Sh. Maxmudov «statistika» fanidan o’quv uslubiy majmuasi
Davriy yoki siklik tebranishlarni o‘rganish usullari
Yüklə 3,56 Mb.
|
|
Davriy yoki siklik tebranishlarni o‘rganish usullari
Sikl - bu uzoq vaqt ichida takrorlanib turadigan hodisa va jarayonlarning har bir davrasidir. Sikl grekcha kuklos so‘zidan kelib chiqib, doira degan lug‘aviy ma’noga ega. Sikl - bu uzoq vaqt ichida takrorlanib turadigan hodisa va jarayonlarning har bir davrasidir. Demak, doiralar yasab o‘zgaruvchi ko‘rsatkichlar qatori davrali qatorlar bo‘lib, ularning tebranishi davriy tebranishlar yoki tebranishlarning davriyligi deb yuritiladi. Davriy tebranishlar Fure qatorining ko‘p tartibli garmonikalari yordamida aniqlanadi. Davrali tebranishlarni Fure qatori yordamida aniqlash mumkin. Bu usul quyidagi trigonometrik tenglamani tuzishga asoslanadi. Demak, bu holda davrali tebranishlar sinusioda shaklida namoyon bo‘ladi. Ular garmonik tebranishlar bo‘lgani uchun bu sinusiodalar turli tartibli garmonikalar deb ataladi. Tenglamada «k»-ko‘rsatkichi garmonikalar sonini belgilaydi. Odatda Fure qatori bo‘yicha darajalarni tekislashda bir nechta (4 tadan ko‘p emas) gamonikalar hisoblanadi va so‘ngra qanday garmonikalar sonida qator darajalari orasidagi tebranishlar davriyligi eng yaxshi ko‘rinishda namoyon bo‘lishi aniqlanadi. Fure qatori bo‘yicha tekislashda davrali tebranishlar bir biriga ustma-ust qo‘yilgan bir nechta sinusoidalar yig‘indisi shaklida ifodalanadi. Masalan, k =1 bo‘lganda Fure qatorining tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega: (10.15) Noma’lum hadalar quyidagi formulalar orqali hisoblanadi ; ; . Har bir aniq holda t qiymatlari uchun turli garmonikalarning sinuslari va kosinuslari qiymatlari topiladi va qulaylik jihatidan jadvalda ifodalandi. Masalan, n=12 bo‘lganda bu jadval ko‘rinishi quyidagicha: 10.5-jadval. n = 12 da Fure garmonikalarining sinuslari va kosinuslari qiymatlari
Masalan, mashina moyini sotish hajmi haqidagi ma’lumotlar misolida Fure qatorini tuzib davriy tebranishlarni tekislash masalasini ko‘rib chiqamiz. 10.6-jadval. Yüklə 3,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|