Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti z. O. Kuvandikov
-§. Yakka tartibdagi tadbirkor bankrotligining xususiyatlari
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5-§. Yakka tartibdagi tadbirkor bankrotligining xususiyatlari Yuqoridagi qonunning 227-moddasi yakka tartibdagi tadbirkorning to‘lovga qobiliyatsizligi belgilangan. Qonunga ko‘ra, agar ushbu bobda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa, yakka tartibdagi tadbirkorning to‘lovga qobiliyatsizligi bilan bogliq munosabatlarga nisbatan mazkur Qonunning 1, 2, 4 va 5-boblari qoidalari qo‘llaniladi. Ushbu bobning qoidalari avvalgi tadbirkorlik faoliyatidan kelib chiqadigan majburiyatlar munosabati bilan yakka tartibdagi tadbirkor 179 maqomini yo‘qotgan jismoniy shaxslarning to‘lovga qobiliyatsizligi munosabatlariga nisbatan ham qo‘llaniladi. Qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning to‘lovga qobiliyatsizligi alomatlari va uni to‘lovga qobiliyatsiz deb topish to‘grisidagi ariza - agar tegishli majburiyatlar va (yoki) to‘lov majburiyatlari yuzaga kelgan kundan e’tiboran uch oy ichida qarzdor yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan bajarilmasa hamda qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorga nisbatan talablar bazaviy hisoblash miqdorining kamida ikki yuz baravarini tashkil etsa, qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning pul majburiyatlari bo‘yicha kreditorlar talablarini qanoatlantirish va (yoki) soliqlar hamda yigimlar bo‘yicha o‘z majburiyatlarini bajarish imkoniyati yo‘qligi qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning to‘lovga qobiliyatsiz ekanligining alomatlari bo‘ladi. Qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni to‘lovga qobiliyatsiz deb toppish to‘grisidagi ariza sudga qarzdor yakka tartibdagi tadbirkor, kreditor, shuningdek davlat soliq xizmati organlari va boshqa vakolatli organlar tomonidan berilishi mumkin, bundan hayotga yoki sogliqqa etkazilgan zararning o‘rnini qoplash, alimentlarni undirish haqidagi talablar, shuningdek shaxsiy xususiyatga ega boshqa talablar bildiradigan kreditorlar mustasno. Qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni to‘lovga qobiliyatsiz deb topish tartib-taomili amalga oshirilayotganda kreditorlar hayotiga yoki sogligiga etkazilgan zararning o‘rnini qoplash, alimentlarni undirish to‘grisidagi talablar, shuningdek shaxsiy xususiyatga ega boshqa talablar yuzasidan o‘z talablarini taqdim etishga haqli. Mazkur kreditorlarning talablari, agar ular to‘lovga qobiliyatsizlik tartibtaomili qo‘llanilayotganda taqdim etilmagan bo‘lsa, qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning to‘lovga qobiliyatsizligi to‘grisidagi ishni yuritish tamomlanganidan keyin ham o‘z kuchini saqlab qoladi. Qarzlarni to‘lash rejasi - qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning to‘lovga qobiliyatsiz deb topish haqidagi arizasiga qarzlarni to‘lash rejasi ilova qilinishi mumkin bo‘lib, rejaning ko‘chirma nusxasi kreditorlarga va to‘lovga qobiliyatsizlik to‘grisidagi ishda ishtirok etayotgan boshqa shaxslarga yuboriladi. Kreditorlarning e’tirozlari bo‘lmagan taqdirda, sud qarzlarni to‘lash rejasini tasdiqlashi mumkin, bu esa to‘lovga qobiliyatsizlik 180 to‘grisidagi ishni yuritishni ko‘pi bilan ikki oy muddatga to‘xtatib turish uchun asos bo‘ladi. Qarzlarni to‘lash rejasi: qarzni to‘lash manbalarini; rejani amalga oshirish muddatini; qarzdorga yoki uning oila a’zolariga iste’mol uchun har oyda qoldiriladigan summalar miqdorlarini; kreditorlarning talablarini qanoatlantirish uchun har oyda yuborish nazarda tutilgan summalar miqdorlarini o‘z ichiga olgan bo‘lishi kerak. Sud to‘lovga