Scientific progress volume ǀ issue ǀ

www.scientificprogress.uz
 
Page 845
teng ravishda faoliyat ko‘rsatayotganlaridan, lozim bo‘lganda ularning o‘rinlariga ham 
ishlay olishlaridan qoniqadilar. Endi o‘smirlar o‘yin faoliyatiga kamroq vaqtlarini 
ajratgan xolda ko‘prok o’qish faoliyati va jiddiy ishlar bilan shug‘ullana boshlaydilar va 
ularning bilish jarayonlari jadal rivojlana boshlaydi.O‘smirning psixik o‘sishini 
harakatga keltiruvchi kuch uning faoliyatini vujudga keltirgan yangi ehtiyojlar bilan 
ularni qondirish imkoniyatlari o‘rtasidagi qarama-qarshiliklar tizimining namoyon 
bo‘lishidir. Vujudga kelgan ziddiyatlarni psixologik kamolotni ta’minlash, faoliyat 
turlarini murakkablashtirish orqali o‘smir shaxsida yangi psixologik fazilatlarni tarkib 
topdirish bilan asta-sekin yo‘qotish mumkin.O‘smir o‘quvchi ruhiy dunyosida paydo 
bo‘ladigan bunday holatlar balog‘at davri o‘tishi bilan bir me’yorga kelib qoladi. Lekin 
farzand o‘stirayotgan har bir ota-ona bolaning o‘sishi to‘g‘risida, uning o‘ziga xos 
xususiyati haqida zarur tushunchaga ega bo‘lsalar foydadan holi bo‘lmaydi, albatta. 
Shu narsani alohida ta’kidlash kerakki, bu yoshdagi o‘smirlar o‘ta ta’sirchan, 
ayniqsa tashqi ta’sirga, tashqi voqealarga beriluvchan bo‘ladilar. Ishqiy kitoblar o‘qish, 
shunga o‘xshash kinofilmlarni tomosha qilishga juda qiziqadilar. O‘zlarining tashqi 
qiyofalariga ko‘prok e’tibor bera boshlaydilar. O‘g‘il bolalarda soch qo‘yish, durustroq 
kiyinish ishtiyoqi tug‘iladi, qizlar esa oynaga ko‘prok qaraydigan bo‘lib qoladilar. Ular 
o‘zlariga oro berishni, malikalarday go‘zal ko‘rinishni istaydilar, orasta ko‘rinishga 
urinadilar. Bu tabiiy holdir.Yuqori sinf o‘quvchilari o‘zlarining ma’naviy xususiyatlari 
bilan boshqa yoshdagi bolalardan keskin farq qiladilar. Ular ham jinsiy, ham jismoniy, 
ham aqliy jihatdan yetilgan bo‘ladilar. Shu tufayli ular vazmin tabiatli, mulohazali, 
kattalarga hurmat-ehtirom bilan qaraydilar.Ota-onalar farzandlar bilan muomala 
qilishda ularning shaxsiy xususiyatlari, yosh davrlari hislatlarini hisobga olgan holda ish 
tutsalar, oilada O‘zaro tushunish, totuvlik, hamjihatlik, umuman yaxshi ma’naviy 
vaziyat vujudga keladi. Otaning onaga yoki onaning otaga qilgan munosabatlari ham 
shu vaziyat shart-sharoitlariga mos tushishi kerak. Chunki ota-onaning o‘zaro totuv 
hayot kechirishlari, inoq va barqaror, mustahkam oilaning bosh omilidir.
O‘smirlik yoshining o‘ziga xos xususiyatlari kattalardan ularga nisbatan jiddiy 
munosabatda bo‘lish lozimligini taqozo qiladi. Kattalar ular faoliyatini nazorat 
qilishlari, faoliyat motivlarini doimo e’tibordan chiqarib qo‘ymasliklari lozim, aks holda 
o‘smir hayotida noxush xususiyatlarning paydo bo‘lishi ham mumkin. Shuning uchun 
o‘smirlik yoshi bola taraqqiyotida muhim ahamiyatga ega. O‘smirlik yoshidagi 
bolalarning jismoniy xususiyatlari.O‘smir organizmida ro‘y beradigan o‘zgarishlar bola 
rivojlanishining ayni shu davrida biologik, fiziologik yetukligi borasida amalga oshadi. 
Fiziologik rivojlanish va jinsiy balog‘atga yetishishi jarayonining yangi bosqichi 
boshlanadi. O‘smirlik yoshida qizlar va ug‘il bolalarning jismoniy qiyofasida muhim 
o‘zgarishlar ro‘y beradi. Bu davrning boshlanishida qizlar o‘g‘il bolarga nisbatan tezroq 
rivojlanadilar. Bu narsa qiz bolalarning ertaroq jinsiy balog‘atga yetishishiga
bog‘liqdir. VII-VIII sinflarda o‘g‘il bolalar tez o‘sib, qiz bolalar bilan tenglashib 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2 ǀ ISSUE 8 ǀ 2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan