Sh. Sh. Shodmonov

«portfelli modellar
» yoki «
aktivlarni afzal k o ‘rish»
nazariyasi konsep- 
siyasiga mansub hisoblanadi.
Pulga talab modelini tuzishda xo'jalik agentlarining ikki turi — uy 
xo'jaliklari (boylikning yakuniy egalari) va ishlab chiqarish firmalari 
xulq-atvori tahlil qilinadi. Ulardan birinchisi uchun pul boylik (qiymat)ni 
saqlashning shakllaridan biri hisoblansa, keyingilari uni kapital aktivi 
(ishlab chiqarish xizmatlari manbasi) deb hisoblaydi. Ikkala holatda 
ham pul harakatda emas (oqim emas), balki vaqt ko‘rsatkichi (zaxira) 
sifatida tahlil qilinadi hamda to ‘planadigan va bir-birini almashtiradigan 
aktivlar portfelining tarkibiy qismlari hisoblanadi.
Fridman portfelida pul bilan birga obligatsiyalar, aksiyalar, tovar 
zaxiralari, inson kapitali ham o‘rin olgan. Inson kapitali insonga
/
70

---

investitsiyalar bilan, ya’ni uning ta’lim olishi, salomatligini mustah­
kamlash xarajatlari va hokazolar bilan bogMiq. Har bir individ daro- 
madlarini o‘z ta ’bi va xohish-istaklari bo‘yicha taqsimlaydi. Bunda u 
har bir aktiv tunning istiqboldagi daromadlilik tasawurlariga rioya qiladi.
Portfelning asosiy elementi pullardir. Ular o ‘z egasiga to ‘lovni amalga 
oshirish kafolatini ta ’minlaydi, kutilmagan vaziyatlar uchun likvidlik 
zaxiralarini yaratadi va h.k. Bunday boylik shaklidan kutiladigan daro­
mad quyidagicha belgilanadi — 
r"1 (r —
daromadlilik, 
m —
pul). Pul 
qiymati, uning xarid kuchi 
P
narx darajasiga bog‘liq bo ‘ladi. M one­
taristlar bu omilning ta ’sirini hisobga olib, 
M /P
kassa qoldiqlari va 
Y/P
real daromad hajmi bilan ishlaydi.
Obligatsiya va aksiyalardan daromad foiz to ‘lovlar r6 va dividendlar 
r*
shakliga ega. Tovarlar «xizmatlarni» naturada, o ‘z foydaliligi bilan 
keltiradi. Biroq ular tovar narxlari o ‘zgarishida qadrsizlanadi yoki qiymati 
oshadi. Shu sababli umumiy narx darajasining o‘zgarish sur’ati hisobga 
olinadi 1