221
14-MAVZU. O„ZBEKISTONDA OILA-NIKOH INSTITUTINI
MUSTAHKAMLASH MEXANIZMLARI
1.
O‗zbekistonda
oilaparni
qo‗llab-quvvatlashda
differensial
yondashuv.
2.
Ijtimoiy xatar guruxiga mansub oilalar.
3.
Noqobil oila va deviantlik.
4.
Ajrimlar va ularning ijtimoiy oqibatlari.
5.
Ajrimlar profilaktikasida ijtimoiy xamkorlik.
6.
Oila va nikox munosabatlari barqarorligining ijtimoiy-iqtisodiy
omillari.
Mamlakatimizda keyingi yillarda kichik biznes va tadbirkorlik
sohasini qo‗llab-quvvatlash va rag‗batlantirish, yurtimizning iqtisodiy
qudratini oshirish, tinchlik va barqarorlik, ijtimoiy totuvlikni
mustahkamlash kun tartibidagi birinchi dolzarb masala bo‗lib kelmoqda.
Bu boradagi eng muhim vazifalardan biri – bu aholini, ayniqsa xotin-
qizlarni tadbirkorlikka jalb etish orqali ularning bandligini ta‘minlashdir.
Ushbu maqsadda xotin-qizlarning biznes g‗oyalarini qo‗llab-
quvvatlash hamda imtiyozli kreditlar bilan ta‘minlash borasida qator
ishlar amalga oshirilmoqda. SHunga qaramay, bu borada xotin-
qizlarning bilim va ko‗nikmalari etarli emasligi, ayrim hollarda huquqiy
va iqtisodiy masalalarni mustaqil hal qila olmasliklari kabi muammoli
holatlar ham kuzatilmoqda. Bu esa tadbirkorlikni yo‗lga qo‗yigan va
ushbu jarayonni boshlash arafasida turgan xotin-qizlarga qulay va
imtiyozli ishbilarmonlik muhitini yaratish, uning qonunchilik asoslarini
yanada takomillashtirish ehtiyojini dolzarblashtiradi.
Xususan, O‗zbekiston Respublikasining 2016 yil 5 oktyabrdagi
PF-4848-son
«Tadbirkorlik
faoliyatining
jadal
rivojlanishini
ta‘minlashga, xususiy mulkni har tomonlama himoya qilishga va
ishbilarmonlik muhitini sifat jihatidan yaxshilashga doir qo‗shimcha
chora-tadbirlar to‗g‗risida»gi Farmoni va boshqa huquqiy xujjatlarda
mamlakatda ishlab chiqarish sohasiga bo‗lgan rag‗batni yangi pallaga
ko‗tardi.
222
Prezidentimiz SHavkat Mirziyoev 2016 yil 14 dekabrda Oliy
Majlis palatalarining qo‗shma majlisidagi nutqida davlat banklari
bundan keyin o‗z ish uslublarini tubdan o‗zgartirishi shartligini
ta‘kidlab, bu borada aniq vazifa qo‗ydi: ―Ular har bir oila bilan muloqot
tashkil qilish orqali fuqarolarning tadbirkorlik bilan shug‗ullanishi
uchun qulay imkoniyatlar yaratishi kerak‖.
2016 yil 29 dekabr kuni ―Tadbirkorlik faoliyatining jadal
rivojlanishini ta‘minlashga, xususiy mulkni har tomonlama himoya
qilishga va ishbilarmonlik muhitini sifat jihatidan yaxshilashga doir
qo‗shimcha chora-tadbirlar qabul qilinganligi munosabati bilan
O‗zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‗zgartish va
qo‗shimchalar kiritish to‗g‗risida‖gi qonun imzolandi. Qonunga
muvofiq, O‗zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi, Jinoyat-protsessual
kodeks, ―Ma‘muriy javobgarlik to‗g‗risida‖gi kodeks, Soliq kodeksi,
Byudjet kodekslari hamda ―Davlat soliq xizmati to‗g‗risida‖, ―Fermer
xo‗jaligi to‗g‗risida‖, ―Xo‗jalik yurituvchi sub‘ektlar faoliyatini davlat
tomonidan
nazorat
qilish
to‗g‗risida‖,
―Tadbirkorlik faoliyati
erkinligining kafolatlari to‗g‗risida‖, ―Faoliyatning ayrim turlarini
litsenziyalash to‗g‗risida‖gi, ―Xususiy korxona to‗g‗risida‖, ―Oilaviy
tadbirkolik to‗g‗risida‖, Xususiy bank va moliya institutlari hamda ular
faoliyatining kafolatlari to‗g‗risida‖gi qonunlarga ga o‗zgartish,
qo‗shimcha va to‗ldirishlar kiritildi. 2017 yilning 1 yanvaridan
tadbirkorlik sub‘ektlari faoliyatini rejadan tashqari tekshirishning
(yuridik shaxs tugatilishi) barcha turlari bekor qilindi.
