Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
«Gidportfeli»danfoydalanish.
«Gidportfeli»dagi ko‘rgazmali vositalarning mazmuni, mohiyatiekskursiya mavzusini tayyorlash vao‘tkazish uslubiga taalluqlidir. Harbirko‘rgazmali vosita (fotosurat, rasm,kartinalar reproduksiyasi, portretlar, chizmalar, hujjatlarnusxasi) o‘ziningtartibraqamigaega bo‘lib, gid uni turgan joyidan yoki qo‘lma-qo‘l berib ko‘rsatishi mumkin. Ba’zi ekskursiya xizmatida gidmagnitofonyokivideo tasmalarnieshitishni ham tashkillashtiradi. Muhimi, uskuna sozligi, yozuvlar sifatinioldindantekshirishi kerak.Gidbundayin uskunalardanfoydalanishnibilishishart. Ba’zi ekskursiya xizmatidaurf-odatlar elementlari kuzatiladi. Masalan, «Motamsaroona»haykaliga gul qo‘yilishi, masjidlarda namozo‘qilishiva h.k. Bundayjoylardaqat’iyrioyaqilinishikerakbo‘lgantartib- qoidalarbilangidekskursantlarnitanishtiradi. Ekskursiyanio‘tkazish texnikasi bilan bog‘liq tashkiliy masalalar «ipidan ignasigacha» o‘ylab chiqilmasa, ob’ektlarni kuzatish uchun qulay sharoit yaratilmasa, hatto qiziqarli hikoya ham, ob’ektlarniko‘rsatishusullari ham zaruriy samarani bermasligi mumkin. 9.2. Ekskursantlardae’tiborsusayishivaunibartaraf etishyo‘llari E’tiborqilish (diqqat qilish) insonning u uchun muhim bo‘lgan biror ob’ektga ruhiyfaoliyatiniyo‘naltirishivafikrinijamlashidir. Ekskursantlarninge’tiborifaqatginaekskursiyamavzusi materiallarigaqaratilishiuchungidularning fikrlashfaoliyatinito‘g‘ritashkil etishi, 145 yo‘naltirishilozimdir. Ekskursiya xizmatida ob’ektlarni ko‘rish va hikoyasida yangilik, mazmundorlik, soddalilik uyg‘unlashib, mavzu dolzarb bo‘lsagina ekskursantlar diqqati barqaror bo‘lishi mumkin. Kattahajmdagima’lumothamqanchalikqiziqarlibo‘lmasine’tiborsusayishigaolibkeli shimumkin, gid bu kabiholatlarbilankurashishnio‘rganishilozim. Gidhikoyasiningqaysidaqiqalarida, qandayoraliqdae’tiborsusayishiboshlanadi? Ekskursiya xizmati amaliyoti bilan bog‘liq bunday ilmiy tadqiqotlar o‘tkazilmagan, lekin har bir gid o‘z tajribasida bu kabi muammoga duch keladi. E’tibor susayishining davriyligi va davomiyligi ko‘pgina sabablarga bog‘liq: gid ma’lumotlarining eskirganligi, nutqning yetarlicha obrazli, hissiyotli bo‘lmasligi, ob’ektni ko‘rsatish va hikoyasi mazmunidagi bog‘liqlikning yo‘qligi, gid tomonidan ekskursantlar guruhining o‘ziga xosligini tahlil qilmaganligi va h.k. Ma’ruza o‘qish metodikasidan e’tiborning susayishi vaqti borasidagi yo‘nalishli ma’lumotlarni olish mumkin. Notiqlarning chiqishini tadqiq qilgan olimlar shuni aniqlashdiki, tinglovchilarda birinchi e’tibor susayishi ma’ruzaning 14-18 daqiqasida, ikkinchisi birinchisidan so‘ng 11-14 daqiqada, uchinchisi 9-11 daqiqadan so‘ng, to‘rtinchisi 8-9 daqiqadan so‘ng va