Sharq mamlakatlari iqtisodiyoti, siyosati va turizm fakulteti
Yüklə 397,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
keynschilik maktabi ta’sirida iqtisodiyotda makroiqtisodiy tahlil yo’lga qo’yildi. U
davlatning iqtisodiyotni boshqarishda faol qatnashishi zarurligini isbotladi. Keyns taklif etgan konste’stiyaning mohiyati quyidagilardan iborat. Birinchidan, ushbu konste’stiyani samarali talab nazariyasi deb atashadi. Keynsning g’oyasi shundan iboratki, yal’i talabni rag’batlantirish va faollashtirish orqali ishlab chiqarishni hamda tovar va xizmatlarni kengaytirishga ta’sir qilish edi. Ikkinchidan, ushbu konste’stiya investistiyalarga hal qiluvchi ahamiyat beruvchi nazariyadir. Investistiyalardan keladigan daromad oshgan sari investistiya hajmi ham oshib boradi, demak, ishlab chiqarishning o’sish sur’ati ham yuqori bo’lib boradi. Uchinchidan, bu nazariya davlatga foiz stavkasini boshqarish orqali investistiyalarga ta’sir o’tkazishi yoki ijtimoiy ishlarga va boshqa sohalarga davlat investistiyalarini yo’naltirishga imkoniyat beradi. Hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasining muhim yo’nalishlaridan biri monetarizm deb ataladi. Agar Keyns nazariyasining ishlab chiqilishida markaziy muammo ishsizlik bo’lgan bo’lsa, monetarizm nazariyasining asosiy muammosi ishlab chiqarish hajmining ‘asayib borish sharoitida inflyastiyaning vujudga kelishidir. Ushbu holat stagflyastiya degan nom oldi. Monetarizm maktabining asoschisi Milton Fridmen bo’lib, uning iqtisodiyot nazariyasiga qo’shgan hissasi ‘ul nazariyasini yangi mazmun bilan boyitdi. Monetaristlar tovar ishlab chiqarish jarayoniga ‘ulning qayta ta’sir etish mexanizmini, ‘ul dastaklari va monetar siyosatning iqtisodiyotni rivojlanishiga ta’sirini chuqur tadqiq etishdi. Monetarizm ‘ul-kredit dastaklari yordamida iqtisodiyotni tartibga solishda o’ziga xos yondoshuvni vujudga keltirgan nazariyadir. Hozirgi ‘aytda marjinalizm, monetarizm, keynschilik va boshqa qator yo’nalishdagi iqtisodiy nazariyalar yig’indisi “Ekonomiks” nomli kitobda mujassamlashgan bo’lib, bu AQSh, Angliya, va boshqa qator mamlakatlarda darslik sifatida o’tiladi. Rus tiliga tarjima qilinib, bizga ma’lum bo’lgan ‘.Samuelson, R.Makkonnell va L.Bryularning kitoblari uning namunalaridir. Hozirgi ‘aytda bu yo’nalishdagi fan mamlakatimiz va boshqa qator MD² davlatlarida “Iqtisodiyot nazariyasi” deb atala boshladi. “Iqtisodiyot nazariyasi” fan sifatida shakllanguncha bosib o’tgan yo’l va unda vujudga kelgan g’oyalar, oqimlar juda murakkab, ko’’incha bir-biriga zid va qarama-qarshidir. Shu bilan birga aytishimiz kerakki, hech qaysi iqtisodiy maktabning nazariyalari mutloq va doimiy haqiqat kursisiga egalik qila olmaydi. Har bir maktab ma’lum darajada muammolarga bir tomonlama yondoshganligini yoki bo’lmasa ba’zi bir nazariy savollarni yoritishda anglashilmovchilikka yo’l qo’yganligi bilan ajrab turadi, sababi barcha nazariy oqimlar qaysidir ijtimoiy guruh manfaatlari nuqtai nazaridan va o’sha davr real holatidan kelib chiqqanlar. Shunday bo’lsada, ular bir-birini to’ldiradi, iqtisodiy jarayonlar va hodisalarning ichki ziddiyatlarini, qonunlarini ma’lum darajada umumlashtirib ifodalaydi. Demak, jamiyat alohida bir nazariya asiri bo’lib qolmasligi kerak, uning rivojlanishi umummilliy manfaatlar bilan yo’naltirilishi zarur. Yüklə 397,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|