qobiliyatsizlik to‘grisidagi ishda ishtirok etayotgan shaxslarning asoslantirilgan iltimosnomasiga ko‘ra ushbu moddaning ikkinchi qismida ko‘rsatilgan muddatda qarzlarni to‘lash rejasini o‘zgartirishga, shu jumladan uni amalga oshirish muddatini, qarzdorga yoki uning oila a’zolariga iste’mol uchun har oyda qoldiriladigan summalar miqdorlarini ko‘paytirishga yoki kamaytirishga haqli. Agar qarzdor yakka tartibdagi tadbirkor qarzlarni to‘lash rejasini bajarganligi natijasida kreditorlarning talablari to‘liq hajmda qanoatlantirilgan bo‘lsa, to‘lovga qobiliyatsizlik to‘grisidagi ishni yuritish tugatilishi lozim. Qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning tugatish massasiga kiritilmaydigan mol-mulklari, qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning undiruvni qaratish mumkin bo‘lmagan mol-mulklari tugatish massasiga kiritilmaydi. Sud qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning hamda to‘lovga qobiliyatsizlik to‘grisidagi ishda ishtirok etayotgan boshqa shaxslarning asoslantirilgan iltimosnomasiga ko‘ra qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning undiruvni qaratish mumkin bo‘lmagan nolikvid bo‘lgan mol-mulkini yoxud realizastiya qilinishidan olingan daromad kreditorlarning talablarini qanoatlantirishga jiddiy ta’sir etmaydigan mol- mulkini tugatish massasidan chiqarishga haqli. Qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning ushbu modda ikkinchi qismining qoidalariga muvofiq tugatish massasidan chiqariladigan mol- mulkining umumiy qiymati bazaviy hisoblash miqdorining ellik baravaridan ortiq bo‘lmasligi kerak. Bunday mol-mulkning ro‘yxati sud tomonidan tasdiqlanib, bu haqda ajrim chiqariladi, ajrim ustidan shikoyat berilishi (protest keltirilishi) mumkin. Qarzdor yakka tartibdagi tadbirkor bitimlarining haqiqiy emasligi, qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni 181 to‘lovga qobiliyatsiz deb topish to‘grisidagi ariza sudga berilganidan keyin qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning o‘z molmulkini boshqa shaxsga o‘tkazish yoki manfaatdor shaxslarga boshqacha usulda berish bilan bogliq bitimlari o‘z-o‘zidan haqiqiy bo‘lmaydi. Kreditorning talabiga ko‘ra sud o‘z-o‘zidan haqiqiy bo‘lmaydigan bitim haqiqiy emasligining oqibatlarini qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning bitim predmeti bo‘lgan mol-mulkini qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning mol-mulki tarkibiga qaytarish tariqasida yoki undiruvni manfaatdor shaxslarda turgan tegishli mol-mulkka qaratish tariqasida qo‘llaydi. Sud tomonidan qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning to‘lovga qobiliyatsizligi to‘grisidagi ishni ko‘rib chiqish, sud qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni to‘lovga qobiliyatsiz deb topish to‘grisidagi arizani qabul qilish bilan bir vaqtda uning mol-mulkini xatlaydi, bundan qonunchilikka muvofiq undiruvni qaratish mumkin bo‘lmagan mol-mulk mustasno. Qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning pul majburiyatlari bajarilishining asoslangan kafilligi yoki kafolatlangan boshqa ta’minoti uchinchi shaxslar tomonidan taqdim etilgan taqdirda, sud mazkur qarzdorning iltimosnomasiga ko‘ra uning mol-mulkini (molmulkining bir qismini) xatlovdan chiqarishi mumkin. Sud qarzdor yakka tartibdagi tadbirkor kreditorlar bilan hisob-kitob qilishi yoki kelishuv bitimiga erishilishi uchun to‘lovga qobiliyatsizlik to‘grisidagi ishni ko‘rib chiqishni qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning arizasiga ko‘ra ko‘pi bilan bir oyga kechiktirishi mumkin. Yakka tartibdagi tadbirkor bo‘lgan fuqaroga nisbatan meros ochilganligi to‘grisida ma’lumotlar mavjud bo‘lgan taqdirda, sud yakka tartibdagi tadbirkorning to‘lovga qobiliyatsizligi to‘grisidagi ishni yuritishni meros taqdiri haqidagi masala hal etilguniga qadar to‘xtatib turishga haqli. Agar qarzdor yakka tartibdagi tadbirkor ushbu moddaning ikkinchi qismida belgilangan muddatda kreditorlarning talablari qanoatlantirilganligi dalillarini taqdim etmagan va belgilangan muddatda kelishuv bitimi tuzilmagan bo‘lsa, sud qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni bankrot deb topish va tugatishga doir ish yuritishni boshlash haqida qaror qabul qiladi. 