Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

 
7.2. Ob’ektlarni ko‘rsatishning turlari va o‘ziga xos 
xususiyatlari 
Avtobusliekskursiyada ob’ektlarni ko‘rsatishning to‘rt turi mavjud: 
1. Avtobusning 50-60 km/s tezligida ob’ekt oynadan ko‘rsatiladi, gid 
ko‘ringanlarni sharhlab boraveradi. Ko‘rsatishning bunday turida yo‘l-yo‘lakay 
ob’ektlar haqida qisqa ma’lumot beriladi. 
2. Avtobus harakati sekinlashtirilganda ob’ektlar oynadan kuzatiladi. Bu 
jarayon tarixiy, madaniy obidalarni tomosha qilishva yuzaki taasurot olish 
imkonini beradi. Odatda qo‘shimcha ob’ektlar bu tartibda ko‘rsatiladi. 
3. Avtobus to‘xtaganda, undan tushmasdan oynasidan ob’ektlar kuzatiladi. 
Ekskursantlar ob’ektlar bilan chuqurroq tanishadi, ob’ektlarni ko‘rsatish usullarini 
qo‘llash imkoniyati chegaralangan bo‘ladi. 
4. Avtobusdan to‘xtash joylariga tushgandan keyin ob’ektlar obdon 
ko‘rsatiladi. Ushbu jarayonda ob’ektlarni ko‘rsatish usullarini qo‘llash imkoniyati 
mavjud bo‘ladi. 
Ob’ektlarni ko‘rsatish ekskursiya xizmatining asosiy elementi sifatida 
o‘zining bir necha xususiyatlariga ega. 
Ko‘rsatishning faolligi.
Ob’ektlarni ko‘rsatish jarayoni bu inson qo‘li bilan 
yaratilgan yoki tabiat in’omi bo‘lgan ob’ektlarni shunchaki passiv tomosha qilib 
bahramand bo‘lish emas, balki maqsadli kuzatish, ekskursiya xizmati metodikalari 
yordamida ob’ektlarni tahlil qilish, gid va ekskursantlarning faol harakatini talab 
etuvchi jarayonidir.
Ob’ektlarni ko‘rsatishning mantiqiy ketma-ketligi.
Ekskursiya xizmatida har 
keyingi ob’ekt mavzuni yoritishdagi pillapoya hisoblanadi. Bu holat ob’ektning 

---

120 
boshqa ob’ektlar orasidagi o‘rnini belgilaydi. Ko‘rsatishning mantiqiyligi, 
ob’ektlar orasidagi bog‘liqlik aniq ketma-ketlik bilan ta’minlanadi. 
7.3. Ob’ektlarni ko‘rsatishning usullari 
Ekskursiya xizmatida ob’ektlarni ko‘rsatish usullariga ob’ektlar kuzatuvini 
tashkillashtiruvchi va ob’ektni atrof muhitdan, bir butunlikdan ajratish imkonini 
beruvchi usullar kiradi. Ko‘rsatish usullarining vazifasi – ob’ektlarning tashqi 
qiyofasidagi o‘zgarishlarni ko‘z ilg‘aydigan qilib, zaruriy rakursda ularni 
ko‘rsatishdir. 
Ko‘rsatish usullarini qo‘llashda gid guruhning tayyorgarlik darajasini hisobga 
olishi kerak bo‘ladi (masalan, me’moriy uslublarni, monumental yodgorliklar 
turlaridan xabardor bo‘lishi kerak). Ba’zi gidlar ekskursiya jarayonida ob’ektlarni 
ko‘rsatishning barcha usullaridan foydalanadilar, ba’zilari esa umuman 
foydalanmaydilar. Ekskursiya xizmatining sifati nafaqat gidning bilimi balki, 
o‘rganilgan usullardan qay darajada foydalana olishiga bog‘liqdir. Buni faqat 
malakali tayyorgarlikdan o‘tgan gidlar qila olishi mumkin. 
Ko‘rsatish usullari ob’ekt kuzatuvini yengillashtiradi, uning o‘ziga xos 
jihatlarini ajratadi. Bunday jihatlar oddiy tomosha paytida ilg‘amas bo‘lib, 
ekskursantlarga ob’ektni xayolan bo‘laklarga bo‘lish, yo‘qolgan detallarni tiklash, 
avvalgi holatini «ko‘rish», tarixiy voqealarni jonlantirishga yordam beradi. 
Ekskursiya xizmati amaliyotida ob’ektlarni ko‘rsatishning quyidagi usullari 
mavjud: 

---

121 
7.2.-rasm.