Sanoatda korporativ boshqaruv tizimini keng joriy qilish muammolari sanoat korxonasi foydasining taqsimlanishi va ishlatilishi sanoat korxonalarida asosiy ishlab chiqarish fondlarining jismoniy va ma

5.SANOATDA ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI VA ULARNI KAMAYTIRISH YO‘LLARI

Ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish har qanday kompaniya uchun muhim jarayondir, chunki xarajatlarni shakllantirish xarajatlarining (ko'pincha asossiz) o'sishi ta'sischi kutgan foydani sezilarli darajada kamaytiradi. Shuning uchun xarajatlarni kamaytirish masalasi har doim ham dolzarb bo'lib qolaveradi. Xarajatlarni qanday optimallashtirish bizning nashrimizda muhokama qilinadi.Xarajat turlari

Samarali (mahsulotga to'g'ridan -to'g'ri sarmoya kiritiladi va uni amalga oshirish vaqtida to'laydi) va samarasiz (yo'qotishlarning ishlab chiqarish bo'lmagan turlari - nikoh, to'xtash vaqti, o'g'irlik va hk); Doimiy, o'zgaruvchan (ishlab chiqarish darajasiga to'g'ridan -to'g'ri proportsional), aralash, o'zgarmas va o'zgaruvchan qismini o'z ichiga oladi; To'g'ridan -to'g'ri (xom ashyo sotib olish, ish haqini to'lash uchun) va bilvosita, ma'lum turdagi mahsulotni ishlab chiqarish bilan bevosita bog'liq emas (boshqaruv xarajatlari, xizmat ko'rsatish tarmoqlari xarajatlari). Xarajatlarni qisqartirish zaxiralari ishlab chiqarish va uni malakali boshqarish qobiliyatiga xosdir. Masalan, har bir ishlab chiqarish bosqichida texnologik xarajatlarni ishlab chiqish va aniqlash, shuningdek ularga rioya qilish va me'yorlar buzilgan taqdirda javobgarlikni belgilash kabi tadbirlar muhim ahamiyatga ega. Uchun xizmat ko'rsatish va yordamchi xo'jaliklar samaradorligini tahlil qilish malakali o'tkazildi turli yo'nalishlar va autsorsing xizmatlari xarajatlarni optimallashtirish ishlarida ajoyib natijalar beradi. Bu savollar buxgalteriya hisobida yotadi qismi xarajatlarni nazorat qilish choralari, lekin boshqa dastaklar ham borki, ulardan foydalanish mahsulot tannarxini pasaytiradi. Ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish yo'llari Tahlil ma'lumotlari asosida quyidagi tadbirlar ishlab chiqiladi: Barcha xarajatlar aniq toifalarga bo'linadi; Tuzatish mumkin bo'lgan xarajatlar aniqlanadi; Ko'rsatilgan xarajatlar rejalashtirilgan va optimallashtirilgan. Optimallashtiriladigan xarajatlar ko'pincha quyidagilarni o'z ichiga oladi: Mehnat xarajatlari. Masalan, mahsulot aralashmasi qayta ko'rib chiqilganda, xodimlar soni ko'pincha kamayadi; Xom ashyo va materiallarni sotib olish xarajatlari. Bu xarajatlarni yangi etkazib beruvchilarni qidirishni tashkil etish, etkazib berish shartnomalari shartlarini qayta ko'rib chiqish, resurslarni tejaydigan texnologiyalarni joriy etish yoki rivojlantirish orqali optimallashtirish mumkin. o'z ishlab chiqarish zarur sarf materiallari; Ishlab chiqarish xarajatlari: lizing to'lovlari. Siz xonani egasidan sotib olish yoki hududning bir qismini ijaraga berish orqali ijara miqdorini kamaytirishingiz mumkin; energiya manbalari; uskunalarni ta'mirlash va texnik xizmat ko'rsatish. Ishlarning bir qismi pudratchilardan o'z ta'mirlash inshootlariga o'tkazilishi mumkin; Transport xarajatlari. Iloji bo'lsa, ular xizmat mashinalari parkini cheklaydi yoki afzalliklarini hisoblab, autsorsing kompaniyasining xizmatlaridan foydalanadi; Reklama xarajatlari. Samaradorlikni tahlil qilib bo'lgach reklama kampaniyasi, siz reklama byudjetini eng daromadli mahsulotlarni taqdim etish uchun yaratish yoki sheriklar bilan o'zaro manfaatli shartnoma tuzish orqali kamaytirishingiz mumkin. Masalan, barter bitimlarini taklif qilish orqali. Xarajatlarning katta qismi ishlab chiqarish resurslaridan iborat bo'lgani uchun ularga alohida e'tibor qaratiladi. Foydali qoldiqlarni kapitalizatsiya qilish yo'li bilan demontaj qilinishi mumkin bo'lgan ishlatilmaydigan uskunalar va faol bo'lmagan operatsion tizimlar ustidan qattiq nazorat o'rnatish kerak. Ilg'or texnologiyalardan foydalanish yanada tejamkor uskunalarni joriy etish yoki qo'shimcha ravishda arzonroq yordamchi ishlab chiqarishni rivojlantirish imkonini beradi. Qarzdorlarning qarzi mablag'larni aylanmadan chalg'itadi, uni optimallashtirishga alohida e'tibor qaratish lozim. Bu bilan ifodalanadi doimiy ish qarzdorlar bilan. Qanday qilib ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish mumkin Har bir kompaniya o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda ishlab chiqarishni optimallashtirish liniyasini tanlaydi sanoatning o'ziga xos xususiyatlari... Ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish bo'yicha quyidagi ekspert tavsiyalarini barcha korxonalar uchun umumiy harakatlar deb hisoblash mumkin: Ishlab chiqarishni texnologik tsiklning bir qismini ularga topshirish orqali sheriklar bilan birlashtirish imkoniyatini ko'rib chiqing; Ishlab chiqarish zaxiralarini malakali boshqarish. Tovar -moddiy zaxiralarning kerakli hajmini, minimal va safarbarlik (agar mavjud bo'lsa), hajmini hisoblash zarur tayyor mahsulotlar va etkazib berish jadvallari va ular uchun to'lovlarni tayyorlash bilan tranzitda bo'lgan tovarlar; Logistika jarayonlarini rejalashtirish. Masalan, ba'zi kompaniyalar yuk tashish orqali tovarlarni saqlashni tejashadi. Xuddi shunday muhim to'g'ri tanlov transport xizmatlarini ko'rsatuvchi. Ko'rsatilgan usullarga qo'shimcha ravishda, har qanday kompaniya moliyaviy intizomga rioya qilishni ta'minlaydigan xarajatlarni kamaytirishni rejalashtirishi kerak. samarali tashkil etish etkazilgan zararlar tahlili bilan davriy tekshiruvlarni hisobga olish va amalga oshirish.
Xarajatlarning iqtisodiy mazmuni va mohiyati
Korxonada ishlab chiqarish xarajatlari korxona faoliyati uchun muhim rol o’ynaydi, chunki mahsulot ishlab chiqarish va sotish xarajatlari qancha kam bo’lsa korxona foydasi va rentabelligi shuncha oshadi.

