Shartli belgilar
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Avstriya-Vengriyaning
iqtisodiy taraqqiyoti Ijtimoiy harakat 78 nonchi, 1869-yilda imperiya poytaxti Vena shahrida ishchilar- ning ommaviy namoyishi o‘tkazildi. Namoyishchilar demokratik erkinliklar berilishini talab qildilar. Hukumat bunga javoban, Avstriya ishchilar harakatining rah- barlarini davlatga xiyonatda aybladi. Sud ularni uzoq muddatga ozodlikdan mahrum etdi. Avstriya hukumati ham Bismarkdan o‘rnak olib, 1884-yilda ishchilar harakatiga qarshi „favqulodda qonun“ joriy etdi. Qonun ishchilar harakatiga qarshi politsiya terrorining kuchaytirilishiga ruxsat berdi. 80-yillar oxiriga kelib, kasaba uyushmalari tarqatib yuborildi. Ishchi gazetalarini nashr etish to‘xtatildi. Shunday bo‘l- sa-da, ishchilar kurashni davom ettirdilar. 1889-yilda esa Avstriya sotsial-demokratik partiyasi (ASDP) tuzildi. Partiya dasturida siyosiy erkinliklarni joriy etish, parlamentni umumiy, teng, to‘g‘ri, yashirin ovoz berish yo‘li bilan saylash to‘g‘risida qonun qabul qilish, cherkovni davlatdan, maktabni cherkovdan ajratish, ish kunini qisqartirish kabi talablar bor edi. Ishchilar harakati tobora kuchayib boravergach, 1907-yilda hukumat saylov tizimi islohoti haqida qonun qabul qilishga majbur bo‘ldi. Unga ko‘ra, 24 yoshli erkaklar saylash va saylanish huquqiga ega bo‘ldilar. Imperiyada har qanday sharoitda ham slavyan xalqlarining mustamlaka holatini saqlab qolishga intiluvchi shovinistik kay- fiyatdagi kuchlar ham o‘z siyosiy partiyalarini tuzdilar. Bu partiyalardan biri Pangerman partiyasi, ikkinchisi esa Xristian sotsialistlar partiyasi deb ataldi. Ko‘proq avstriyalik katoliklardan iborat bo‘lgan Xristian sotsia- listlar partiyasi arboblari „Buyuk Germaniya“ g‘oyasini sinfiy tinchlikni targ‘ib qilish, barcha ijtimoiy nizolarni „inoqlik va muhabbat ruhida“ hal qilishga da’vat qilish va antisemitizmni targ‘ib qilish bilan qo‘shib olib bordilar. Biroq, hukmron doiralar slavyan xalqining milliy-ozodlik harakatini to‘xtata olmadi. Chex muxolifati Chexiyaga ham siyosiy huquqlar berilishini talab qildi. Hukumat bunga javoban ta’qib choralarini kuchaytirib yubordi. 1868-yil hatto Chexiyada qamal holati joriy qilindi. Biroq, bu usul chex muxolifatini „sindira“ olmadi. Kurash davom etdi, nihoyat, 1880-yilda Chexiyada sud va ma’muriy ishlar uchun ikki til joriy qilindi. 1882-yildan boshlab, Praga universitetida ham o‘qitish ikki tilda (nemis va chex) olib boriladigan bo‘ldi. Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|