Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

Milliy hunarmandchilik turizmi - 
milliy hunarmandchilikning turlari, milliy 
hunarmandchilikdagi yo‘nalishlar, xalq – me’mor, xalq- usta shiori va reklamasi, 
milliy hunarmandchilik buyumlarining mukammal va mo‘jizakorligiga qiziqish. 
Bu turizm turi quyidagi yo‘nalishlarga bo‘linib ketadi: 

duradgorlik; 

kulolchilik; 

kashtachilik, zardo‘zlik, milliy liboslar(do‘ppi, to‘n, belbog‘lar) tikishdagi 
yo‘nalishlar; 

milliy ustachilik; 

temirchilik; 

misgarlik; 

musiqasozlik; 

beshiksozlik; 

aravasozlik; 

sandiqsozlik; 

egarsozlik; 

mahsido‘zlik; 

gilamchilik va palos to‘qish. 
Milliy 
o‘yinlar 
turizmi 
- 
MarkaziyOsiyoxalqlaridamilliyo‘yinlarnominiolgano‘zigaxosmusobaqalari, 

---

239 
mardlik, 
jasurlikninamoyishqiluvchibellashuvlarvaDunexalqlaridako‘plabuchraydiganhayvo
nlarvaparrandalarniurishtirishgaqiziqish. Buturquyidagiyo‘nalishlardaniborat: 

ko‘pkari-uloq; 

milliy kurash; 

qo‘chqor urishtirish; 

xo‘roz urishtirish; 

bedana urishtirish; 

darbozlik. 
G‘orshunoslikturizmi 
- 
o‘lkamizdagitarixiyg‘orlar,g‘orlarhaqidagima’lumotlar, 
tarixiyshaxslarhayotibilanbog‘liqg‘orlar, 
paleontologikg‘orlar, 
g‘orlardano‘tmishdavahozirdafoydalanish, yerostiqasrlarigasayohatgaqiziqish. 
Hayotuchunxavflisporto‘yinlariturizmi 
- 
bu 
turlarasosanxorijmamlakatlaridarivojlanibbormoqda. 
Hayotuchunxavflisporto‘yinlariturizmdagiba’zibirturlarfaqatjahondafaqatbittadavla
tdarivojlangan 
(masalan, 
korridoPortugaliyada, 
asovotnijilovlashIspaniyada) 
bo‘libturizmmavsumidabuhayotuchunxavflio‘yinlarnimillionlabturistlarhayajon, 
qo‘rquvvaqiziqishbilantomoshaqiladilar. 
Buturlarniba’zidaekstremalturizmturlaridebhamatashadi: 
Beys jamping
- baland qoya va binolardan parashyutda sakrash. 
Xelisking 
- chang‘ida vertolyotdan qorli tik qoyaga sakrash. 
Dayving
– suv ostiga sho‘ng‘ish. 
Keyv-dayving
- suv osti g‘orlariga sayohat. 
Bull – rayding
– asov ho‘kizni (buqani) jilovlash. 
Korrido
– asov otni jilovlash. 
Syorfing
– okean, dengizning shiddatli, baland to‘lqinlaridan taxta 
chang‘ida suzib o‘tish. 
Stritlaging
– avtomobillar serqatnov tik tog‘ yo‘lidan pastga qarab rolikli 
taxtaga yotib harakatlanish. 

---

240 
Skalalazing
– tik qoyalarga, baland binolarga himoyasiz, arqonsiz va 
asboblarsiz chiqish. 
Vellokross 
- velosipedda havoda mashqlar bajarish, noqulay joylarga chiqish 
va tushish. 
Motokross
– mototsiklda yonayotgan obektlardan sakrab o‘tish. 
Rafting
- o‘ta tez oqadigan, havfli shovvalar, kamarlar bor daryo oqimi 
bo‘ylab maxsus qayiqlarda suzish. 
Dorbozlik
- himoyasiz va shartli himoyada baland bino, baland qoya va keng 
suv havzalariga tortilgan arqondan yurib o‘tish. 
Niagara
- baland, sersuv sharsharalardan (bochka ichida, maxsus kiyimda va 
hak.) balanddan suv,bilanpastga tushish. 
Koinot
- kosmik kemada kosmonavtlar bilanfazoga borib kelish. 
Ralli
-
Parij shahridan Afrika sahrolari orqali avtomobillarda, mototsikllarda 
Dakar shahrigacha bo‘lgan sport birinchiligi. 
Keltirilgan maxsus turlarning tasnifidan ma’lum bo‘ldiki, O‘zbekistonda 
turizmning maxsus - «kichik ko‘lamli, noan’anaviy» turlarining «katta ko‘lamli, 
an’anaviy»turlarga aylantirishda juda katta turistik salohiyati bor ekan.
Mazkur turlarga ichki va ayniqsa xalqaro turistlarni jalb qilish, ekskursiya 
xizmatlari tashkil etilsa, maxsus turlardan turizmda foydalanishning dastlabki 
rejalari amalga oshirilgan bo‘ladi. Ichki turizmda maxsus turlarning ommaviy 
rivojlanmayotganligining bosh sababi maxsus turlar manzillariga marshrutlarning 
yo‘qligi, bu turlarmanzillarini hatto ekskursiyaga chiquvchilar ham, shuningdek 
shaharlarda yashayotgan aholining ham ko‘pchiligi bilmasligidir.
Buholatningyanabirsababiqadimiyxalqhunarmandchiligimaskanlari, 
xalqustalarihaqidakamyozilishi, 
radio, 
ommaviyaxborotlarvatelevideniyedamalumotlar, 
reklamalarningjudasiyrakholatdaberilayotganidir. 
AksholdaSamarqand 
shahrigaboshqaviloyatvashaharlardankelganmehmonlaralbattaxalqustalari, 
hunarmandlariishlarinitomoshaqilishgaqiziqishtufaylibundayjoylargaekskursiyalar
qilishimumkinedi.

