1.2. Rekrutment faoliyatining
paydo bo‘lishi va rekrutmentning fan sifatida shakllanishi
Zamonaviy rekrutment tarixi XX asrning 40-yillariga borib taqaladi.
Ikkinchi Jahon urushi davrida, AQShda ish bilan ta'minlash agentliklari
5
Куприянов, А.Н.
Развитие рекрутинга на рынке труда в России :автореф. дис. … канд. экон. наук : 08.00.05 / А.
Н. Куприянов ; Рос.акад. гос. службы при Президенте РФ. – Москва : 2011. – С. 7.
Rekrutment deganda -
buyurtmachi-kompaniyaning bo'sh ish
joylarini uning professional malaka
talablariga mos keladigan mutaxassislar
bilan pulli asosda to'ldirish uchun shart
-sharoitlarni yaratishni o'z ichiga
oladigan iqtisodiy faoliyat turini
tushunish maqsadga muvofiqdir
Rekruting - bu kompaniya
kadrlar
menejmentining
nomzodlarni qidirish va tanlash,
keyinchalik ularni bo'sh ish
o’rinlariga yollash maqsadidagi
tashkiliy
chora-tadbirlar
majmuini o’z ichiga oladigan
biznes jarayonidir
14
harbiy xizmatga chaqirilmagan ishchilarni jalb qilish uchun reklama
berishdi.
Keyingi davrda malakali mutaxassislarni tanlab olish bilan
shug'ullanadigan hedhanting agentliklari shakllandi. O‘ziga xos va
kamsituvchi portretli - WASP deb nomlangan (White Anglo-Saxon
Protestant - oq anglo-sakson protestantlari) "ideal" nomzodlar guruhi
shakllandi. Ushbu guruh vakillari odatda eng yaxshi universitetlarda o‘qish
imkoniyatiga ega edilar va mehnat bozorida talab katta edi.
Asta-sekin, boshqa ijtimoiy-etnik guruhlar vakillari (WASPdan
tashqari) AQShda kuchaya boshladi va shu asosda rekruting xizmatlari
bozori rivojlandi.
O‘zining hozirgi shaklida, xalqaro rekruting bozori XX asrning 80-90-
yillariga kelib shakllandi.
Sobiq Ittifoqda kadrlarni to‘g'ri tanlash 30-yillardan beri eng muhim
mafkuraviy vazifa hisoblanib kelgan va shu sababli partiya tashkilotlari va
davlat xavfsizlik qo‘mitasining qattiq nazorati ostida bo‘lgan. Partiya
organlari mamlakatning deyarli barcha yuqori lavozimli mansabdor
shaxslari to‘g'risida ma'lumotlarga ega bo‘lgan noyob ma'lumotlar
bazasining egalari bo‘lishdi.
1967 yilda xorijiy kompaniyalarga xizmat ko‘rsatish uchun maxsus
tuzilma - Diplomatik korpuslarga xizmat ko‘rsatish idorasi tashkil etildi, u
xorijiy vakolatxonalarda ishlash uchun xodimlarni yollash bilan bog'liq
barcha masalalarni monopollashtirdi. Biroq, ushbu bo‘lim taqdim etilgan
nomzodlarning malakasini kuzatmadi.
Vaziyat qayta qurish davrining boshlanishidan boshlab, partiyaning
roli zaiflashganda va xususiy biznes jadal rivojlana boshlaganida o‘zgara
boshladi. 80-yillarning oxiri va 90-yillarning boshlarida ko‘plab qo‘shma
korxonalarning paydo bo‘lishi tufayli birinchi xususiy rekruting
agentliklariga buyurtmalar berildi va ular oyoqqa tura oldilar:
- «TRIZA Bandlik Jamiyati» YoAJ;
- "Moskva kadrlar markazi" → "Kadrlar" xalqaro agentligi →
"Metropolis";
- ANKOR.
Ta'kidlash kerakki, dastlab yollash xizmatlariga talab xorijiy
kompaniyalar tomonidan ta'minlandi (buyurtmalarning 80-90 foizi).
Diplomatik korpuslarga xizmat ko‘rsatish idorasi monopoliyasini va qattiq
"kadrlar etishmovchiligini" boshdan kechirgan buyurtmachi kompaniyalar
xodimlarni saralash uchun Evropa narxlarida pul to‘lashga tayyor bo‘lishdi.
Masalan, mutaxassis uchun mukofot to‘lovi 5-15 ming dollarni tashkil
15
qilishi mumkin edi (o‘sha paytda idora ishchilari va quyi darajadagi
menejerlar uchun oyiga 500 dollar, menejerlar va o‘rta darajadagi
mutaxassislar uchun oyiga 1000 dollardan oshmagan oylik belgilangan).
Ushbu davrda ish izlovchilar va ish beruvchilar uchun maxsus nashrlar
chiqa boshlaydi (masalan, "Siz uchun ish", "Biz sizni ishga taklif qilamiz").
