Sayali sadiqova
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ağ - tor, ovçu toru, balıqçı toru, hörümçək toru: Dəliklərdə örümçək düzər ağlar, Alamaz qazü ördək si ŋ ək avlar… Ağə düşmiş görərsən kəndözini, Toğancılar tutar, dikər gözini. 127 İlk öncə qeyd edək ki, Şirazinin bu beytlərinin hər ikisində bütün sözlərin türkmənşəli olması diqqəti cəlb edir. Qədim türk sözü olan “ağ” eyni mənada ilkin olaraq Yusif Balasaqunlunun “Kutadğu bilig” məsnəvisində qeydə alınmışdır . Görkəmli tür- koloq alim Əmir Nəcib bu sözün XIII-XIV əsrlərə aid məşhur türk yazılı abidələrindən İbn Mühənna lüğətində, Rəbğuzinin “Qisəsül-ənbiya” əsərində, Qütbün “Xosrov və Şirin” tərcümə- sində, Seyf Sərainin “Gülüstan” tərcüməsində işləndiyini qeyd edir. XIV yüzilliyə aid “Ət-töhfə əz-zəkiyyə fi-l-luğa ət-türkiy- yə” (bundan sonra qısaca: “Ət-töhfə”) adlı mənbədə, eləcə də Əbu Həyyanın (1256-1344) “Kitab əl-idrak li-lisan əl-ətrak” (bundan sonra qısaca: “Kitab əl-idrak”) əsərində Hinduşah Nax- çivaninin (XIV əsr) “Əs-sihah əl-əcəmiyyə” adlı farsca-türkcə lüğətində də (bundan sonra qısaca: “Əs-sihah”) “ağ” sözünün yuxarıdakı mənası göstərilir. Bununla belə, “ağ” sözünün XVI əsr yazılı abidəsi “Kəvamilüt-təbir” də işləndiyini qeyd edən To- fiq Abdullayev yazır ki, bu leksemə başqa Azərbaycan yazılı abidələrində rast gəlinmir 1 . Qütbün “Xosrov və Şirin” tərcümə- sində “av” sözünün də “tor” mənasında işləndiyini qeyd edən Ə.Nəcib “ağ” və “av” sözləri arasında məna əlaqəsi olduğunu göstərərək, ikinci sözü birincinin variantı adlandırır. “Ağ” və “av” sözlərinin semantikasında, həqiqətən də, müəyyən yaxınlıq və bağlılıq olmasına baxmayaraq, fikrimizcə, onları tamamilə eyniləşdirmək olmaz. “Av” sözü orta yüzilliklərə aid türk mətn- lərində (eləcə də çağdaş türk dillərində) ümumiyyətlə, heyvan ovlamaqla bağlı geniş bir anlayışı (o cümlədən, torla heyvan ov- lamağı) əhatə etdiyi halda, “ağ” leksemi ona nisbətən dar məna- da işlənmiş, daha doğrusu, “ov” məfhumunu deyil, “ov” aləti- nin adını bildirmişdir. Bunu elə prof. Əmir Nəcibin ətraflı araş- dırdığı Qütbün “Xosrov və Şirin” tərcüməsinin nümunəsində də görmək olar. Sözügedən mənbədə “av” sözündən düzəlmiş “av- çı”, “avlağu” (ov yeri) və “avlamaq” sözləri də işləndiyi halda, Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|