Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti

Raqamliiqtisodiyfazoningtarkibiy elementlari
 Texnik ta’minot
 Informatsion ta’minot
 Dasturiy ta’minot
 IT-konsalting
 Telekommunikatsiyalar
 Plarformali iqtisodiyot
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
 Raqamli hizmatlar
 Algoritmik iqtisodiyot
 Katta na’lumotlar iqtisodiyoti
 Raqamli sektor
 Raqamli iqtisodiyot
 Raqamlashtirilgan iqtisodiyot
 Almashinuv iqtisodiyoti
 Gigi iqtisodiot
 Frilansing
 Elektron tijorat
 Industriya4.0
Raqamliiqtisodiyotnitorroqma’nodatushunishuniraqamlihizmatlar, gigonomikavama’lumotlargaraqamliishlovberishbilanchegaralabqo’yadi. Unikengma’nodatushunishesaraqamliiqtisodiyotniyuqoridagiruyhatdakeltirilganbarchayo’nalishlargabog’labberadi. Bundaraqamlashtirishdeganda, yangiintellectualraqamlitarmoqlartushunilib, ularboshqaruvusullarini, optimallashtirishni, resurslarnibirgalikdaishlatishnivaelektronsavdojarayoninitubdano’zgartiribyuboradi. Yuqoridagibachatashkiletuvchilarniintegratsiyaqilishasosidaraqamlitexnologiyalarvaraqamlifaoliyatbilanbirgalikdabiznes-modellarningraqamlisektorihamdaraqamliiqtisodiyfazohosilbo’ladi.
EndiyuqoridaaytilganlarnihisobgaolganholdaO'zbekistondaraqamliiqtisodiyotningtarkibtopishivarivojlanishistiqbollariniko’ribchiqamiz. Dunyodagiko’pchilikmamlakatlarningtajribasishuniko’rsatadiki, raqamliiqtisodiyfazoshakllanishiningboshlang’ichbosqichidabuninguchunkeraklibo’lganIT-infratuzilmasinitashkiletishvabuninguchunkeraklibo’lgantarkibiyelementlarniyaratishkerakbo’ladi. Ko’pchilikOsiyomamlakatlaridaularningmentalitetigabog’liqravishda,
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
raqamliiqtisodiyotinfratuzilmasinitashkiletuvchi, boshqaruvchi, uningqonun-qoidalarivastandartlariniyaratuvchihamdaasosiyinvestorisifatidadavlatishtiroketadi. Ammobuinfratuzilmayaratishuchunmamlakatichidagivatashqarisidagiinvestorlarnijalbqilishnihamistisnoetmadi, albatta. AQSHvabirqanchaEvropadavlatlaridaesaraqamliiqtisodiyotuchunIT-infratuzilmasiniyaratishvaunirivojlantirishdaasosiyishnitransmilliykorporatsiyalarvayirikkompaniyalaramalgaoshiradilar. Boshqabirqancharivojlanayotganmamlakatlardaesaraqamliiqtisodiyotinfratuzilmasiniyaratishdavaularuchuninvestitsiyalarkiritishdahalqarotashkilotlar (JahonBanki, BMTvaboshqalar) asosiyrolo’ynaydilar. Quyidamamlakatimizdaraqamliiqtisodiyotnishakllantirishdadavlatningpoliqandaybo’lishiniko’ribchiqamiz. O’zbekistondaraqamliiqtisodiyotnishakllantirishuchunavvalobuninguchunmosbo’lgannormative-huquqiybazaniyaratishkerakbo’ladi. Bubazao’zichigayangimunosabatlarqandayamalgaoshishini, iste’molchilarfaoliyatini, infratuzilmaqandaybo’lishini, qandayplatformalardanfoydalanishzarurligini, jamiyatnibuturdagiiqtisodiyotdafaoliyatko’rsatishuchuntayyorlashni, infinformationhavfsizlikniqandayta’minlashni, ma’lumotlarkonfidentsialligiqandayamalgaoshirilishini, virtualolamdagimulkegalarininghaq-huquqlariniqandayhimoyalashkerakliginiqamrabolishizarurbo'ladi. Respublikaprezidentining 2018 yil 22 yanvardagi 2017-2021 yillargamo’ljallangan “O’zbekistonRespublikasinirivojlantirishningbeshprioritetlirivojlanishyo’nalishlaribo’yichadavlatdasturi” doirasidahamraqamliiqtisodiyotnirivojlantirishbo’yichabirqanchachora-tadbirlarrejalashtirilgan. Masalan, O’zbekistonRespublikasiDavlatdasturiningiqtisodiyotrivojlanishivafaoltadbirkorlikniqo’llab-quvvatlashdebnomlangan 3-bo’limining 3.1, 3.2 va 3.5 punktlarida “iqtisodiyotniboshqarishningyangimexanizmlarinihamdazamonaviytexnologiyalar