---

241 
O‘zbekistonazaldanxalqhunarmandchiligibilanmashhurbo‘libkelgan. 
Hozirgivaqtdarespublikadaxalqhunarmandchiligiasosidaestalikbuyumlarishlabchiq
aruvchi 500 gayaqinkorxonamavjud. Ularchinnivasopolbuyumlar, pichoqlar, 
sopolo‘yinchoqlar, 
zardo‘zimahsulotlar, 
gilam, 
poloslarvamilliykiyimlarvaboshqabuyumlarishlabchiqarmoqda. 
Hozirchahayotuchunxavflisportturlariturizmlarini rivojlantirib bo‘lmaydi, 
chunkibuturlarnitashkilqilishhozirchamamlakatimizda 
yo‘lga 
qo‘yilmagan. 
Hayotgaxavfsoluvchisporto‘yinlariturizmningayrimturlarinitadbirkorlarkeyinroqtas
hkilqilishimumkin. 
Sarguzashtvahayotgaxavfsoluvchisporto‘yinlariturizmninghuquqiy-
qonuniyme’yorlaribizdahamishlabchiqilmagan. 
Maxsusturlarningayrimturlarinihozirdanoqommaviylashtirish, 
ekskursiya 
xizmatlarini 
tashkil 
etish 
uchunkattaimkoniyatlaribor. 
Masalan, 
toboraunutilibborayotgandorbozliko‘yinlariniqaytadantiklash, 
doimiydorbozlikmaskanlarinibelgilashlozim. 
Bundayholatdaekskursantlarnibuo‘yinlargataklifqilishvaqtlarianiqbo‘ladi. 
Xuddishuningdek, 
ko‘pkari-uloq 
2-3 
oydavometadigan, 
ekskursantlarningkattaoqimlarinio‘zigajalbqiladigang‘oyatqiziqarliekskursiya 
obekti. 
Buturniommaviylashtirishuchunengmuhimmuammoekskursantlarnikutibolish, 
xizmatlarnitashkilqilish, 
joylashtirish, 
damolish, 
ovqatlantirishvatunashisharoitlarinitashkilqilishishlarininghaligachayaxshi yo‘lga 
qo‘yilmaganligidir. 
Maxsusturlarningtavsifivatasnifinitayyorlashdagima’lumotlarningtahlilinatijas
idashundayasosiyxulosagakelishmumkinki, 
buturlardanturizmdafoydalanishistiqbollarijudakattavamurakkabmuammolarniyech
ishnitalabqilmaydi. 
Dastlabtashkiliyjarayonlarvabuturlarningreklamasiniishlabchiqarishvaturizmbozori
gachiqarishtalabqilinadi. 

---

242 
Turizmdagimaxsusturlarninggeografiyasianiqmanzillarbo‘yichaaniqlanmagan
. 
Maxsusturlarnihosilqiluvchiishlabchiqarishsohalari, 
xalqhunarmandchiligimarkazlari, 
milliyo‘yinlarrayonlarivahokazolarhozirgachaaniqmanzillarbo‘yicharo‘yxatgaolin
magan. 
Samarqandshahridagio‘lkashunoslikvaO‘zbekistonxalqlaritarixiymuzeyidanha
mO‘zbekistondahunarmandchilikrivojlangantumanlar, yokimilliyfolklorguruhlari, 
zardo‘zlikyokimilliyo‘yinlarninganiqgeografikmanzillaritopilmadi. 
Shuninguchunhamturizmdagimaxsusturlarninggeografiyasiasosanso‘rov, 
savdo-tijoratdagiaxborotlar, 
og‘zakihikoyalar, 
ko‘pyillikekspeditsiyalardayuruvchilaraxborotlarivahayotiykuzatuvlarasosidatuzilg
an (12.1-jadval). 
 
 

---

243 
12.1-jadval