2017-2021 yillarda O‗zbekiston Respublikasini rivojlantirishning
beshta ustuvor yo‗nalishi bo‗yicha Harakatlar strategiyasida belgilangan
vazifalarni ijro etish, jumladan, biznes sohasi vakillari hamda davlat
organlari
o‗rtasida samarali muloqot va foydali hamkorlik
mexanizmlarini yo‗lga qo‗yish, xususiy mulk va tadbirkorlik huquqini
muhofaza
qilish,
viloyatlar
va
tumanlarda
biznes-muhitni
takomillashtirish shuningdek, tadbirkorlik sub‘ektlariga viloyatlar,
shahar va tumanlarda sifatli davlat xizmatlarini taqdim etish samarali
tizimini yaratishni taqozo etadi.
223
Bunda, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar, xususan, Amerika
Qo‗shma shtatlari, Koreya Respublikasi, Rossiya Federatsiyasi, Xitoy
Xalq Respublikasi kabi davlan ikki tomonlama manfaatli ijtimoiy-
iqtisodiy aloqlarning yo‗lga qo‗yilganligini muhim ahamiyat kasb etadi.
Bunda, zamonaviy taraqqiyot taklif etayotgan imkoniyatlardan samarali
foydalanish bilan bir qator milliy an‘analar va turmush tarzi
xususiyatlari uyg‗unlashtirilgan holda ish yuritildi. Zero, Sohibqiron
Amir Temur ta‘kidlanganlaridek: ―Aholisi boy mamlakat qudratli
bo‗lar‖. Natijada bugungi kunda respublikamizda iqtisodiyot rivojlanishi
sifat jihatdan yangi bosqichga ko‗tarildi.
Ko‗p o‗tmay mamlakatimiz tijorat banklarida bu vazifani amalga
oshirishga jiddiy kirishildi: aholi xonadonlarida o‗tkazilayotgan
muloqotlarda tadbirkorlik faoliyatini boshlash imkoniyatlari to‗g‗risida
batafsil tushuntirishlar berilmoqda, qisqa muddatda kredit mablag‗lari
ajratish
choralari
ko‗rilmoqda.
Bunda
aholiga
chorvachilik,
parrandachilik, asalarichilik, quyonchilik, issiqxonalar qurish, maishiy
xizmat kabi yigirmadan ziyod yo‗nalishda tadbirkorlik qilish uchun
kreditlar taklif etilmoqda.
―Mikrokreditbank‖ ATBdan ma‘lum qilishlaricha, joriy yilda
bankning ―Oddiy aholini tadbirkorga aylantirish‖ loyihasi 698 mingdan
ziyod xonadonni qamrab oladi. Maxsus jadval asosida joylarda aholi
bilan uchrashuvlar davom etmoqda. Ayni kungacha mamlakatimiz
bo‗ylab 10 mingdan ziyod xonadonda suhbatlar o‗tkazilgan. Bunda aholi
ko‗proq bog‗dorchilik, chorvachilik, ixcham issiqxona qurish,
parrandachilik, hunarmandlik, kasanachilik, xizmat ko‗rsatish kabi
sohalar bilan shug‗ullanish istagini bildirgan.
Joylardagi jamoatchilik nazorati guruhlari aholiga berilgan
kreditlarning haqqoniyligini, ulardan maqsadli foydalanilishini atroflicha
tahlil qilishi va natijalarini tegishli tijorat banklari bilan muhokama qilib
borilishini yo‗lga qo‗yishi lozim.
Odamlarning tadbirkor bo‗lishga intilishiga amaliy yordam berilsa,
bunyodkorlik yanada keng quloch yozadi. Eng muhimi, bu bilan
minglab oilalarga baraka kiradi, yuz minglab yangi ish o‗rinlari
yaratiladi.
224
Prezidentimiz SHavkat Mirziyoev 7 yanvar kuni mamlakatimiz
prokuratura sohasining bir guruh xodimlari bilan uchrashuvda bu
hayotiy haqiqatni barchamizga yana bir bor eslatib, ―Tadbirkor boy
bo‗lsa, davlat ham, xalq ham boy bo‗ladi‖, deb ta‘kidladi. ―Tadbirkor
bola-chaqasidan qiyib, to‗plagan mol-mulki, pulini yangi ish ochishga
sarflaydi. Bankdan kredit olsa, uni foizi bilan o‗zi to‗laydi. SHunga
qaramasdan tavakkal qilib, huzur-halovatdan kechib, bor imkoniyatini,
mablag‗ini xavf-xatarga qo‗yib, o‗z ishi uchun kecha-kunduz jonini
berib ishlaydi. SHu yo‗l bilan nafaqat o‗zini, oilasini, balki el-yurtini
ham boqadi. SHu ma‘noda tadbirkor – bu haqiqiy fidoyi inson. Men
bunday odamlarni, loaqal ikkita ish o‗rni yaratgan tadbirkorni boshimga
ko‗tarishga tayyorman‖, dedi.
Mamlakatimiz ijtimoiy himoya siyosatini olib borar ekan, dastlab
xotin-qizlarning ijtimoiy-iqtisodiy faoliyatini yo‗lga qo‗yish va
rag‗batlantirish, ularning bandligini ta‘minlashni barqaror iqtisodiyot
garovi, deb baholandi. Xotin-qizlar orasidan tarbiyalanib, voyaga etgan
yangi mulkdorlar — kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
sub‘ektlarining
rahbarlari
qatlami
vujudga
kelib,
rivojlanib
borayotganligini esa tom ma‘noda bugungi kunning tarixiy voqeligi
deyish mumkin.
Dostları ilə paylaş: |