Автореф. дисс. д.м., Новосибирск, 2007, 45с.
 
29.
Касаткина  С.Г.,  Касаткин  С.Н.  Значение  дисфункции  эндотелия  у  больных  сахарным  диабетом  2-го  типа// 
Фундаментальные исследования,  2011,  № 7, с.248-252
 
30.
Киселева Н. И. Дисфункция эндотелия при гестозе: патогенез, динамика и лечение // Охр. мат. и детст. 2006; 1 (7): 49–56.
 
31.Любарский М.С., Шумков О.А., Шевела А.И. Лимфостимуляция в лечении синдрома «стопа диабетика»./ Сб. мат. конгр. 
лимфол.  России. Москва, 2000, с. 203. 
32.Мамедов  Я.Д.,  Алиев  М.Х.,  Гулиева  А.А.,  Гасанова  З.В.  Активность  печеночных  ферментов  в  кови  и  лимфе  при 
экспериментальном сахарном диабете/Матер. научной конфереции, посвященной 90 летию проф. Т.А. Алиева. Баку, 2011, с. 
353-354. 
33.Марков Х.М. Оксидантный стресс и дисфункция эндотелия // Патологическая физиология и экспериментальная терапия, 
2005, № 4, с.5-9. 
34.Мацюк  Т.  В.  Особенности  клинического  течения  хронической  гастродуоденальной  патологии  у  детей  с  NO-зависимой 
дисфункцией эндотелия // Ж. гродн. мед. универ. 2007; 3 (19): 51–54. 
35.Миняйлова H.H.,    Сундукова  Е.Л.,  Ровда  Ю.И.  Гиперлептинемия  и  ее  клинико-метаболические  ассоциации  при 
 синдроме  инсулинорезистентности у детей и подростков// Педиатрия. Журнал имени Г.Н.Сперанского. 2009, т.88, № 6, с.6-
13. 
36.Михно В.А. Клинико-диагностическое значение эндотелия при сахарном диабете 1 типа у детей. Дисс. к.м.н., Хабаровск, 
2012,  126с. 
37.Михно  В.  А..  Никитина  И.  Л.  Дисфункция  эндотелия  как  фактор  риска  сахарного  диабета  и  сердечнососудистой 
патологии // Забайк. мед. вестн. 2009, 15, с. 92–97. 
38.Моррисон  В.  В.,  Божедомов  А.  Ю.  Дисфункция  эндотелия  при  синдроме  полиорганной  недостаточности  у  больных  с 
термической травмой // Регион. кровообр. и микроцирк. 2013; Т. 12, 2 (46): 43–48. 
39.Наумов  А.  В.,  Вышиванюк  В.  А.,  Верткин  А.  П.  Дисфункция  эндотелия  сосудов  и  гемодинамические  нарушения  в 
парадонте у молодых людей с никотиновой зависимостью // Кард. терап. и профил. 2012; 11 (2): 70–75. 
40.Небылицин  Ю.  С.,  Сушков  С.  А.,  Солодков  А.  П.,  Дорошенко  А.  С.  Дисфункция  эндотелия  при  острой  и  хронической 
венозной недостаточности // Нов. хирург. 2008; 16 (14): 141–153. 
41.Панфилова, В.Н., Таранушенко Т.Е., Панфилов А.Я., Дорощенко С.И. Сонографические признаки дисфункции эндотелия 
у подростков с сахарным диабетом 1 типа// Сибирский медицинский журнал, 2011, №4, 2, с.94 – 97.  
42.Пизова Н.В. 
Мильгамма  и  Мильгамма композитум в  лечении  неврологических  заболеваний  // Неврология, 
нейропсихиатрия, психосоматика, 2009, №3-4, с.75-81. 
43.Резникова  Е.А.  Клиническое  значение  оценки  рол  дисфункции  эдотелия  в  патогенезе  диабетической  ангиопатии.  Дисс. 
к.м.н., Волгоград, 2014. 115с. 
44.Руда  М.М.  Предшественники   эндотелиальных   клеток  и  дисфункция  эндотелия  у  больных  ишемической  болезнью 
сердца и сопутствующим сахарным диабетом// Кардиологический вестник. 2008, Том 111 (XV) №1, с.53-60 
45.Салов  И.А.,  Глухова  Т.Н.,  Чеснокова  Н.П.Дисфункция  эндотелия  как  один  из  патогенетических  факторов  расстройств 
микроциркуляции при гестозе// Росс. вестник акушера – гинеколога, 2006, т.6, №6, с.4 – 9.  