Korxona sarf xarajatlari o’z ichiga

1) mahsulot ishlab chiqarish tannarxi,
2) davr xarajat­lari,
3) moliyaviy faoliyat bo’yicha xarajatlar,
4) favqulotda zararlarni oladi.

Asosiy fondlar va nomaterial aktivlar amortizasiyasi:

asosiy fondlarning eskirishiga qarab bosh birlamchi bahodan ajratma.
Ishlab chiqarish xarakteridagi boshqa xarajatlar:
ishlab chiqarish jarayoniga ko’rsatilgan xizmatlar;
ishlab chiqarish xom ashyo va materiallar bilan ta’minlash;
asosiy fondlarni ishchi holda saqlash xarajatlari;
o’t o’chirishni ta’minlash va qorovullar;
ishlab chiqarish asosiy fondlarining ijara haqi.
Mehnat unumdorligini oshirish, xomashyo va material, yoqilg’i va elektroenergetika xarajatlarini kamaytirish, xizmat ko’rsatish va boshqarish sarflarini qisqartirish, ishlab chiqarishdan tashqari, xarajatlarni tejash sanoat mahsuloti tannarxini pasaytirishning eng muhim manbalari hisoblanadi.
Mehnatunumdorliginioshirishuchunyangitexnika, texnologiyajarayonlarinivaishlabchiqarishnio’stirishyokitashkiletishningilg’orusullarinijoriy qilishorqaliharbirmehnatchitomonidantayyorlanayotganmahsulotniko’paytirishkerakbo’ladi. Buholdaharbirmahsulotbirligigasarflanadiganishhaqi qisqaradi, ammoishchiningumumiyishhaqiesaortibboradi. Mehnat unumdorligi ish haqiga nisbatan jadal o’sgandagina tannarx pasayadi. Mehnat unumdorligining o’sish mohiyati shundan iboratki, bunda mahsulot ishlab chiqarishga ketadigan jonli mehnat ulushi kamayadi, ilgari sarflangan mehnatning ulushi esa ortadi, biroq mahsulot birligi uchun ketadigan mehnat sarfi qisqaradi.
Material, yoqilg’i va elektr energiya xarajatlarini kamaytirish uchun ularni tejab sarflash, qimmatbaho materiallarni arzon, Lekin yaxshi materiallar bilan almashtirish, ularni sotib olish va korxonaga keltirish bilan bog’liq bo’lgan sarflarni qisqartirish kerak bo’ladi. Xizmat ko’rsatish va boshqarish uchun ketadigan xarajatlarni qisqartirishga esa tarmoq va korxonalardagi ma’muriy boshqaruv apparatining sarflarini kamaytirish, asbob-uskuna, bino va inshootlarni saqlash, yoritish, isitish uchun ketadigan mablag’’larni tejab-tergab sarflash orqali erishiladi.
Unumsiz xarajatlarni (jarima to’lash, penya va hokazolar) tugatish mahsulot tannarxini pasaytirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Texnika taraqqiyoti ishlab chiqarishni tashkil etishning ijtimoiy shakllarini takomillashtirishning, ishlab chiqarishni rasional joylashtirish, ishlab chiqarish va mehnatni korxonaning ichida uyushtirishni yaxshilash mahsulot tannarxini pasaytirishning ta’minlovchi omillari bo’lib hisoblanadi. Masalan, texnika taraqqiyoti mahsulot tannarxini pasaytirishning barcha manbalariga ta’sir ko’rsatadi. Ishlab chiqarishni elektrlashtirish va elektronizasiyalash hamda kompleks avtomatlashtirish, ximiyalash mahsulot tayyorlash uchun sarflanadigan solishtirma xarajatlarni kamaytiradi.Har bir korxonada mahsulot tannarxini pasaytirish darajasini hisoblash uchun eng avvalo undagi rezervlarni, ya’ni foydalanilmayotgan imkoniyatlarni aniqlash