See discussions, stats, and author profiles for this publication at

16.3-rasm. Xufyona iqtisodiyotni turlarga ajratishga bo‗lgan 
huquqiy yondashuv. 
Xufyona iqtisodiyot sohasi o‗zining yuqori daromadliligi va 
subyektlarining huquqni himoya qilish organlariga murojaat qila 
olmasliklari bois, iqtisodiy jinoyatchilik uchun yaxshi muhit 
bo‗lib hisoblanadi. Xufyona iqtisodiyotni turlarga ajratishga 
bo‗lgan statistik yondashuv xufyona iqtisodiyotni rasmiy 
statistikadan yashirilgan faoliyat sifatida tavsiflaydi. Rasmiy 
iqtisodiyot bu davlat tomonidan kuzatiladigan va nazorat qilinishi 
Xufyona 
iqtisodiyot 
Kriminal ("qora") 
Nokriminal 
("kulrang") 
noqonuniy 
iqtisodiy faoliyat 
Iqtisodiy 
jinoyatchilik 

---

477 
mumkin bo‗lgan iqtisodiyot bo‗lsa, yashirin yoki norasmiy 
iqtisodiyot rasmiy hisobotlarda va rasmiy shartnomalarda aks 
ettirilmaydigan 
xo‗jalik 
munosabatlari 
yig‗indisi 
bo‗lib 
hisoblanadi. 
Real xo‗jalik faoliyati to‗g‗risidagi ma‘lumotlar davlat 
organlaridan ongli ravishda, ataylab yashirilishi yoki milliy 
statistika tizimida qamrab olinmasligi mumkin. Bundan tashqari, 
soxta iqtisodiyot ham mavjud bo‗lib, unda faoliyat faqat qog‗ozda 
amalga oshiriladi. 
16.4-rasm. Xufyona iqtisodiyotni turlarga ajratishga bo‗lgan 
statistik yondashuv. 
Statistik hisob-kitoblardan tadbirkorlik faoliyatining turli 
elementlari to‗g‗risidagi ma‘lumotlar yashirilishi yoki ongli 
ravishda ma‘lumotlarni buzib ko‗rsatilishi mumkin: 

korxonani yashirish (ro‗yxatdan o‗tkazmasdan yoki 
litsenziya olmasdan xo‗jalik faoliyatini amalga oshirish); 

xo‗jalik operatsiyalarini yashirish (ularni shartnoma va 
hisobotlarda aks ettirmaslik); 
Xufyona (norasmiy 
iqtisodiyot) 
Yashiriladigan 
Hisobga olinmaydigan 
Soxta 
Kriminal (―qora‖) 
Nokriminal (―kulrang‖) 

---

478 

ishchi kuchini yashirin ravishda yo‗llash (ishchi kuchini 
mehnat shartnomalarini rasmiylashtirmasdan yollash);

mehnat sharoitlari to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni (ish haqi, 
pensiya va sug‗urta to‗lovlari, texnika xavfsizligi, ish vaqti va 
boshq.) buzib ko‗rsatish; 

daromadlarni yashirish (soliq to‗lashdan qochish). 
Xufyona iqtisodiyotni tasniflash uchun bir nechta aniq 
mezonlar mavjud ularga: Xufyona iqtisodiyotning subyektlari 
bo‗yicha, faoliyatning maqsad va motivlari bo‗yicha, oqibatlari va 
zarar miqyoslari bo‗yicha, davlatning javobgarlik darajasi hamda 
aholining munosabati bo‗yicha mezonlar orqali tasniflanadi. 
Tadbirkorlikning tarkibidan, mulk shakllaridan, keltiradigan zarar 
miqyoslaridan kelib chiqqan holda xufyona iqtisodiyotni 
tasniflash ham ahamiyatga ega bo‗lib hisoblanadi.