keyinchalik har 4-5 daqiqada yuzaga keladi. Birinchi raqamlar yoshlardagi e’tibor susayishini ko‘rsatsa, ikkinchisi katta yoshdagilarga xosdir. Bu ma’lumotlarni gid ham notiq sifatida inobatga olishi mumkin, lekin uning faoliyati tashqi xalaqit beruvchi omillarning ta’siri bilan murakkablashadi(masalan, zaldagima’ruzachidanko‘ra). Ekskursiyajarayonidaob’ektlar, manzara o‘zgarib turadi va bu ekskursantlare’tiboriga ijobiyta’sirko‘rsatadi. Lekinbitta ob’ekt oldida 10- 15 daqiqauzluksizma’lumot berilsa yokiavtobus harakatida atrof-muhit o‘zgarishsiz qolsa, hikoyaning 4-5 daqiqasidayoq diqqatsusayishi boshlanadi. Uni quyidagi belgilardan aniqlash mumkin: ekskursantlar bir-biriga savol bilan murojaat qilishadi, hikoyaga quloq solishmaydi, ko‘z qarashlaridan bilib olish mumkin, ba’zi ekskursantlar guruhdan ajralib, ob’ektni mustaqil o‘rganishadi. 146 Ekskursantlardagie’tiborsusayishinioldiniolishvauniyuqoridarajadasaqlabqol ish uchun gidularnifaollashtiruvchiruhiy- pedogogikusullarnioldindano‘ylabqo‘yishikerak. Ekskursantlare’tiborinisaqlabqolishuchunbir necha usullartavsiyaetiladi. Birinchisi, ekskursiya ob’ektlarini ko‘rsatish tartibi. Shahar ichidagi 3 soatli avtobusli ekskursiyada 30 tagacha asosiy ob’ektlarni kiritish mumkin. Bunda har bir ob’ektga 4 daqiqalik hikoya to‘g‘ri keladi. Ob’ektlarni ko‘rsatish jarayoni ekskursantlar e’tiborini faollashtiruvchi samarali jarayon bo‘lishi uchun u konkret, obrazli, faol, mantiqan ketma-ket, mavzu mazmunini yoritishda navbatdagi pillapoya bo‘lishi kerak. Ikkinchisi, «gidportfeli»dagi ko‘rgazmali vositalardan foydalanish. Ob’ektlar yetarli bo‘lmagan marshrut uchastkalarida va gid hikoyasi 10-15 daqiqato‘xtovsiz davom etganda ko‘rgazmali vositalardan foydalanishi muhimdir. Ko‘rgazmali vosita ekskursantlarning hikoyaga bo‘lgan e’tiborini ko‘taradi, ular eshitishdan ko‘rishga o‘tadi. Ekskursiya mavzusi matniga «yorqin faktlar», qiziqarli epizodlarni kiritish tavsiya etiladi. Solishtirish uchun keltirilgan raqamli faktlar yaxshi samara beradi. Ekskursantlar e’tiborini saqlab qolish uchun qo‘llanilgan yorqin faktlar ekskursiya mavzusiga mantiqan mos kelishini ekskursiya matni ustida ishlayotganda inobatga olinadi. Hazillar, latifalar ham diqqat susayishi bilan kurashda qo‘l keladi. Hazil aqliy va jismoniy yengillik bag‘ishlaydi, eshituvchilarda ijobiy kayfiyat uyg‘otadi, gid va ekskursant o‘rtasida iliq munosabatlarni shakllantiradi. Gid shuni yodda tutishi kerakki, ekskursantlarni atayin kuldirish uchun mavzuga to‘g‘ri kelmaydigan hazillar, latifalardan foydalanmaslik lozim. Yuqorida aytib o‘tilgan savol-javobusulinihamekskursantlardagi e’tibor susayishini oldini olishda qo‘llash mumkin. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|