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
nitadbiqqilish”, “raqamlitexnologiyalarnitadbiqqilshgako’makberish”, “halqaroto’lovtizimlaribilanintegrallashganinnovatsiontexnologiyalaryordamidayangiturdagibankhizmatlariniyaratishvabundainnovatsiontexnologiyalardanfoydalanish” kabibirqanchaishlarniamalgaoshirishnazardatutilgan. Yuqoridasanabo’tilganvadavlattomonidanamalgaoshirilayotganchora-tadbirlarshuniko’rsatadiki, respublikamizdaraqamliiqtisodiyotningfaolrivojlanishiuchunshart-sharoitlarasta-sekinbilanbo’lsada, yaratilayapti.
Buyo’nalishdaginormativ-huquqiy hujjatlar yaratish davlat, fan va biznes orasida yakin aloqalari bo'lishini talab qiladi. Raqamliiqtisodiyotinfratuzilmasiniyaratishdadavlatnodavlattashkilotlari, xususiyvadavlatsektorikorxonalarihamdabungaqiziqishbildiradiganmahalliyvahalqarokompaniyalar (Qualys, Google, Amazon, Alibaba, Softline, Samsung, Huawei, UzCard, Uzonlinevaboshqalar) bilanyaqindanmuloqotqiladi. Toshlentshaxridabo’libo’tgan (2017) IDC (InternationalDataCorporation/Halqaroinformationkorporatsiya) ninguchinchiyillikanjumanihamzamonaviyiqtisodiyotdagiraqamlitransformatsiya, buymlarinternet, qo’shimchavirtualreallikvasun’iyintellectkabimasalalarniko’ribchiqib, O’zbekistonningraqamlitexnologiyalarnivauzoqmuddatliraqamliplatformalarnirivojlantirishiningbirqanchaperspektivyo'nalishlarinianiqlabberdi. RaqamliiqtisodiyotzamonaviyAKTinfratuzilmasiasosidarivojlanib, uningasosiyhususiyatlari – kompetentsiyalar, innovatsionyangiliklarvainsonningbilimidir. Huddishuninguchunhammehnatbozorinitransformatsiyaqilish, ommaniAKTbo’yichasavodhonlikdarajasinioshirishhamdabilimliIT-kadrlarnitayyorlashmuhimahamiyatgaegadir. Respublikamizdaraqamliiqtisodiyotningrivojlanishigata’siqqiladiganasosifaktorlarjumlasigaquyidagilarnikiritishimizmumkin:
 Insoniy resurslar
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
 Telekommunikatsiyalarga bo’lgan investistiyalar va raqamli infratuzilmalar
 Dasturiy mahsulotlar va ilovalar yaratish
 Davlatning ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarga faol ta’siri
 Davlat boshqaruvi
 Xususiy sector
O’zbekiston Respublikasi xudularida raqamli iqtisodiyot shakllantirish va uni rivojlantirish uchun insoniy resurslarga, IT-sohasiga investitsiyalarga, raqamli infratuzilmalarga, dasturiy ta’minot ishlab chiqarishga tayanadigan va bunda asosiy oyinchilar davlat hamda xususiy sector bo’lgan milliy raqamli strategiyani ishlab chiqish zarur.O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning qanday rivojlanayotganligi haqidagi ma’lumotlarni quyidagi jadvaldan kuzatishimiz mumkin: