SafariViewService

Narx darajasi indeks shaklida ifodalanadi. Narx
indeksi joriy yildagi ma’lum guruh tovarlar va xizmatlar
to‘plami narxlari summasini xuddi shunday tovarlar va
xizmatlar miqdorining ba- zis davrdagi narxlari
summasiga 
taqqoslash 
opqali 
hisoblanadi.
Taqqoslashning boshlang‘ich davri «bazis yil»
deyiladi. Agar bu ay- tilganlami formula shakliga
keltirsak, u quyidagi ko‘rinishni oladi:
Joriy yild'\qi iste'mol tovarlari narxi Bazis
yildagi iste'mol tovarlari narxi
Amaliyotda bir qator turli xil tovar va xizmatlar
to‘plami yolci iste’mol savatining ftarx indeksidan
foydalaniladi. G’arb mamlakat- lari va xususan AQSHda
bu indekslar ichida eng keng qoTlaniladigani iste’mol
narxlari indeksi hisoblanadi. Uning yordamida tipik
shahar aholisi so’lib oladigan, iste’mol tovar va
xizmatlarining 300 turini o‘z ichiga oluvchi bozor
savatining qayd qilingan narxlari hisoblanadi. Ammo
narxning umumiy darajasini hisoblash uchun YalM narx
>
​
indeksidan foydalaniladi. YalM narx indeksi ancha keng
tushun- cha boMib, u o‘z ichiga nafaqat iste’mol
tovarlari, balki investitsion tovarlar, davlat tomonidan
so’lib olinadigan hamda xalqaro bozorda so’lilgan va
so’lib olingan tovarlar va xizmatlar narxlarini ham oladi.
YalM narx indeksi nominal YalMni real YalMga
aylantirib hisoblash imkoniyatini beradi. Nominal YalM
shu mahsulot ishlab chiqaril- gan davrda amal qilib
turgan narxlarda ifodalangan ishlab chiqarish hajmini
bildiradi.
Reali
YAIM
 =
Nominal
YAIM
A7
Joriy yildagi nominal YalMni real YalMga
aylantirishning ancha oddiy va to‘g‘ridan-to‘g‘ri usuli
nominal YalMni narx indeksi (NI)ga bo‘lishdir, ya’ni:
Iqtisodiyotda yillik ishlab chiqarish hajmining
ko‘rsatkichi YalM bilan birga, uning tarkibiy qismlari
sifatida hisoblanish mumkin bo‘lgan bir qator o‘zaro
bog‘liq ko‘rsatkichlar mavjud bo‘ladiki, ular milliy
iqtisodiyotning turli tomonlarini tavsiflab beradi.
YaMM va YalM ishlab chiqarish yalpi hajmining
ko‘rsatkichi si- fatida bitta muhim kamchilikka ega. Ular
mazkur yilda ishlab chiqa- rish jarayonida foydalanilgan
asosiy kapitalning o‘mini qoplash uchun zarur bo‘lgan
qiymatni ham o‘z ichiga oladi.
Mamlakat iqtisodiyo’lining qanchalik rivojlanganligi
va sama- rali ekaniigini aniq bilish uchun avnan shu
yilda jonli mehnat- ning unumli harakati natijasida
vujudga keltirilgan sof milliy mahsulot (SMM)
ko‘rsatkichidan foydalaniladi.
YalMdan joriy yilda ishlab chiqarish jarayonida
iste’mol qi- lingan asosiy kapital qiymati yoki yillik
amortizatsiya summasi ayirib tashlansa sof milliy
mahsulot (SMM) ko‘rsatkichi hosil bo‘ladi:
YAIM — Amortizatsiya yillik summasi = SMM.
SMM qiymatiga davlat tomonidan o‘matiladigan egri
soliq- lar summasi kiradi. Egri soliqlar korxona
tomonidan o‘matiladigan​narxga qo‘shimcha hisoblanadi.
Bunday soliqlar og‘irligi iste’molchi zimmasiga tushib,
natijada ular daromadining bir qismini yo‘qo’ladi.
Hozirgi davrda qo‘llanilayotgan milliy hisoblar tizimida