Scientific progress volume ǀ issue ǀ

Ethernet 
Internet 
 
 
Server 
Terminal 
Mijoz 
 
 
Mijoz n 
… 

Bosh 
kompyuter 
marshrutlov
Terminal 
Ma`lumo
tlar 
bazasi
Mijoz 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 5 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
  
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 175
Ko’pgina yirik kompaniyalar UNIX amal tizimidan foydalanadilar. O’rtacha 
korxonalarda eng ko’p tarqalgan tarmoq amaliy tizimlari sirasiga bugungi kunda 
Microsoft kompaniyasining Windows NT Serveri va Novell kompaniyasining NetWare 
si kiradi. Bular mijoz/server tarmoq modeli tamoyilida ishlaydilar. 
Windows NT Serverda ma’lumotlar uzatish uchun TSP/IP yoki IPX/SPX 
protokollari, NetWare da IPX/SPX – tarmoq protokoli qo‘llaniladi. 
Maxalliy kompyuter tarmoqlarida NetWare, asosan fayl serveri va bosish 
stantsiyasi bo’lgani uchun, fayllar va bosqichlardan birgalikda foydalanishda ishlatiladi. 
U TCP/IP protokolini qo’llab-quvvatlamaydi. TCP/IP protokolini ishlatish uchun IPXni 
IP ga o’giruvchi maxsus dastur (shlyuz dastur)lardan foydalanish lozim bo’ladi.
Intranet xosil qilish uchun server dastur ta’minoti Intranet Wareni ni ishlatish 
mumkin. Bunda IP - manzil xar bir mijozga taqdim etilishi shart bo’lmasada Web-
serverga berilishi shart. Bunda IPXni IP ga va teskari yo’nalishda o’girish muammosi 
uz-uzidan xal bo’ladi. 
Tarmoq amal tizimi sifatida Windows NTServer 4.0 intranet serveri uchun ko’proq 
tavsiya etiladi. Bu tarmoq amaliy tizimi (32 razryadli) bo’lib, barqaror arxitekturaga 
ega, undan foydalanish oson, yuqori ko’rsatkichlarga ega. 
NetWare tizimi unchalik tez va tadbikiy jarayonlar uchun unchalik bakuvvat server 
emas. NetWare tarmoq amaliy tizimidan Intranet yaratishda foydalanish faqat agar 
mavjud kompyuter tarmog’i – NetWare asosida qurilgan bo’lsagina o’zini oqlashi 
mumkin. Lekin u foydalanuvchilarning ko’pgina tadbiqiy dasturlardan foydalanish 
imkoniyatlarini cheklab qo’ygani uchun xam, bir kuni kelib, kelajakda baribir TCP/IP 
protokolini qo’llab-quvvatlaydigan tarmoq amaliy tizimini o’rnatishga to’g’ri keladi. 
Amaliy tadbiqiy dasturlar Windows platformasi uchun ko’proq ishlab chiqilayotganligi 
juda ko’p korxonalar tomonidan Windows platformasini tanlanishiga sabab bo`lmoqda. 
 
Adabiyotlar 
1. James F. Kurose, Keith W. Ross. Computer networking: a top-down approach (6th 
Edition). Pearson Cloth Bound with Access Card, USA,2013,889-pages. 
2. Эндрю Таненбаум, Дэвид Уэзеролл. Компьютерные сети. Издательство ПИТЕР 
2012 г. 960стр. 
3. M Aripov. B.Begalov va boshqalar. Axborot texnologiyalari. O‘quv qo‘llanma- Т.: 
“Noshir”, 2009 y. 
4. Sattorov A. Informatika va axborot texnologiyalari. Darslik. - Т.: O‘qituvchi, 2011y. 
5. M.Aripov, M.Muhammadiyev. Informatika, informasion texnologiyalar. Darslik. Т.: 
TDYuI, 2004 y.