Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

Atlas turlari. 
 
Adras
- yarim ipak gazlama va shoyi to‘qishda Marg‘ilon yurtimizning yirik 
shaharlaridan Buxoro va Samarqand singari dunyoga tanildi. Sohaning eng 
rivojlangan davri XVIII asr oxiri XIX asr boshlariga to‘g‘ri keladi. Shu davrlardan 
hozirgi kunimizgacha saqlanib kelinayotgan «Sirg‘a», «Tomchi», «Sayqal», 
«Gulnomozshom», «Yahudiy», «Xosiyatxon» kabi atlas matolarining to‘qilishi 
jihatidan bir-birlarini takrorlamaydigan rang-barang turlari yaratildi. Shulardan
«sirg‘a», «oltin teri», «bodom nusxa» kabi turlari butun dunyoga mashhur.
Marg‘ilon atlaslarining o‘z yaratilish tarixi va ma’no-mohiyati bor. «Navro‘z» 
nomli atlas shod-xurramlik xuddi bayramona ruhni aks ettirgan bo‘lsa, 
«Sohibqiron Amir Temur» nomli nusxada ikki xil tasvir bor. Birida toju taxt 
saltanati namoyon etilsa, ikkinchisida go‘zal Samarqand tasvirga tushirilgan. 
Buyuk alloma Ahmad al-Farg‘oniy tavalludining 1200 yilligiga atalgan atlasga 
alohida jilo berilgan. Uning gullari sokin, lojuvard osmon gumbazida, xuddi 
allomaning jahonga dong‘i ketgan shonu shuhrati kabi charaqlab turgan 
quyoshning zarin nurlarini namoyish etadi. 

---

251 
12.2-rasm.
Adrasturlari. 
Momolarimizsevibkiygan «Bodomnusxa», «Adras», «Nigora», «Parpasha», 
«Qoraatlas», «Bargikaram», «Chaqirim», «Nomozshomgul», «Qorako‘zim» 
xonatlasnusxalarihozirgizamonruhigamoslanibqaytadanta’mirlandi. 
Natijada, 
ko‘pchilik suyib kiyadigan pishiq va puxta matolar yuzaga keldi. Ularning har biri 
shunday mahorat bilan ishlanganki, kishi e’tiborini beixtiyor o‘ziga jalb etadi.
Bir xil nusxadagi xonatlas to‘qilib tayyor holga kelgunga qadar 20 xildan 
ortiq mehnat jarayonini bosib o‘tadi. Ayniqsa, atlasning xaridorgir chiqishida rang 
tayyorlashning ahamiyati katta. Mahalliy xom ashyo ham arzon, ham tabiiy 
mahsulotlardan bo‘lgan anor po‘stlog‘i, yong‘oq, shotut, tuxmak daraxtlaridan 
olinadigan bo‘yoqlardan tezda o‘ng‘imaydigan, sifatli rangvorlar tayyorlash 
mumkinligini mohir hunarmandlar ota-bobolarimiz tajribasidan foydalanib 
o‘zlashtirdilar.
Atlasni dastlab to‘qib chiqargan usta, undagi naqshlarni quyosh botishi 
paytida ufqdagi taram-taram bulutlarning turlicha tovlanishidan olgan, degan 
rivoyat bor. Zero «Abr» so‘zi forscha so‘zdan olingan bo‘lib, bulut degan ma’noni 
anglatadi. Shu bois ham atlasga gul soluvchi, nusxa yaratuvchiga «Arbandchi», 
ya’ni «Bulut bog‘lovchi» deb nomlanadi.
Ko‘hna Marg‘ilonda qanchadan-qancha ustoz arbandchilar o‘tganlar. 
Shulardan Abdusamad ota, usta Xolmatjon, Muhammadjon Sobirov, Sharifjon 
Husanov, Solijon ota Toshpo‘latovlardir.

---

252 
(Ekskursantlarga atlas turlarini tomosha qilish va rasmga tushishlari uchun 5 
daqiqa vaqt beriladi. Savollarga javob beriladi).