Samarqand davlat universiteti turaev b. X., Nizamov a. N

Varron (m.a. 116-27) va LyusiyKolumella ( milodiy I asr) - Rim 
agronomlari. Qul xo„jaligini samarali tashkil yetishga ahamiyat berdilar, 
dehqonchilik va chorvachilikni ham rivojlantirishni zarur deb bilganlar. Qul 
mehnatining samarasiz yekanligini tushungan va dehqonchilikni yerkin kolonlarga 
berishni taklif yetganlar. 
Aka-uka Grakxlar, Tiberiy (m.a.162-133) va Gay (153-121) - Rim 
davlatida yer islohotining rejasini tuzganlar. Har bir yer yegasidan 125 ga (500 
yuger) dan ortiq yerlar tortib olinib (oilaga 1000 yuger - 250 ga), boshqalarga 30 
yugerdan bo„lib berish taklif yetilgan. Mayda dehqon manfaatlari himoya qilingan. 
Islohotlar natija bergan. Ammo aka-ukalarning o„limidan keyin bu islohotlar 
bekor qilindi. 

---

245 
Latifundiya - yirik yer yegaligi (pomeste). Dastlab Qadimgi Rimda m.a. II 
asrda paydo bo„ldi, milodiy I asrda keng tarqaldi. Feodalizm davrida avj oldi. 
Prussiya va AQShda rivoj topdi. Inqiloblar tufayli tugatildi. 
Spartak (m.a.71 halok bo„ldi) - qullar qo„zg„oloniga (m.a.73-71) rahbarlik 
qildi. Qo„zg„olon yengildi. Ammo qulchilik tuzumiga zarba berildi. 
Xristianlik (nasorolik) - jahondagi keng tarqalgan uch dindan biri, buddizm 
va islom bilan bir qatorda milodning I asrida Rim imperiyasinig Sharqiy
provinsiyasi(Falastin)da mazlumlar va yezilganlar dini sifatida paydo bo„lgan, 
muqaddas kitobi Injilda «Ishlamagan tishlamas» prinsipi ilgari surilgan (havoriy 
apostol Pavelning fikri). 325 yildan Rim imperiyasining davlat dini, unda mulk, 
iqtisodiy tenglik, hamkorlik va boshqa g„oyalar ilgari suriladi. 
V asrda Farbiy Yevropada (Rim imperiyasining qulashi) qullik tugatilib, 
feodalistik munosabatlar tarkib topdi (V-XVI-XVII asrlar). Sharq 
mamlakatlarida feodalizmning shakllanishi III-VII asrlarda ro„y berdi. Bu