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
34 
46.Северина,  А.С.,  Галицина  Н.А.,  Парфенова  Е.В.,  и  др.    Роль  дисфункии  эндотелия  в  развитии  диабетических 
макроангиопатий // Пособие для врачей. – Москва. – 2007. – С.312. 
47.Сеидова  Г.  Б.  Дисфункция  эндотелия  и  развитие  ИБС  у  женщин  в  пре-  и  постменопаузе  //  Регион.  кровообр.  и 
микроцирк. 2005, 4 (1), с.46–52. 
48.Семченко  И.Ю.  Изучение  влияние  различных  диетических  рационов  на  показатели  цитокинвого  статуса  и  апоптоза  у 
больных сахрным диабетом 2 типа. Дисс. к.м.н., Москва 2014, 161с. 
49.Скольская О. Ю., Тарасова Л. Н., Владимирова С. Г., Черепанова В. В. Дисфункция эндотелия и нарушение гемостаза в 
дебюте острого лимфобластного лейкоза у взрослых больных // Гематол. и трансфуз. 2013; 58 (1): 28–31. 
50.Солун  М.Н.,  Киричук  В.Ф.,  Дихт  Н.И.  Особенности  микроциркуляторного  гемостаза  при  сахарном  диабете// 
Фундаментальные исследования, 2008,  № 6, с.67-69 
51.Стойко  Ю.  М.,  Гудымович  В.  Г.,  Трифонов  С.  И.,  и  др.  Дисфункция  эндотелия  у  больных  хронической  венозной 
недостаточностью нижних конечностей и возможности ее коррекции // Нов. хирург., 2010, 18(4), с. 57–64. 
52.Татарченко  И.П.,  Позднякова  Н.В.,  Дудукина  Е.А.,  Морозова  О.И.  Комплексная  оценка  эпизодов  ишемии  и 
вазомоторной функции сосудистого эндотелия у больных сахарным диабетом 2-го типа// Кардиология, 2007,  №4, с.28-31. 
53.Турмова,  Е.П.,  Бычков  Е.А.,  Григорюк  А.А.,  с  соавт.  Оксидантный  статус  и  дисфункция  эндотелия.//  Вестник  новых 
медицинских технологий, 2011, т. ХVIII, № 2, с.496. 
54.Шестакова М.В. Дисфункция эндотелия - причина или следствие метаболического синдрома?// РМЖ., 2001, № 9, с.2226. 
55.Чекнёва  И.С.  Коррекция  эндотелиальной  дисфункции  у  больных  хронической  сердечной  недостаточностю  и  сахарным 
диабетом 2 типа телмисартаном, периндоприлом и их комбинацией. Дисс. к.м.н., Москва 2012, 14с. 
56.Altinova, A.E., Yetkin I.,. Akbay E, et. al., Serum IL-18 levels in patients with type 1 diabetes: relations to metabolic control and 
microvascular complications// Cytokine, 2008, № 42(2 ), p.217-219. 
57.Corey,  E.  Tabit,  Wiilliam  B.  et.  al.,  Vita  Endothelial  dysfuntion  in  diabetes  mellitus:  Molecular  mechanisms  and  clinical 
implications// Rev Ednocr Metab Disord., 2010,  №11 (1), p.61-74.  
58.Dunstan  D.W.,  Zimmet  P.Z.,  Welborn  T.A.,  et.  al.,  The  rising  prevalence  of  diabetes  and  impaired  glucose  tolerance:  the 
Australian Diabetes, Obesity and Lifestyle Study// Diabetes Care, 2002. Vol. 25, р.829-834. 
59.Hubbard  A.K.,  Rothlein  R.  Intercellular  adhesion  molecule-1  (ICAM-1)  expression  and  cell  signaling  cascades//  Free  Radical 
Biol. Med., 2000, Vol. 28, р.1379-1386. 
60.Global Guidеline for Type 2 Diabetes: recommendations for standard, comprehensive, and minimal care (IDF Clinical Guidеlines 
Task Forse) // Diabet. Med., 2006, V.23, р.579-593. 
61.Giacco  F.,  Brownly  M.  Lackner  LL,  Nunnari  J  Small  molecule  inhibitors  of  mitochondrial  division:  tools  that  translate  basic 
biological research into medicine // Chem Biology, 2010, №17, р.578–583. 
62.J  rvisalo  MJ,  Raitakari  M,  Toikka  JO,  et.  al.,  Endothelial  dysfunction  and  increased  arterial  intima-media  thickness  in  children 
with type 1 diabetes. Circulation. 2004;109(14):1750-1755.  
63.Jude E.B., Oyibo S.O., Chalmers N. Peripheral arterial disease in diabetic and nondiabetic patients// Diabetes Care, 2001, Vol.24, 
p.1433-1437. 
64.Keats  E.,  Khan  Z.  A.  Unique  responses  of  stem  cell-derived  vascular  endothelial  and  mes-enchymal  cells  to  high  levels  of 
glucose// PLoS One., 1012, Vol.7 (6), р.38752.  
65.Management of dyslipidemia in adults with diabetes. American Diabetes Association // Diabetes Care, 2002. 1 Suppl., р.74-77. 
66.The ACCORD Study Group and ACCORD  Eye Stady// New English J. Med., 2010, 363, р.233 – 44. 
67.UK  Prospective  Diabetes  Study  (UKPDS)  Group.  Tight  blood  pressure  control  and  risk  of  macrovascular  and  microvascular 
complications in type 2 diabetes. UKPDS 38. Br. Med. J. 1998; 317: 705-13. 
68.Vergouwe Y., Soedamah-Muthu S., Zgibor J., Chaturvedi N., Forsblom C., Snell-Bergeon J.K., Maahs D.M., Groop P-H., Rewers 
M.,  Orchard  T.J.,  Fuller  J.H.,  Moons  G.M.  Progression  to  microalbuminuria  in  type  1  diabetes:  development  and  validation  of 
prediction rule // Diabetologia, 2010, Vol. 53, P. 254-262. 
 