kerak. Ular ko’zga tashlanadigan, yuzaki, juda murakkab, ko’z ilg’amaydigan bo’lishi mumkin. Faqat chuqur, har taraflama iqtisodiy-texnik tahlildan keyin ularni aniqlash, topish mumkin bo’ladi. Rezervlar har xil belgilarga qarab guruhlarga ajratilishi mumkin. Ular eng avvalo to’planish joyiga qarab ichki ishlab chiqarish va tashqi rezervlarga ajraladi. Tashqi rezervlarga tarmoqlar bo’yicha rezervlar, regional (hududiy) va tabiiy-ekologik rezervlar kiradi. Rezervlar safarbar etilishi muddati bo’yicha joriy va istiqbolli rezervlarga ajraladi. Rezervlarni ishlab chiqarish jarayonlarining elementlari bo’yicha ham guruhlarga bo’lish mumkin. Bunday rezervlarga mehnat, moddiy va asosiy fondlardan foydalanish rezervlari kiradi.
Korxona yoki tarmoq faoliyatini tahlil etish uchun rezervlarni ikkiga bo’lib ko’rish mumkin:
- tashkiliy-texnikaviy rezervlar; - ijtimoiy-iqtisodiy rezervlar.
Mana shu yuqorida keltirilgan barcha rezervlar, ya’ni foydalanilmayotgan imkoniyatlarni safarbar etish, ishga solish hamda shu asosda tannarxni keskin pasaytirish uchun bir qator omillardan keng foydalanish va ularni hisoblab chiqish kerak. U ishning metodikasi, usulini “Korxonalar faoliyatini tashkil etish, rejalashtirish va boshqarish” fanidan o’qiladigan ma’ruzalarda, amaliy mashg’ulotlarda chuqqurroq va har tomonlama tushuntirib beriladi.
Mahsulot tannarxini rejalashtirish mehnat, moddiy va moliyaviy mablag’’lardan oqilona foydalanish asosida ishlab chiqarishning yuqori samaradorligiga erishishga qaratilgandir. Tannarx rejasi quyidagi bo’limlarni o’z ichiga oladi:
1. Mahsulot tannarxini pasaytirish rejasi; 2. Mahsulot tannarxini kalkulyasiya etish;
3. Ishlab chiqarish xarajatlari smetasi; 4. Tovar va sotiladigan mahsulot tannarxining hisobi.
Tannarx rejasi, ikki bosqichda ishlab chiqiladi. Birinchi bosqichda, eng avvalo, hisobot yilida rejalarning bajaralishi tahlil etiladi, mahsulot tannarxini pasaytirish, foyda va rentabellikni oshirish rezervlari aniqlanadi va aniqlangan rezervlardan foydalanish tadbirlari belgilanadi, reja loyihasi ishlab chiqiladi. Ikkinchi bosqichda esa rejaning uzil-kesil loyihasi ishlab chiqiladi va bu reja topshiriqlari korxona bo’limlariga etkaziladi. Mahsulot tannarxi va uni pasaytirish topshiriqlari davlat va korxona rejasida yuqoridan belgilanmaydigan, aksincha, korxonalarning o’zida hisob qilinadigan ko’rsatkich hisoblanadi. SHunga qaramay, mahsulot tannarxi sanoat ko’rsatkichlaridan biri bo’lib qolaveradi. CHunki sanoat mahsuloti tannarxini pasaytirish ishlab chiqarishning rentabellik darajasini oshirish rezervlaridan biri hisoblanadi. Mahsulot tannarxi qanchalik past bo’lsa, albatta, boshqa shart-sharoitlar bir xil bo’lgan holda (masalan, xuddi o’sha mahsulotning narxi barqaror bo’lganda) uni sotishdan kelgan foyda ham shunchalik ko’p bo’ladi.
Narx bozor kategoriyasi bo’lib, tovarlar ayirboshlanganda yuz beradigan munosabatlarni anglatadi. Narx nazariy jihatdan olganda tovar qiymatining puldagi ifodasi, qiymatining bozordagi ko’rinishidir.