ŞƏMİstan nəZİRLİ

GENERAL-MAYOR 

ƏSƏDULLA BƏY YADİGAROV 

 

İnsan üçün böyük dərslərin biri də tarixdir.  

 

Cəlil Məmmədquluzadə 

 

Coxsaylı Yadigaroğulları arasında ömür yolunu müfəssəl öyrəndiyimiz şəxslərdən biri də 

Əsədulla bəy Yadigarovdur. Nizami orduda otuz iki illik xidmətdən sonra 1895-ci il oktyabrın 

on ikisində ona general-mayor rütbəsi verilmişdir. 

XIX əsrin ortalarında Peterburqun zadəgan dairələrində bəy nəslindən olan 

Yadigaroğulları - general-mayor İsrafil bəy, saray müşaviri Ağa bəy Yadigarov və onların bibisi 

oğlu, görkəmli şərqşünas-alim Mirzə Cəfər Topçubaşov (1784-1869) xüsusi hörmətə malik 

idilər. Xüsusilə Mirzə Cəfər qohumlarının təlim-tərbiyəsinə və təhsil almalarına daha çox qayğı 

göstərirdi.  

1844-cü il dekabrın iyirmisində Borçalı mahalının Təkəli kəndində anadan olan Əsədulla 

bəy Yadigarovu qohumu Mirzə Cəfər Topçubaşov Peterburqa aparır. 

Daha sonra on altı yaşlı Əsədulla bəyi Peterburq yaxınlığındakı Pavlov kadet korpusuna 

oxumağa qoyur. Hərbi məktəbi müvəffəqiyyətlə bitirən kornet Əsədulla bəy 1863-cü il iyunun 

12-dən Əlahiddə Qafqaz Ordusunun piyada qoşunlarında xidmətə başlamışdır. İki il sonra - 

1865-ci il fevralın 9-da 21 yaşlı Əsədulla bəy Yadigarova poruçik rütbəsi verilmişdir. 

Gürcüstan Mərkəzi Dövlət Arxivindəki 1899-cu ilə məxsus “Qafqaz Hərbi Dairəsində 

xidmətdə olan generalların və zabitlərin siyahısı” kitabında göstərilir ki, gənc zabit əla xidmətinə 

gorə səxavətlə təltif olunmuşdur. O, 1866-cı il martın 12-də Ştab-rotmistr rütbəsinə və iki il 

sonra üçüncü dərəcəli Muqəddəs Stanislav ordeni”nə layiq görülmüşdür. 1873-cü il yanvarın 16-

da şəxsi raportu ilə mülki xidmətə keçən ştab-rotmistr Ə.Yadigarov 4 ii ordudan uzaqlaşmışdır. 

1877-ci ilin əvvəllərində Türkiyə ilə Rusiya arasında son dərəcə kəskin vəziyyət yarandı. 

Çar Rusiyası Qara dəniz boğazlarının açılmasını Türkiyədən israrla tələb edir və üstəlik də 

Balkanlarda   öz   nüfuzunu   gücləndirmək   üçün   fəal siyasət yeridirdi. Nəhayət bu 

qığılcımlardan alov törədi. Aprelin iyirmi dördündə Rusiya rəsmən Türkiyəyə müharibə elan 

etdi.  

Mayın iyirmi üçündə yenidən orduya çağrılan podpolkovnik Əsədulla bəy Yadigarov 

Qafqazın Gəncə, Bakı, Zaqatala Qazax bölgələrində cəbhə üçün nizami süvari dəstələri təskil 

etməyə ezam olundu. İki aydan çox cəbhə üçün araba, furqon, qoşqu atı toplanmasına çalışdı. 

Gəncənin və Qarabağın bəy-xan oğullarından iki yüz nəfərlik könüllü müsəlman süvari dəstəsi 

yaradıb özü ilə cəbhəyə apardı. Balkanlardakı hərbi əməliyyatlarda iştirak edən podpolkovnik 

Əsədulla bəy Yadigarov döyüş qabiliyyətinə görə üçüncü dərəcəli “Müqəddəs Anna” (qılınc və 

bantla birgə) və dördüncü dərəcəli “Müqəddəs Vladimir” (qılınc və bantla birgə) ordenlərilə 

təltif olundu. 

Müharibədən sonra da Qafqazdakı nizami orduda nümunəvi zabit kimi xidmət edən 

Əsədulla bəy məsul hərbi vəzifələrdə çalışmışdır. O, 1881-ci il mayın otuzunda Qafqaz Hərbi 

---

Teleqraf parkının komandiri, 1883-cü il aprelin 13-də isə Qafqaz sanitar batalyonunun komandiri 

təyin olunmuşdur. Həmin ilin mayın 18-də qüsursuz xidmətinə görə Əsədulla bəy Yadigarova 

polkovnik rütbəsi verilmişdir. 

1889-cu il oktyabrın on altısında polkovnik Əsədulla bəyə daha məsul vəzifə 

tapşırılmışdır. O, Əlahiddə Qafqaz Ordusu komandanının əmrilə yetmiş səkkizinci Navahı 

alayının komandiri təyin olundu. 1895-ci il oktyabrın on ikisində isə polkovnik Əsədulla bəy 

Yadigarova piyada qoşunları üzrə general-mayor fəxri rütbəsi verilmişdir. Omrünün otuz iki ilini 

nizami orduda şərəflə xidmət edən general Əsədulla bəyin təltifat kitabçasında onun kavaler 

ordenlərinə layiq olduğu göstərilir. O, “Müqəddəs Stanislav” ordeninin üç dərəcəsilə (1874,  

1883, 1898-ci illərdə), “Müqəddəs Vladimir” ordeninin üçüncü və dördüncü dərəcəsi ilə (1879 

və 1893-cü illərdə), “Müqəddəs Anna” ordeninin  ikinci,  üçüncü dərəcəsilə,  qılınc və bantla 

birgə (1877, 1889-cu illərdə) təltif olunmuşdur. 1884-cü ildə isə Əlahəzrət imperatorun şəxsi 

təşəkkürünə layiq görülmüşdür. 

Üç hərbi yürüşün - 1869, 1871 və 1877-78-ci illər - fəal iştirakçısı olan general-mayor 

Əsədulla bəy Yadigarov 1897-ci ıldə Danimarkanın “Danevorq fəxri süvari xaç ordeni” ilə, 

1898-ci ildə birinci   dərəcəli “Buxara Qızıl Ulduzu” və 1889-cu ildə İranın ikinci dərəcəli “Şire-

Xorşid” ordeni ilə təltif olunmuşdur. Gürcüstan Mərkəzi Dövlət Arxivinin hərbi sənədlərində 

general-mayor Əsədulla bəy Yadigarovun 1901-ci ildə Tiflisdə vəfat etdiyi göstərilir. 1904-cü 

ildə Tiflisdə nəşr olunmuş “Qafqaz Hərbi Dairəsində generalların və yüksək rütbəli zabitlərin 

siyahısı” kitabında eloğlumuz general-mayor Əsədulla bəy Yadigarovun adı ölümündən sonra da 

fəxri kavaler zabiti kimi saxlanılmışdır.