Дахил олуб:  8.05.2016. 
 
KƏSKİN XOLESİSTİTLİ XƏSTƏLƏRDƏ LAPAROSKOPİK 
XOLESİSTEKTOMİYA 
 
Hadıyev S.İ., Paşazadə V.A.. Abbasov P.A. 
 
Azərbaycan Tibb Universitetinin II cərrahi xəstəliklər kafedrası, 
Bakı.   
 
Kəskin  xolesistit  kəskin  qarın  ağrıları  ilə  hospitalizasiya  olunan 
pasiyentlərin  təxminən  5%-də  rast  gəlinir  [5,7,11].  Etiopatogenezinə  görə  öd 
kisəsinin kəskin iltihabi daşlı və daşsız xolesistit olmaqla iki qrupa bölünür [1, 2]. 
Daşlı  kəskin  xolesistitin  payına  bütün  xolesistitlərin  təxminən  5%-i  düşür  [2]. 
Xəstəliyin    diaqnozu  klinik,  labarotor  və  görüntülü  müayinələrin  və  ilk  növbədə 
ultrasonoqrafiyanın  nəticələri  əsasında  qoyulur.  Kəskin  xolesistitin  radikal 
müalicəsi  xolesistektomiyadan  ibarətdir.  Hal-hazırda  xolesistektomiya  üç  üsulla-