182 Qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni bankrot deb topish oqibatlari, sud tomonidan qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni bankrot deb topish va tugatishga doir ish yuritishni boshlash to‘grisidagi qaror qabul qilingan paytdan e’tiboran: qarzdorning pul majburiyatlarini bajarish muddatlari boshlangan deb hisoblanadi; qarzdorning barcha majburiyatlari bo‘yicha neustoykalar (jarima, penya), foizlar hisoblash va boshqa iqtisodiy (moliyaviy) sankstiyalar bekor qilinadi; qarzdordan barcha ijro hujjatlari bo‘yicha undiruv bekor qilinadi, bundan alimentlar undirish haqidagi talablarga oid, shuningdek hayotiga yoki sogligiga etkazilgan zararning o‘rnini qoplash to‘grisidagi talablarga oid ijro hujjatlari mustasno. Sud qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni bankrot deb topish va tugatishga doir ish yuritishni boshlash haqidagi qarorni barcha ma’lum bo‘lgan kreditorlarga kreditorlar tomonidan talablar taqdim etiladigan muddatni ko‘rsatgan holda yuboradi, bu muddat bir oydan oshmasligi kerak. Sudning ushbu qarorini yuborish qarzdor yakka tartibdagi tadbirkor hisobidan amalga oshiriladi. Sud tomonidan qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni bankrot deb topish to‘grisidagi qaror qabul qilingan paytdan e’tiboran ushbu tadbirkorning yakka tartibdagi tadbirkor sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tganligi o‘z kuchini yo‘qotadi, shuningdek faoliyatning ayrim turlarini amalga oshirish uchun unga berilgan listenziyalarning amal qilishi tugatiladi. Sud qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni to‘lovga qobiliyatsiz deb topish haqidagi qarorning ko‘chirma nusxasini ushbu shaxsni yakka tartibdagi tadbirkor sifatida ro‘yxatga olgan organga va listenziyalovchi organga yuboradi. Ushbu moddaning uchinchi va to‘rtinchi qismlarida nazarda tutilgan qoidalar yakka tartibdagi tadbirkor maqomini yo‘qotgan qarzdor jismoniy shaxsni bankrot deb topish chogida qo‘llanilmaydi. Sudning bankrot deb topish va tugatishga doir ish yuritishni boshlash to‘grisidagi qarorini bajarish, sudning qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni bankrot deb topish va tugatishga doir ish yuritishni boshlash to‘grisidagi qarori hamda 183 undiruvni qarzdorning mol-mulkiga qaratish haqidagi ijro varaqasi qarzdorning mol-mulki sotilishini amalga oshirish uchun davlat ijrochisiga yuboriladi. Ushbu Qonunga muvofiq tugatish massasiga kiritilmaydigan mol- mulkdan tashqari quyidagilar sotilishi lozim: qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning barcha mol-mulki; yakka tartibdagi tadbirkor maqomini yo‘qotgan qarzdor jismoniyshaxsning o‘zining avvalgi tadbirkorlik faoliyati natijasida olingan mol-mulki. Bunda jismoniy shaxs mol-mulkining uning avvalgi tadbirkorlik faoliyatida olingan mol-mulk jumlasiga taalluqliligi yoki avvalgi tadbirkorlik faoliyati bilan bogliq emasligi sud tomonidan belgilanadi. Qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning ko‘chmas mulkini yoki qimmatli ko‘char mol-mulkini doimiy boshqarish zarur bo‘lganda sud mazkur maqsadlar uchun tugatish boshqaruvchisini