Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar

10-MAVZU. MANTIQ ILMINING PREDMETI, ASOSIY QONUNLARI.
TUSHUNCHA TAFAKKUR SHAKLI SIFATIDA 
145 
avvalo, ongi yuksak, mustaqil fikrlay oladigan, xulq-atvori bilan o‘zgalarga ibrat 
bo‘la oladigan, bilimli, ma’rifatli kishilarni tushunamiz. Ongli, bilimli odamlarni 
oldi-qochdi gaplar bilan aldab bo‘lmaydi. U har bir narsani aql, mantiq tarozisiga 
solib ko‘radi. O‘z fikr-o‘yi, xulosasini mantiq asosida qurgan kishi etuk odam 
bo‘ladi».
Chuqur tahlilga, mantiqqa asoslanmagan bir yoqlama fikr odamlarni chalg‘itadi. 
Faqat bahs-munozara, tahlilga asoslangan to‘g‘ri xulosalargina haqiqatni bilishga 
yo‘l ochadi. 
Bahs, munozara yuritishning, chin fikrlarni isbotlay bilishning, xato fikrlarni rad 
etishning o‘ziga xos qonun-qoidalari mavjud. Bu qoidalarni bilish har bir insonga, 
shu jumladan, talabalarga chin fikrni xato fikrdan ajrata bilish, to‘g‘ri tafakkurlash 
madaniyatini shakllantirish imkonini beradi. 
Mantiq ilmining fan va texnika taraqqiyoti uchun ahamiyati 
Mantiqiy kategoriyalarning universal harakterga ega bo‘lishi ularni bilishda, ishlab 
chiqarish jarayonlarida, texnika tarmoqlarida ixtisoslashtirilgan holda tadbiq etish 
imkoniyatini tug‘diradi. Bu esa, mantiqdan turli fanlarning konkret masalalarini hal 
qilishda foydalanishning keng imkoniyatlarini vujudga keltiradi.
Fanning tobora rivojlanib borishi, borliqning murakkab qonunlarining kashf 
etilishi ilmiy bilish metodi va mantiq apparatini shunga moslashtirishni, 
tafakkurning har bir konkret masala xaqida aniq, xatosiz, tez hulosalar bera olishini 
talab qiladi.
Ilmiy va texnik jarayonning bunday talabi natijasida turli fanlarga ixtisoslashgan 
mantiq tarmoqlari vujudga keldi.
Fan qadriyatlar tizimida o‘ziga xos o‘ringa ega. U katta ilmiy saloxiyatni, ijodiy 
kuch – quvvatni birlashtiradi, millat dunyoqarashini shakllantiradi, ta’lim – tarbiya, 
axloq me’yorlarini vujudga keltiradi, ma’naviy barkamol insonni tarbiyalaydi, 
mamlakatda qudratli ilmiy potensialni yaratishga xizmat qiladi.
Mantiqni bilish, ayniqsa, ilm fan bilan shug‘ullanish, ilmiy - tadqiqot ishlarini olib 
borish, borgan sari ko‘payib borayotgan ilmiy axborotlarni tartibli ravishda 
o‘zlashtirish, ilmiy masalalarning tuzilishini tez bilib olish uchun ham muhim rol 
o‘ynaydi. Mantiqning ilmiy – nazariy ishlar hamda insonning amaliy faoliyati 
uchun bo‘lgan ahamiyatini alohida uqtirish bilan birga, chin hulosa chiqarishning 
hal qiluvchi sharti – hayotni chuqur o‘rganish, har bir voqelikdagi hollarni mantiq 
talablari asosida bilish zarur.
Mantiq fanining fikr yuritish madaniyatini o‘stirishdagi ahamiyati 
Mantiq inson tafakkuri madaniyatini ko‘tarish va insoniyatning uzoq tajribasi 
natijasida takomillashgan tafakkur shakllari, qonunlari va qoidalarini bilish uchun 
xizmat qiladi. U inson fikrining ketma – ket, ziddiyatsiz va asosli bo‘lishini 
ta’minlaydi. Mantiq fani mazmunini chuqurroq o‘rganish kishilarning o‘z tafakkuri 
va o‘zgalar tafakkuri natijalariga tanqidiy qarash xislatlarini rivojlantiradi. 
Tafakkurning bu sifatlari esa insonning turli ilmiy va amaliy faoliyatlari sohasidagi 
ishi uchun katta ahamiyatga ega. Mantiqiy usullardan to‘g‘ri foydalana olish, 
ta’lim tarbiya jarayonida isbot va raddiyaning mantiqiy tomonlarini bilish 

---