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
35 
laparotomik,  minilaparotomik  və  laparoskopik  yolla  yerinə  yetirilir.  Keçən  əsrin 
80-ci  illərindən  klinikaya  daxil  olmuş  laparoskopik  xolesistektomiya  (LXE)  
xroniki  daşlı  xolesistit  və  simptomatik  öddaşı  xəstəliyinin  müalicəsində  seçim 
ə
məliyyat  üsuluna  çevrilmişdir.  Endoskopik  əməliyyatın  populyarlığı  onun 
azinvazivliyi,  postoperasion  fəsadlaşmaların  və  ilk  növbədə  irinli-septik 
ağırlaşmaların  azlığı,  kosmetik  effekti,  xəstəxanada  qalma  günlərinin  qısalığı  ilə 
bağlıdır.  Lakin  kəskin  xolesistit  laparoskopik  xolesistektomiya  üçün  çətin  klinik 
situasiyalardan  sayılır  [3].  Bu  xəstəlikdə  öd  kisəsi  və  kisəətrafı  sahələrdə  rast 
gəlinən  bitişmələr,  iltihabi  infiltrsiya  endoskopik  işləmələr  üçün  çətinlik  törədərək 
intraoperasion  fəsadlaşma  və  xüsusən  də  ümumi  öd  axarının  zədələnməsi  riskini 
artırır [4]. Kəskin xolesistitdə icra edilən laparoskopik xolesistektomiyalarda açıq 
ə
məliyyat üsuluna keçid tezliyi 8-31% təşkil edir [5,6].  
İşin  məqsədi:  Təqdim  olunan  kəskin  xolesistitdə  laparoskopik 
xolesistektomiyanın məqsədə uyğunluğu və təhlükəsizliyinin qiymətləndirilməsidir. 
Material və metodlar: Tədqiqat işi 2008-2014-cü illər ərzində Azərbaycan 
Tibb  Universitetinin  2-ci  cərrahi  xəstəliklər  kafedrasının  Bakı  şəhər  5  saylı 
xəstəxanasındakı klinikasında, “Leyla Şıxlınskaya”, “Oksigen”, “City Hospital” özəl 
xəstəxanalarında  kəskin  xolesistitə  görə  əməliyyata  məruz  qalmış  604  xəstənin 
göstəricilərinin  təhlilinə  əsaslanmışdır.  Pasiyentlərin  422-si  qadın  (69,8%),  182-si 
isə  kişidir  (30,2%).  Xəstələrin  yaşı  15-89  arasında  olub,  orta  yaş  həddi  41,5-dir. 
Yaşı 60-dan çox olan pasiyentlərin sayı 157 nəfərdir (26 %). Yanaşı xəstəliklər 195 
pasiyentdə  (32,3  %)  qeyd  edilmişdir.  Əməliyyat  üsulundan  asılı  olaraq  xəstələr  2 
qrupa  bölünmüşlər:  birinci  qrupa  laparoskopik  xolesistektomiya(LXE)  olunmuş 
378 xəstə ikinci qrupa isə açıq xolesistentomiya(AXE) keçirmiş 226 pasiyent daxil 
edilmişlər.  Endoskopik  üsulla  əməliyyat  olunanların  57-si,  açıq  xolesistekto-
miyaya  məruz  qalanların  isə  51-i  əvəllər  qarın  boşluğunda  müxtəlif    əməliyyat 
keçirmiş  xəstələrdən  ibarətdir.  Tədqiqata  daxil  edilmiş  bütün  xəstələr  eyni  cərrah 
və  onun  köməkçiləri  tərəfindən  əməliyyat  olunmuşlar.  Tədqiqat  nəticələrinin 
işlənməsində    göstəricilərin  hesablanması  əsasında  baza  statistika  metodundan 
istifadə olunmuşdur. Qruplar arasında fərq dürüstlüyünün qiymətləndirilməsində 
Styudentin  əmsal  nişanəsindən  istifadə  olunmuşdur.  Əhəmiyyətli  fərq  P˂0,05 
göstəricisində  qəbul  edilmişdir.Kəskin  xolesistitin  diaqnozu  klinik,  labarator, 
fizikal  müayinə  və  ultrasonoqrafiyanın  nəticələri  əsasında  qoyulmuş,  yekun 
diaqnoz  isə  əməliyyat  daxili  tapıntı  və  histoloji  tədqiqatın  nəticələrinə  əsaslan-
mışdır. 
Kəskin  xolesistitin  klinik  əlamətlərindən  olan  sağ  qabırğaaltı  nahiyyədə 
şiddətli  ağrılar  xəstələrin  90,4%-də,  dispepsik  əlamətlər  81,2%-də,  meteorizm 
67,8%-də rast gəlinmişdir. Bədən hərarətinin 38°C-dən yuxarı qalxması 65,8%-də 
qeyd  edilmişdir.  Kəskin  xolesistitin  əsas  fizikal  əlamətlərindən  olan  qarının  sağ 
yuxarı  kvadrantında  əzələ  gərginliyi  və  ağırlıq  524  xəstədə  (80,9  %),  sonoqrafik 
Merfi simptomu 368 (61%) pasiyentdə qeydə alınmışdır. Sağ qabırğaaltı nahiyyədə 
ə
llənən  kisə  dibi  162  xəstədə  (26,8  %),  infiltrat  125  pasiyentdə  (20,7  %)  qeyd 
edilmişdir.  Labarotor  göstəricilərdən  leykositoz  (10.500-dən  29600-ə  qədər)  503 
xəstədə  (84,9  %)  tapılmışdır.  Xəstələrin  134-də  (22,7  %)  sarılıq  qeydə 
alınmışdır.Bunlarda  ümumi  bilirubinin  qan  zərdabında  səviyyəsi  29.4  ilə  132 
mkmol/l arasında olmuşdur. Kəskin xolesistitin diaqnostikasında əsas görüntülü 
müayinə  kimi  ultrasonoqrafiya  xəstələrin  klinikaya  daxil  olduğu  ilk  2-17  saat 
ə
rzində icra olunmuşdur. Öd kisəsinin boylama ölçüsünün 100 mm-dən, köndələn 
ölçüsünün  40  mm-dən  çox  olması  209  xəstədə  (34,2%)  qeyd  edilmişdir.  Qalan 
xəstələrdə öd kisəsinin ölçülərinin mötədil dərəcədə artması [201 xəstə (33,5 %)] və 
ya normaya yaxın və ya ondan az olması [194 pasiyent (32,3%)] qeyd edilmişdir. 
USM-də qalınlaşmış kisə divarı 457 xəstədə (75,6 %) qeydə alınmış kisə divarında 

