Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

 
3-ob’ekt.O’zbek milliy kashtachiligi 
 
Hurmatli ekskursantlar! Sizga ma’lumki, Xiva gilamlari, Nurota kashtalari, 
Buxoro zardo‘zi buyumlari, Marg‘ilon esa o‘zining shoyi-atlaslari-yu, do‘ppilari 
va kashtachiligi bilan yetti iqlimga mashhur. O‘zbek milliy kashtachiligiamaliy 
san’atning eng qadimiy turlaridan bo‘lib, u xalqning o‘z turmushini go‘zal qilish 
istagi natijasida yuzaga kelgan. Kashtachilik san’ati nafaqat mamlakatimizda
balki, chet ellarda ham shuxrat qozongan. O‘zbek xalqi ustalari qo‘llari bilan 
tikkan so‘zana, zardevor, gulko‘rpa, choyshab, do‘ppilari Germaniya, Belgiya, 
Amerika Qo‘shma Shtatlari, Hindiston, Afg‘oniston kabi xorijiy mamlakatlarda 
mashhur. 

---

254 
12.3-rasm.
Samarqand kashtasi va Buxoro kashtasi namunalari.
O‘zbek kashtachiligi iqlim, tabiy sharoit muhiti bilan bog‘liq holda barcha 
hunarlar bilan birgalikda rivoj topgan. Kashtachilik san’atining eng qadimiysi esa 
saqlanmagan.
XIV-XV asrlarga mansub miniatyuralar orqali kashtachilikning juda 
qadimdan rivojlanganligini ko‘rishimiz mumkin. XIX asrning ikkinchi yarmida 
kashta tikish mashinasining ixtiro etilishi kashtachilik korxonalarining vujudga 
kelishiga asos bo‘ldi. O‘zbek kashtachiligi qo‘shni xalqlar kashtachiligi ta’sirida 
boyidi va rivojlandi. O‘zbek kashtachiligiga nazar solsak, unda hind, xitoy, rus, 
afg‘on, qozoq, qirg‘iz va tojik kashtachiligining usul va uslublarini uchratamiz. 
San’atda har bir millatning o‘ziga xos naqshlari bo‘ladi. O‘zbek 
kashtachiligida o‘simliksimon, geometrik gul naqshlari ko‘p uchraydi
.
Islom dinida 
tirik mavjudotlarni tasvirlashning man etilishi o‘z-o‘zidan kashtalarda aksariyat 
hollarda o‘simliklar, gullarni tasvirlanishiga olib keldi. O‘simliklar tasviri 
ko‘pincha yorqin rangdagi qushchalar tasviri bilan jonlantirilgan. Qo‘y shoxlari 
motivi qo‘shaloq spiral qatordan iborat bo‘lib, jiyak yoki hoshiyalovchi bezak 
sifatida qator barglar shaklida uchraydi. Bu qadimiy motiv ko‘pgina turkiy 
xalqlarda tarqalgan bo‘lib, u butun borliq, doimiy harakat timsoli hisoblangan.