Shartli belgilar
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
F.M. Dostoyevskiy.
41-§. Òanqidiy realizm 150 ijtimoiy masalalarni mahorat bilan rango-rang bo‘yoqlarda tasvirlagan ijodkordir. Amerika yozuvchisi J. Londonning ijodi radikal intilishlar bilan ajralib turar edi. Uning „Òemir tovon“ romanida insoniyat oldida turgan halokat yoki dahshatli azoblar oldindan aytib berildi. Avtobiografik tarzdagi „Marten Iden“ romanida yozuvchi halol ijod ahlining soxta madaniyat bilan fojiali to‘qnashuvini ochib berdi. Amerikalik yozuvchi T. Drayzerning „Moliyachi“, „Òitan“ romanlarida amerikalik monopolist, tojsiz qirol, puldor Kauper- vudning umumlashgan obrazi berilgan. Kaupervud boyish uchun kurashda qalloblik usullaridan, odamlarni aldash, sotib olishdan foydalanib, o‘z maqsadi sari intiladi. R. Rollan o‘zining ko‘p tomli „Jan Kristof“ romanida fransuz va german burjua jamiyatining buzilishini ko‘rsatadi. Uning qahramoni — kompozitor Kristof razillik, munofiqlik, amal- parastlikni ko‘rib azoblanadi. „Maydondagi yarmarka“ kitobi g‘oyat keskin fosh qilishi bilan ajralib turadi. Bunda muallif sotqin vazirlarni, „saroy to‘tilarini“, „sotsialist“ amalparastlarni, san’at korchalonlarini fosh qilishda satirik usullardan foydalanadi. Bu davrda satira katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Nemis yozuvchisi, yumorist G. Manning „Sodiq fuqaro“ romani hamda „Imperiya“ trilogiyasiga kirgan boshqa asarlari juda katta fosh etuvchi kuch sifatida namoyon bo‘ldi. Uning sahifalarida ko‘plab qirollar va kanslerlarni, zodagonlarni va amaldorlarni, xalqqa xiyonat qilgan- larni hamda viloyatlardan chiqqan zodagonlarni, hatto imperator Vilgelm II ni ko‘rish mumkin. Mavjud tuzumni hajv qilishning yirik ustasi, atoqli fransuz yozuvchisi A. Frans edi. Uning „Silvester Bonnarning jinoyati“ asarida „Uchinchi Respublika“ning illatlari, hukmron doiralar- ning ma’naviy buzilishi, siyosat arboblarining sotqinligi, monarx- larning fitnalari keskin, oshkora kulgi ostiga olindi. Atoqli amerikalik satirik yozuvchi M. Òvenning romanlari, hikoyalari, maqolalari achchiq va darg‘azab satiraga boydir. „Olomon qiluvchi Qo‘shma Shtatlar“ maqolasining nomi yoki „Senator turmada o‘tirmagan vaqtlarida qonun chiqaruvchi kishi“, „Xalq xizmatkorlari — porani taqsimlash uchun o‘z lavozimlariga saylangan shaxslar“ nomli o‘tkir ta’riflarning o‘zi juda qimmatlidir. 151 Bu davrda jahon demokratik ma- daniyatining fondi Osiyo va Lotin Ame- rikasi mamlakatlari yozuvchilarining ijodi bilan ham boyidi. Atoqli yapon yozuv- chisi A. Ryunoske novellalarida tekinxo‘r mulkdorlar axloqining inqirozi, xalq ommasining umumiy kuchini anglash o‘z aksini topdi. Hind gumanist yozuv- chisi R. Òagor falsafiy teranligi va ba- diiy barkamolligi bilan ajralib turuvchi romanlar, pyesalar, hikoya va she’rlari bilan butun dunyoga mashhur bo‘ldi. Uning butun ijodi milliy mustaqillikka otashin chaqiriqdan iborat edi. Ayniqsa, „Halokat“ romani mashhur bo‘ldi. Xitoylik Lu Sinning ijodi kambag‘allarning og‘ir ahvoliga chuqur hamdardlik ruhi bilan sug‘orilgan edi. Demokratik adabiyot ijodkorlari tenglik va adolat tamoyillarining g‘alaba qilishiga, insonning ijodiy kuchlariga, uning dunyoni o‘zgartira olishiga ishonar edilar. Uning namoyandalaridan biri amerikalik adiba G. Bicher-Stou bo‘lgan. Uning „Tom tog‘aning kulbasi“ romani jahon adabiyotining nodir asarlaridan hisoblanadi. Romanda XIX asr Amerika qullari va quldorlari hayoti, ular o‘rtasidagi ziddiyat, qulchilikka qarshi qora tanlilar isyoni haqqo- niy yoritilgan. Uning „Men va mening xotinim“, „Biz va qo‘shnilarimiz“ asarlarida ham Amerika hayoti haqqoniy tasvir- lanadi. Jek Londonning tabiatni bo‘ysundirgan qahramon haqidagi „Hayotga muhabbat“, ishchi va dehqonlar hayotiga bag‘ishlangan „Bir parcha go‘sht“, „Dengiz bo‘risi“ va boshqa asarlari mash- hurdir. Ingliz dramaturgi Bernard Shou o‘z asarlarida ekspluatatsiyani, meshchanlik axloqini, munofiqlik, soxtalikni qoralagan. „Qariyalar uyida“, „Qurol va inson“, „Shayton shogirdi“, „Mayor Barbara“ kabi asarlarida jamiyatdagi qusurlarni tanqid qilish bilan birga, ijtimoiy taraqqiyotga, adolatga xizmat qiluvchi kuchlarni zo‘ra- vonlikka qarshi qo‘yish g‘oyalari ilgari suriladi. Fransuz abidi Viktor Gyugo o‘zining „Dahshatli yil“, „Xo‘r- langanlar“, „To‘qson uchinchi yil“ kabi asarlarida zulmga, jaholat Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|