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
36 
ə
n  çox  qalınlaşma  (10-18  mm)  və  ikikonturlu  divar  görüntüsü  fleqmonoz 
xolesistitlərə uyğun olmuşdur. 
Bu müayinədə  xolesistolitiaz 585 xəstədə (96,8 %) daşın kisə boynu və ya 
kisə  axarında  yerləşməsi  442  pasiyentdə  (73,2  %)  rast  gəlinmişdir.  Öd  kisəsi 
ə
trafında  lokal  maye  görüntüsü  (kisə  ətrafı  abses)  103  xəstədə  (17,05  %)  qeyd 
edilmişdir. 
Xolesistolitiazın  diaqnostikasında  USM-nin  həssaslığı  98,3  %,  spesifikliyi 
95,7%,  dəqiqliyi  isə  94,5  %  olmuşdur.  Kəskin  xolesistitdə  Maqnit  rezonans 
tomoqrafiyası  178  pasiyentdə  aparılmışdır.  Xoledoxolitiaz  7  xəstədə,  ümumi  öd 
axarında çöküntü 4, onun səbəbsiz dilatasiyası 16, xoledoxun terminal hissəsinin 
darlığı 6 pasiyentdə tapılmışdır. 
Kəskin  xolesistitin  diaqnostikasında,  onun  ağırlıq  dərəcəsinin  qiymətlən-
dirilməsində  “Tokio  rəhbərlik  prinsipləri”  (TG  13)  adlandırılmış  klassifikasiyadan 
olan  istifadə  edilmişdir  [7].  Tokio  prinsiplərinə  görə  kəskin  xolesistitin  birinci 
dərəcəsi  263,  ikinci  dərəcəsi  321,  üçücü  dərəcəsi  isə  20  xəstədə  qeydə  alınmışdır. 
Laparoskopik  xolesistektomiya  icra  edilmiş  378  xəstədən  182-də  (48,1%)  birinci 
dərəcəli  xolesistit,  184-də  (40,8  %)  ikinci  dərəcəli,  12-də  (3,1  %)  üçüncü  dərəcəli 
xolesistit qeyd edilmişdir. Açıq xolesistektomiya olunanların 85-də (37,6 %) birinci 
dərəcəli, 118-də (52,2 %) ikinci, 23-də (10,2%) isə üçüncü dərəcəli kəskin xolesistit 
rast gəlinmişdir. 
Laparoskopik xolesistektomiya amerikan üslubunda standart dörd portlu 
texnika  ilə  icra  olunmuşdur.  Kəskin  xolesistitdə  endoskopik  xolesistektomiya 
üsulu  bir  sıra  özünəməxsus  cəhətləri  ilə  səciyyələnir.  Öd  kisəsindəki  iltihabı 
dəyişikliklər,  kisə  ətrafı  bitişmələr,  infiltrasiya  kisə  boynu,  Kalot  üçbucağı 
bölgələrində  işləmələri,  anatomik  strukturların  identifikasiyasını  çətinləşdirir,  
ə
məliyyatı icra edən cərrahdan böyük diqqət və ehtiyat tələb edir. Laparoskopik və 
açıq əməliyyatların nəticələrinə görə öd kisəsindəki dəyişiklik kataral xolesistit kimi 
191  xəstədə,  fleqmonoz  xolesistit  kimi  259,  qanqrenoz  xolesistit  kimi  54 
pasiyentdə  qeydiyyata  alınmışdır.  Qaraciyəraltı  abseslər  62  xəstədə  (10,3  %)  yerli 
öd və ya seroz peritonit 41 pasiyentdə (6,8 %) rast gəlinmişdir.  
    Xəstəliyin  başlanğıcından  keçən  ilk  72    saat  ərzində  laparoskopik 
xolesistektomiya  214  xəstədə  yerinə  yetirilmişdir.  Erkən  əməliyyat  kimi 
qiymətləndirilən  bu  müdaxilələrin  davamiyyəti  27  dəqiqə  ilə  88  dəqiqə  arasında 
olmuş və orta hesabla 42 ± 6,8 dəqiqə çəkmişdir. Açıq üsula konversiya 7 xəstədə 
(3,2%)  baş  vermişdir.  Kəskin  xolesistitin  başlanğıcından  keçən  4-5-ci  günlərdə 
laparoskopik xolesistektomiya 79 xəstədə icra edilmişdir. Əməliyyatın davamiyyəti 
orta hesabla 64±8,7 dəq. (39 dəq ilə 186 dəq arası) çəkmişdir. Laparotom üsuluna 
keçid 12 nəfərdə (15,2%) baş tutmuşdur. 
Xəstəliyin  ilk  simptomlarının  göründüyü  andan  keçmiş  6-cı  və  sonrakı 
günlərdə  laparoskopik  xolesistektomiya  85  xəstədə  icra  edilmişdir.  Bu  qrupda 
endoskopik əməliyyatın orta davamiyyət müddəti 80±9,8 dəq (diapazon 42 dəq ilə 
210 dəq arasına) olmuşdur. Açıq üsula keçid 16 nəfərdə (18,8%)  baş vermişdir. 
Endoskopik əməliyyatın texnikası ilə əlaqəli müxtəlif dərəcəli intraoperasion 
fəsadlaşma  70  xəstədə  (20,1%)  qeydə  alınmışdır:  ümumi  öd  axarının  zədələnməsi 
bir  xəstədə,  nazik  bağırsağın  deşilməsi-bir,  kisə  arteriyasından  qanaxma-2,  kisə 
yatağından  intensiv  qanaxma-6,  qaraciyərin  alt  kənarından  qanaxma-2,  digər 
sahələrdən az əhəmiyyətli qansızmalar 57 xəstədə. 
Bizim  təcrübəmizdə  endoskopik  əməliyyatdan  açıq  üsula  keçid  35  xəstədə 
(9,26%) baş vermişdir. Açıq üsula konversiyanın səbəbi 23 xəstədə kisə boynu və 
ya Kalot üçbucağı bölgəsində disseksiyaları çətinləşdirən və ya mümkünsüz edən 
sərt bitişmələr və ya infiltrat, bir xəstədə ümumi öd axarının zədələnməsi, 2 xəstədə 
kisə arteriyasından güclü qanaxma, 3 xəstədə kisə yatağından intensiv qansızma, 

