Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish

5.2.Optimal partiya miqdorini aniqlash usullari. 
Ishlab chiqarishga kiritiladigan detallar partiyasini hisoblashning 3 xil usuli 
ajratiladi. 
1. Birinchi usulning mohiyati shundaki, bunda birinchi detalga sarflanadigan 
xarajatlarning umumiy summasi maksimal darajaga olib kelinadi. 
Bunda qayta sozlash xarajatlari aniqlanadi. Ularning mutlaq kattaligi partiya 
o‘lchamiga bog‘liq bo‘lmaydi. So‘ngra tugallanmagan ishlab chiqarishda aylanma 
vositalarning o‘zaro bog‘lanishiga bog‘liq yo‘qotishlar va detallarning 
omborxonalarda saqlash uchun xarajatlar aniqlanadi. Ushbu yo‘qotishlar ko‘zda 
tutiladigan partiya miqdori, birlik detal tannarxi va zaxirani saqlash xarajatlarining 
qiymatiga nisbatan foizlarda aniqlanadi. Natijada shunday detallar hajmi topiladiki, 
bunda birlik detal uchun umumiy xarajat summasi minimal darajaga yetadi. 
Birinchi usulning asosiy kamchiligi jihozning ta‘minlanishi darajasi va ishlab 
chiqarish sikli davomiyligining e‘tiborga olinmasligidadir. 
5.1-jadval
Detallar partiyasini hisoblash uchun boshlang’ich ma’lumotlar
. 
Partiya kattaligi 
dona, P 
Yil davomidagi 
qayta sozlashlar 
soni, V/P 
Qayta 
sozlash 
xarajatlari so‘m 
Vy * Xqs/ P
O‘rtacha 
yillik 
zaxirani saqlash 
xarajatlari, so‘m 
P*T*Xqs/2*100
Umumiy 
xarajatlar so‘m 
3 qat + 4 
1 
10000 
10000000 
60 
10000060 
10 
1000 
1000000 
600 
1000600 
100 
100 
100000 
6000 
106000 
200 
50 
50000 
12000 
62000 
300 
34 
34000 
18000 
5200 
400 
25 
25000 
24000 
49000 
500 
20 
20000 
30000 
50000 
600 
17 
17000 
36000
53000
V
y
– detallarining yillik ishlab chiqarishi hajmi

---

X
qs 
– jihozni saqlash uchun bir martalik xarajatlar – 1000 so‘m. 
T – bir detal tannarxi – 12000 so‘m. 
Z
x
– saqlash xarajatlari (zahira qiymatiga nisbatan foizda 10%) 
Ikkinchi usul: Detallar partiyasi miqdorini tayyorlovchi yakunlovchi vaqt va
operatsiyani bajarish mehnat sig‘imiga asoslanib quyidagi formuladan ham 
aniqlash mumkin.
p

t
ty

(t
dona
* K
qc)
t
ty
-
umumiy tayyorlov vaqti.
t
dona
– barcha operatsiyalar bajarish mehnat sig‘imi. 
K
qs
- jihozlarni qayta sozlash koeffisiyenti. 
Uchinchi usul: detallar partiyasiga ishlov berish vaqti har qanday ish o‘rnida 
smena davomiyligidan kam bo‘lmasligi kerak degan shartdan kelib chiqadi. Ushbu 
shart jihozlarini bir smena davomida boshqa detallarga ishlov berish uchun qayta 
sozlashga yo‘l qo‘ymaslikka intilish bilan asoslanadi.Bu holatda hisob asosiga 
detalni tayyorlashga sarflanadigan minimal donaviy vaqt (t
dona.m
) olinadi. Shunday 
qilib 3- usul bo‘yicha detallar partiyasi miqdorini aniqlashda faqat bir omil – 
mehnat unumdorligi e‘tiborga olinadi. Detallarning partiyasi hisobi quyidagi 
formula bo‘yicha olib boriladi. 
p

T
sm

t
dona.m 
Bu yerda: T
sm
- jihozning smenalik ish vaqti fondi( soat,min). 
t
dona.m
- minimal donaviy vaqt, (soat,min).