tayinlaydi va unga to‘lanadigan haq miqdorini belgilaydi. Bu holda qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning mol-mulki tugatish boshqaruvchisi tomonidan sotiladi. Qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning bank hisobvaragidagi va bank plastik kartalaridagi pul mablaglarining qoldigi, mol-mulkni sotishdan tushgan pul mablaglari, shuningdek naqd pul mablaglari qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni bankrot deb topish to‘grisida qaror qabul qilgan sudning depozit hisobvaragiga kiritiladi. Kreditorlarning talablarini ko‘rib chiqish - sud kreditorlar tomonidan bildirilgan talablarni ushbu Qonun 233-moddasining ikkinchi qismida nazarda tutilgan muddatda ko‘rib chiqadi. Ko‘rib chiqish natijalariga ko‘ra sud kreditorlarning talablarini qanoatlantirish tartibi va miqdori haqida ajrim chiqaradi. Kreditorlarning talablarini qanoatlantirish tartibi - kreditorlarning talablarini qanoatlantirishdan oldin sudning depozit hisobvaragiga kiritilgan pul mablaglari hisobidan to‘lovga qobiliyatsizlik to‘grisidagi ishni ko‘rib chiqish va sudning qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni to‘lovga qobiliyatsiz deb topish haqidagi qarorini bajarish bilan bogliq xarajatlarning o‘rni qoplanadi, fuqarolarning hayotiga yoki sogligiga etkazilgan zararlarni qoplash haqidagi talablari qonunchilikka muvofiq qanoatlantiriladi. 184 Kreditorlarning talablari quyidagi navbatda qanoatlantiriladi: birinchi navbatda — alimentlar undirish haqidagi talablar, shuningdek, mehnatga haq to‘lashga oid va mualliflik shartnomalari bo‘yicha haq to‘lashga oid hisob-kitoblarni nazarda tutadigan talablar; ikkinchi navbatda soliqlar va yigimlar bo‘yicha talablar, kreditorlarning garov bilan ta’minlangan talablarining garovga qo‘yilgan molmulkni (garov narsasini) sotishdan tushgan summa etarli bo‘lmaganligi oqibatida qoplanmay qolgan qarzga oid qismi va kreditorlarning garov bilan ta’minlanmagan talablari; uchinchi navbatda — boshqa kreditorlar bilan hisob-kitoblar amalga oshiriladi. Har bir navbat talablari oldingi navbatdagi talablarto‘liq qanoatlantirilganidan keyin qanoatlantiriladi. Agar sudning depozit hisobvaragida mablaglar etarli bo‘lmasa, bu mablaglar tegishli navbatdagi kreditorlar o‘rtasida ular talablarining summasiga mutanosib ravishda taqsimlanadi. Qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni majburiyatlardan ozod etish, qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni tugatishga doir ish yuritish tartib- taomili tamomlanganda qarzdor to‘lovga qobiliyatsizlik to‘grisidagi ishni yuritish jarayonida kreditorlarning talablarini kelgusida bajarishdan ozod etiladi, bundan quyidagilar mustasno: kreditorlarning hayotiga yoki sogligiga etkazilgan zararning o‘rnini qoplash to‘grisidagi talablari; alimentlarni undirish haqidagi talablar, shuningdek shaxsiy xususiyatga ega boshqa talablar; sudning qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni bankrot deb topish to‘grisidagi qarorini ijro etish tartibida qanoatlantirilmagan yoki qisman qanoatlantirilgan talablar; qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorni bankrot deb topish tartib-taomili amalga oshirilganda bildirilmagan talablar; qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning to‘lovga qobiliyatsizligi to‘grisidagi ishni yuritish jarayonida bildirilmagan boshqa talablar. Bajarilishdan ozod etilmagan talablar o‘z kuchini saqlab qoladi va qarzdor yakka tartibdagi tadbirkorning to‘lovga qobiliyatsizligi tartib-taomili amomlanganidan keyin tegishincha to‘liq hajmda yoki ularning qanoatlantirilmagan qismi hajmida taqdim etilishi mumkin. Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|