Saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Gidrofob moddalardan miksturalar tayyorlash
Gidrofob moddalarga kamfora, fenilsalitsilat, terpingidrat, mentol, benzonaftol va 
boshqalar kiradi. YUqorida ko‘rsatganimizdek, bu moddalarning poroshogi suv bilan aralashib, 
yumaloklashgan massani hosil qiladi va suv yuzasida suzib yuradi. Bemor hamma yozilgan 
moddani bir marta ichishda qabul qilishi mumkin, natijada doza noto‘g‘ri taqsimlanib, noxush 
holatda yuza kelishi mumkin.
Rp.:
Extracti Belladonnae 0,2
Phenyli salicylatis 3,0
Aguae puriuficastae 200,0 ml.
M. D. S. 1 osh qoshiqdan kuniga 3 marta ichilsin. Ichishdan oldin chayqatilsin.
Masalan: agar bu dorixatdagi dorini oddiy suv bilan dispergirlash usulida tayyorlasak, 
fenilsalitsilat dona-dona bo‘lib suv yuziga chiqib, chayqatilsa idish devoriga yopishib qoladi. 
Gidrofob 
suspenziyani 
tayyorlashda 
suspenziyalarning 
agregatsiya 
(zarrachalarning 
yiriklashishi) holatini qaytarish hamda uning barqarorligini oshirish maqsadida stabilizatorlar 
qo‘shiladi.
Stabilizatorlar sifatida mikstura-suspenziyalarni gidrofob moddalar bilan tayyorlashda 
tabiiy va sun‘iy yuqori molekulali moddalar: jelatoza (jelatina to‘liqsiz gidrolizlangan modda), 
elimlar, o‘simlik shilimshig‘i, kraxmal elimi, tabiiy polisaxaridlar yigindisi, metilsellyuloza, 
polivinilpirrolidon, poliglyukin, spanlar, tvinlar, bentonitlar va boshqalar ishlatiladi. Hamma 
sanab o‘tilgan moddalar bir tomondan yuza-faol moddalardir. Gidrofob moddalarni 
dispergirlanish tabiatiga qarab, yuqori molekulali moddalarning yarmi yoki baravar miqdorida 
olinadi. Misolda fenilsalitsilat va belladonna ekstrakti bilan tayyorlashni texnika, har xil yuqori 
molekulali va yuza faol moddalar bilan stabillashni tekshirib ko‘ramiz.
Hovonchada 3 g fenilsalitsilatni 20 tomchi spirt bilan 30 sekund davomida maydalanadi. 
Keyin hovonchaga 3 g stabilizator (metilsellyuloza va kraxmal elimidan boshqa) va 3 ml suv 
solamiz, yana 60 sek davomida aralashtirishni davom etamiz. Hovonchadagi aralashmay qolgan 
suvni quyib aralashtiramiz va tayyor dorini idishga solgach, hovonchani ozgina suv bilan chayib,
22
Lloyd V.Allen, Gavrilov A.S. Farmatsevtichesaya texnologiya izgotovleniya lekarstvennыx
preparatov.-«GEOTAR-Media».- Moskva.-2014. (9 bet)

---

idishga kuyamiz. Belladonna ekstraktini suv qo‘shilmasdan ilgari birlamchi massa bilan ezgan 
yaxshiroq. Ekstrakt kolloid eritma holida joylashgan bo‘ladi. Agar metilsellyulozani va 
kraxmalni qo‘shsak, massani darrov 5% metilsellyuloza va 5% kraxmal elimi bilan olamiz. har 
xil stibilizatorlar bilan fenilsalitsilat suspenziyasi dispersligini aniqlash 6-jadvalda keltirilgan.
Ma‘lumki, fenilsalitsilatning yuqori dispersli suspenziyasi 5% metilsellyuloza eritmasi 
bilan, jelatoza, gorchitsa urug‘i shilimshig‘i va polisaxarid eritmasini kompleks (chuchukmiya 
ildizi) olish mumkin.
Yuqori molekulali birikmalar suspenziyalarni stabillash uchun keng qo‘llaniladi va gidrofil 
dori moddalardan suspenziya tayyorlashda ham foydalaniladi. Bariy sulfat suspenziyasini 
stabillash alohida muximroq savollardan bo‘lib, uning me‘da-ichak yo‘llari rentgen suratini 
olishda yuqori konsentratli suvli 45-55% suspenziya ishlatiladi. Bu suspenziya xaddan tashqari 
turg‘unmas, tezda bo‘laklarga ajraladi, shu bilan birga dispers fazani cho‘kmasi oldingi holiga 
qaytishi kiyin. Bunday suspenziyalarni stabillash uchun har xil yuqori molekulali moddalar: 
zig‘ir urug‘ining shilimshig‘i - mutsin, bentonit va b. taklif qilingan.