Shartli belgilar

23-§.
Germaniya bilan
yaqinlashuv
Avstriya-Vengriya va
Rossiya munosabatlari

---

81
xalqlarining milliy-ozodlik kurashini qo‘llab-quvvatlash barobarida
o‘zi ham Bolqonda mustahkam o‘rnashib olishga intilgan.
Binobarin, bu uch imperiyaning manfaatlari Bolqonda su-
runkali to‘qnashib turgan.
Avstriya-Vengriyaning Bolqonga nisbatan yuritgan siyosati Ros-
siya bilan munosabatlarining yomonlashuviga olib kelgan. Bu ikki
imperiya o‘rtasida qachonlardir urush chiqishi muqarrar edi.
1878-yilda bo‘lib o‘tgan Berlin kongressida Avstriya-Vengriya
Bolqondagi Bosniya va Gersegovinani bosib olish huquqini qo‘lga
kiritdi. Uning maqsadi bu hududni qulay imkoniyat tug‘ilishi
bilanoq bosib olish edi. Nihoyat, 1908-yilda Avstriya-Vengriya
o‘z maqsadini amalga oshirdi. Bu esa Avstriya-Vengriya va Rossiya
munosabatlarini yanada keskinlashtirib yubordi.
Ayni paytda, bu hodisa slavyan xalqlari orasida Rossiya ob-
ro‘siga ham putur yetkazdi. Chunki, Rossiya Avstriya-Vengriya
istilosining oldini ola olmadi. Bunga Germaniyaning Avstriya-
Vengriyani qo‘llab-quvvatlashi, uning Rossiyaga qarshi urush e’lon
qilishi mumkinligi haqidagi do‘q-po‘pisalari sabab bo‘ldi.
Turkiya va Italiya manfaatlarining Shimo-
liy Afrikada to‘qnashuvi, oxir-oqibatda,
1911-yilda ular o‘rtasida urush kelib chiqi-
shiga olib keldi. Bu urushda Turkiyaning
yengilishi uni yanada zaiflashtirdi. Bu omil janubiy slavyan
xalqlarining Turkiya zulmidan ozod bo‘lishlari uchun olib bo-
rilayotgan kurashlarining yanada kuchayishiga qulay sharoit yarat-
gandi.
Bu qulay sharoitdan foydalangan Bolqonning mustaqil dav-
latlari Bolgariya, Serbiya, Chernogoriya va ularga qo‘shilgan
Gretsiya tez orada Bolqon ittifoqini tuzdilar. Ittifoq 1912-yilda
Turkiyaga qarshi urush boshladi. Bu urush tarixga „Birinchi Bol-
qon urushi“ nomi bilan kirgan. Bu urush Bolqon slavyanlari va
greklarning Turkiya hukmronligidan ozod bo‘lishi bilan tugadi.
Biroq, ittifoqchilar Turkiyadan ozod etilgan hududlarni bo‘lish
masalasida o‘zaro kelisha olmadilar. Bunga Bolgariyaning hamma-
dan ko‘p ulush olishga urinishi sabab bo‘ldi. Uning da’volari
Avstriya-Vengriya tomonidan qo‘llab-quvvatlandi. Avstriya-Vengriya
shu yo‘l bilan Buyuk Britaniya, Fransiya va Rossiya madadiga
tayanayotgan Bolqon ittifoqini buzib yubormoqchi edi. Chunki,
bu ittifoqning mavjudligi Avstriya-Vengriyaga Bolqonda mustah-
kam o‘rnashib olishga imkon bermas edi.