Salom Do’stlar

Boshqaruv qurilmasi deb ataluvchi maxsus qurilma hozir qanday operator bajarilishi va undan keyin qaysi operator bajarilishi ustidan nazorat o`rnatadi va uning bajarilishini ta’minlaydi. Amal esa protsessor deb ataluvchi qurilmada baja- riladi. Dastur ishlash natijasi to`g`ridan – to`g`ri ekranda yoki tashqi qurilma (chop qiluvchi mexanizm, grafik chizuvchi qurilma, video qurilma va boshqalar) deb ataluvchi qurilmada ko`rilishi mumkin. Odatda kompyuterlar ikki qismdan: Hardware (kompyuterni tashkil etuvchilari–kompyuterning qattiq qismlari) va

2 Discovering Computers 2016. Tools, Apps, Devices,and the Impact of Texnology. 55pg.)

Software (kompyuterning dastur ta’minoti – kompyuterning yumshoq qismla- ridan) tashkil topgan deyiladi.
Birinchi shaxsiy kompyuterlar o`tgan asrning 70-chi yillarining o`rtalarida paydo bo`lgan. Bular “Altair 8800”, “TRS-80 PC”, “PET PC” va “Apple” lardir. Mashhur Microsoft firmasining yaratuvchisi va prezidenti bo`lgan Bill Geyts “Altair” shaxsiy kompyuter (ShK) uchun birinchi bo`lib BASIC tilining interpre- tatorini yaratdi. Natijada bu kompyuterlar, avval faqat o`yinlar uchun mo`ljal- langan edi. Shu bilan birga foydalanuvchilar tomonidan biznesda va murakkab bo`lmagan muxandislik hisob –kitoblarida ham ishlatib kelingan. 1981 yilda IBM firmasi o`ziga xos ShK variantini yaratdi va u IBM PC deb nom oldi. Bu kom- pyuter juda ko`p ishlab chiqarila boshladi va jahonda ShKlarning standartiga aylandi.

3. Zamonaviy kompyuterlarning arxiterturasi va tarkibiy tuzilmasi

Shaxsiy kompyuterlar quyidagi qurilmalardan tashkil topgan:

• 
  tizimli blok;
  
• 
  monitor;
  
• 
  klaviatura;
  
• 
  sichqoncha;
  
• 
  tashqi qurilmalar.
  

Tizimli blok – ShK asosini tashkil etuvchi qismi hisoblanib, unda kompyu- terning asosiy qismlari joylashgan bo`ladi. Tizimli blok ichida joylashgan quril- malar ichki qurilma, unga tashqi tomonidan ulanadigan qurilmalar tashqi qurilma- lar deyiladi. Tashqi qo`shimcha qurilmalar ma’lumotni kiritish va chiqarish uchun xizmat qiladi.
Tizimli blok tashqi ko`rinishlari odatda yassi (desktop) yoki minora (town) ko`rinishlarda ishlab chiqariladi. Minora ko`rinishidagilari har xil o`lchamlarda bo`lishi mumkin: katta o`lchamli (BigTower), o`rta o`lchamli (MidiTower), kichik
o`lchamli (Mini Tower). Yassi ko`rinishdagilari esa ikki formatda bo`ladi: yupqa (Full-AT) va juda yupqa (Baby-AT).
Kompyuterning asosiy qismlari tizimli blokda joylashgan bo`lib, ular quyi- dagilar:

•