Sanoat korxonalarida resurslar salohiyatini iqtisodiy baholash asoslari

Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili.
 
I.A.Kinash [3] va A.S.Bessonov [4] resurs deganda, 
iqtisodiy boyliklarni takror ishlab chiqarish uchun 
foydalaniladigan omillar majmuasini tushunishni 
taklif qiladilar, iqtisodiy resurslar deganda esa ular 
tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun ishlati-
ladigan tabiiy, inson va moddiy resurslarning to‘liq 
majmuasini tushunadilar.
A.Sudakovaning [5] mualliflik konsepsiyasida 
resurslar doim potensial ishlab chiqarish omillari 
bo‘lib hisoblanishi, ya’ni bu ishlab chiqarishga jalb 
etilgan tabiiy obyektlar ekanligi ko‘rsatiladi. 
I.V.Andronova, E.L.Chijevskaya [6] tomonidan 
berilgan ta’rifga ko‘ra, “resurslarning samaradorli-
gi” keng ma’noda imkoniyatlar va resurslarni tejash 
uchun (material, moliyaviy resurs, mehnat va hoka-
doi.org/10.55439/ECED/vol24_iss3/a60
 
 
SANOAT IQTISODIYOTI

---

Iqtisodiyot va ta'lim / 2023-yil 3-son
381
zo) minimal harakatlar bilan maksimal natijaga eri-
shishdir. 
S.M.Kulishning fikriga ko‘ra, korxonaning 
umumiy resurslaridan foydalanish samaradorligini 
umumiy baholash uchun aktivlarning rentabelligi 
ko‘rsatkichidan foydalanish mumkin. Ushbu ko‘rsat-
kich foyda olish jarayonida korxona aktivlaridan 
foydalanish darajasini tavsiflaydi va har bir aktiv 
turining uning shakllanishiga qo‘shgan hissasini 
baholaydi. Biroq korxonaning resurs salohiyatini 
baholash jarayonida uni umumiy tahlil ko‘rsatkich-
lari bilan cheklab bo‘lmaydi [7]. 
V.V.Kovalev [8] resurslarning butun yig‘indi-
sini uch guruhga ajratadi: (a) moddiy-texnik baza 
(texnologik jarayonning mohiyati tufayli uzoq 
muddatli qayta ishlash), joriy aktivlar (texnologik 
jarayonning bajarilishini ta’minlaydigan aktivlar) va 
mehnat resurslari. Aynan mana shu uch turdagi 
resurslar ishlab chiqarish va texnologik jarayonda 
birlashib, belgilangan maqsadlarga erishishni ta’-
minlaydi, deb hisoblanadi. 
T.B.Berdnikovaning fikricha, ishlab chiqarish 
salohiyati har xil turdagi mahsulotlarni ishlab chi-
qarish va sotish, xizmatlar ko‘rsatish bo‘yicha kor-
xonaning turli ishlab chiqarish imkoniyatlarini bir-
lashtirgan toifa sifatida tushuniladi [9].
Nguyen Thi Thu hang korxonaning ishlab chi-
qarish salohiyatini quyidagicha belgilaydi: “...korxo-
nada mavjud bo‘lgan texnik, mehnat va moddiy-
energetika resurslaridan foydalangan holda raqo-
batbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish uchun 
mavjud imkoniyatlar” [10]. 
T.I.Nikolayeva, T.I.Uryashyevaning [11] fikri-
ga koʻra, resurs salohiyati deganda, xoʻjalik yurituv-
chi subyektning barqaror raqobatdosh ustunliklarni 
yaratish uchun maʼlum bir tarkib va tizimlar soni 
bilan taʼminlangan qobiliyatlar toʻplamini shakllan-
tirish tushuniladi. Boshqa mualliflarning fikricha 
esa korxonaning resurs salohiyati deganda, moddiy, 
energetika, axborot vositalari, shuningdek, moddiy 
tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish jarayonida 
ulardan foydalanadigan ishchilarning oʻzlari bilan 
bogʻliq resurslar tizimi tushuniladi.