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
37 
bir  xəstədə  öd  kisəsi-yoğun  bağırsaq  fistulu,  2  xəstədə  intraoperasion 
xolangioqrafiyada  aşkarlanan  xoledoxolitiaz  və  2  xəstədə  endoskopik  qurğunun 
nasazlığı olmuşdur. Laparoskopik xolesistektomiyadan sonra erkən postoperasion 
fəsadlaşma 40 xəstəd (10,6 %) qeydə alınmışdır. Paraumblical trokakar yarasının 
hematoması,  seroması  və  ya  irinləməsi  31  pasiyentdə,  drenaj  borudan  qansızma 
üç,  ödsızma-iki,  nazik  bağırsaq  möhtəviyyatının  xaric  olması-bir,  xoledoxolitiz 
sancısı-üç  pasiyentə  rast  gəlinmişdir.  Laparoskopik  xolesistektomiya  ilə  açıq 
xolesistektomiyanın  əsas  göstəricilərinin  müqayisəvi  analizində  əhəmiyyətli  fərq 
yalnız xəstələrin xəstəxanada qalma günlərində tapılmışdır (müvafiq olaraq 2,4±1,2 
və 7,4±2,1 gün (p˂0,05). Endoskopik əməliyyatda narkozun fəsadlaşmasından bir, 
ağız  xolesistektomiyada  da  qəfləti  ürək  dayanmasından  bir  ölüm  hadisəsi  qeydə 
alınmışdır.