Sərbəst iş №: Adı: Toğrul Soyadı: İsmayılzadə Fakultə

Məhlulların əmələ gəlməsi. Məhlulu əmələ gətirən komponentlər

fərdi haldan məhlula kecdikdə onlarda qurulus dəyismələri

ilə yanası həll olan maddə hissəcikləri ilə həllolan maddə

hissəcikləri arasında qarsılıqlı təsir bas verir. Sonuncu təsir

solvatlasma, həlledici su olduqda isə hidratlasma adlanır. Gostərilənlərlə

əlaqədar olaraq sistemin xassələri dəyismis olur. Bu

proses ilk novbədə istilik effektində (ΔH ) və sistemin həcm dəyisməsində

(ΔV ) ozunu buruzə verir. Məsələn, 1 litr su və 1 litr

etil spirtindən əmələ gələn məhlulun həcmi 2 litr deyil 1,93 litr

təskil edir. Bunun səbəbi su və etil spirti molekullarının

hidroksil qrupları arasında hidrogen rabitələrinin əmələgəlməsi hesabına suyun buza oxsar qurulusunun pozulması ilə izah olunur.
Həllolma oz-ozunə gedən proses (ΔG < 0) olduğundan istiliyin

udulması (ΔH > 0) ilə gedən həllolma ΔG = ΔH - TΔS

tənliyinə gorə sistemin entropiyasının artması (ΔS >0) hesabına

bas yerir. Əgər həllolma istiliyin ayrılması (ΔH< 0) ilə gedərsə

yuxarıdakı umumi tənliyə muvafiq olaraq sistemin entropiya dəyisməsi:

ΔS > 0 və ya ΔS < 0 ola bilər. Birinci hal mumkun olsa

da ən cox ikinci hal musahidə olunur. Bunun səbəbi həll olan

maddə hissəciklərinin solvatlasması hesabına sistemin

nizamsızlıq dərəcəsinin artması ilə əlaqədardır. Solvatlasma

enerjisi nə qədər cox olarsa sistemin nizamlılıq dərəcəsi bir o

qədər artmıs olar.
Bir mol maddənin standart şəraitdə həll olmasının istilik effekti (entalpiyası)standart həllolma istiliyi (entalpiyası) H⁰_{298 h/0}
Qeyd etdiyimiz kimi həllolma komponentlərin qurulus dəyisməsi

ilə yanası həll olan maddə hissəciklərinin həll olan maddə

hissəcikləri ilə solovatlasması prosesi bas verir. Bu baxımdan

kristal maddələrin həllolma istiliyi iki istilik effektinin cəmi

kimi ozunu buruzə verir:

Burada ΔHh/o - həllolma, ΔHf/k - faza kecidi, ΔHsolv - isə

solvatlasma entalpiyasıdır. Yuxarıdakı tənliyə uyğun olaraq

məhlu-lun əmələ gəlməsində entropiya dəyisməsini isə

asağıdakı kimi ifadə edə bilərik:


Kristal maddənin həll olmasında gostərilən tənliklər uzrə

enerji effektlərini izah edək. Kristal maddənin həll olması ilk

novbədə onun kristal qəfəsinin dağılması ilə bas verir. Bu proses

istiliyin udulması ilə ozunu buruzə verir. Odur ki, belə hallar

ucun həmisə ΔHf/kx>0 olur. Solvatlasma isə məhlulun komponentlərindən

asılı olmayaraq butun hallarda həmisə ekzotermik

proses olub ΔHsolv<0 qiyməti ilə xarakterizə olunur.
Həllolmanın yekun istilik effekti bu iki istilik effektlərinin

ədədi qiymətlərindən aslıdır. Əgər ədədi qiymətcə ΔHf/k >

ΔHsolv olarsa, həllolma istiliyin udulması, ΔHf/k < ΔHsovlv

olduqda isə həllolma istiliyin ayrılması ilə bas verir.

Beləliklə, ΔHh/o< 0, ΔSh/o > 0 olduqda həllolma hər iki

amilin, ΔHh/o>0, ΔSh/o> 0 olduqda həllolma ancaq entropiya

amilinin hesabına bas verir.