Nomzodlarni qidirishning universal usuli rezyume emas, balki jadal
reklama qilingan anketalar edi.
1995 yilda rekruting bo‘yicha professional tashkilotni yaratish g'oyasi
ilgari surildi va bir yil o‘tgach, Rossiyaning 50 ta kadrlar agentliklari
rahbarlarining birinchi konferentsiyasi bo‘lib o‘tdi va Butunrossiya yollash
bo‘yicha maslahatchilar assotsiatsiyasi (AKPP) tasdiqlandi va yollash
bo‘yicha maslahatchilar uchun professional va axloqiy kodeks qabul qilindi.
Bundan tashqari, 1996 yil 17 mayda elektron rekruting va kadrlar
bo‘yicha on-layn (HRO) xizmati paydo bo‘ldi. HRO xizmatining biznes
modeli korxonalar va provayder agentliklarining bo‘sh ish o‘rinlarini pulli
joylashtirishga asoslangan edi.
Ushbu bosqichda rekruting agentliklari va ularning xizmatlariga,
ayniqsa mahalliy kompaniyalar tomonidan talab oshdi (ish samaradorligini
oshirish uchun yuqori malakali mutaxassislarga ehtiyoj).
1998-2017 yillarda barqarorlashtirish bosqichiga kirdi.
Ushbu davrning o‘ziga xos xususiyatlari quyidagilar:
- yollash bo‘yicha xizmatlar bozori infratuzilmasidagi o‘zgarishlar;
- ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifatiga qo‘yiladigan qat'iy talablar;
- xodimlarni izlash va saralashda foydalaniladigan axborot texnologiyalarini
rivojlantirish;
- hududlararo izlash va qo‘shimcha xizmatlarni rivojlantirish;
- xodimlarni lizingga va autstaffingga talabni oshirish (1998 yildagi
iqtisodiy inqirozdan keyin).
1999 yil noyabr oyida ixtisoslashtirilgan rekruting agentliklarining
yagona tarmog'i yaratildi. Raqobat darajasini pasaytirish, shuningdek,
mintaqaviy bozorlarga kirish uchun bozorni bo‘lishga xarakat birlashuvga
turtki bo‘ldi.
2000 yilda rekruting xizmatlari bozori aylanamasi ikki baravar
ko‘paydi. Ommaviy rekrutment loyihalari amalga oshirila boshlandi.
Shunday qilib, Kelly Services METRO Cash & Carry, IKEA uchun loyiha
olib borgan. 2001 yilda to‘g'ridan-to‘g'ri qidirish va bosh ovlash
xizmatlariga talab 50-60% ga oshdi. Ushbu o‘sishning asosiy sababi
kompaniyalardagi boshqaruv guruhlarining o‘zgarishi.
16
“Kontakt” agentligi tomonidan olib borilgan ekspert tadqiqotlariga
ko‘ra, 2009 yilda faqat Moskvadagi rekruting xizmatlari bozori 49 foizga
qisqardi. Shu bilan birga, bozorni tark etgan agentliklarning ulushi 6% ni
tashkil etdi.
O‘z navbatida, rekrutment mehnat unumdorligi 5 foizga oshdi,
provayderlar xodimlarining soni esa 35 foizga kamaydi. Ko‘rsatilayotgan
xizmatlar sifatini yaxshilash bilan bir qatorda, ularning narxining
pasayishini ham ko‘rish mumkin (o‘rtacha 20%). Mintaqaviy rekruting
agentliklari buyurtmalar hajmining jiddiy pasayishiga (3-4 marta) duchor
bo‘ldi.
Ushbu davrda rekruting xizmatlari bozori tarkibi o‘zgardi (masalan,
ommaviy rekruting ulushi kamaydi). Shuningdek, keng miqyosli
agentliklarning ko‘payishi va elektron rekruting bo‘yicha raqobatning
kuchayishi
kuzatilmoqda
(
www.headhunter.ru,
www.superjob.ru,
www.job.ru).
Xizmati sohasi rivojlanishi bilan korxonalarga yuqori malakali
xodimlarni izlash, tanlash, saralash, yollash ham rivojlanib bordi. Turli
tadqiqotlar natijalari shuni ko‘rsatadiki, malakali kadrlarning etishmasligi
muvaffaqiyatli tadbirkorlik faoliyatining asosiy to‘siqlaridan biriga
aylanmoqda. Hozirgi iqtisodiy sharoitda tashkilotlar uchun xodimlarni
izlash va tanlash sohasidagi faoliyatning barqarorligi va doimiyligi alohida
ahamiyatga ega. Ana shu jihatdan, rekrutment sohasi rivojlanib bordi va uni
o‘rganishga alohida e’tibor qaratildi. Kompaniyalarni yuqori malakali
kadrlar bilan doimiy ta’minlashda, xodimlarni saralash, tanlash, yollash,
ularning autpleysmenti masalarida “Rekrutment” fani muhim ahamiyat kasb
etdi.
Dostları ilə paylaş: |