Shartli belgilar
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
40-§.
Xalq ta’limi ~ ~ ~ ~ ~ 10 — Jahon tarixi, 9- sinf 146 XX asr boshlariga kelib, jamiyat taraqqiyoti uchun zarur bo‘lgan tabiiy fanlarning jadal rivojlanishi, texnikaning yanada ildam taraqqiyoti diniy xurofatlardan xoli bo‘lgan ilmiy dunyo- qarashning mavqeyi mustahkamlanishi uchun sharoit yaratdi. Gumanitar fanlarda, birinchi navbatda, falsafa, iqtisodiyot naza- riyasi, adabiyot va sotsiologiyada realistik voqelikni aks ettiruvchi asarlar yuzaga keldi. Bir qator olim va yozuvchilar insonlarning yaxshi yashashi uchun, demokratiya, tenglikni ta’minlovchi ja- miyatni barpo qilish maqsadida shunga intiluvchi g‘oyalarni ifo- dalovchi va ulug‘lovchi asarlarni yuzaga keltirdilar. Lekin, qanday qilib bo‘lsa ham boylik to‘plashga harakat qilishni tasvirlovchi asar- lar ham paydo bo‘ldi. Bu davrda madaniyat, adabiyot va san’atning demokratik asosda rivojlanishi uchun sharoit yaratildi. Ayniqsa, bu narsa adabiyotda yaqqol o‘z ifodasini topdi. Shu sababli tanqidiy realizm va natu- ralizm yuzaga keldi. Òarixchilar insoniyat taraqqiyotining turli davrlari haqida juda katta ashyoviy dalillar to‘pladilar. Bu davrda ham azaliy kurash — yaxshilik va yomonlik o‘rtasidagi kurash — mafkuraviy, g‘oyaviy hayotning asosini tashkil qildi. Gumanitar soha olimlari XX asr boshida ro‘y berayotgan yangi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni o‘rganishni kuchaytirdilar. Bu davrda falsafa fani ham rivojlanib, davr- ga moslashdi. Ilgari ma’rifatparvarlik kuchli bo‘lsa, endi inson huquqlariga e’tibor ku- chaydi. Fanning rivojlanishi bilan uning jamiyatdagi o‘rnini belgi- lash, barcha ijtimoiy muammolarni hal qilishda fanning ijobiy hodisa ekanligini asoslash kuchaydi. Bu davrning mashhur faylasuflaridan biri Fridrix Nitsshe in- son irodasi masalasiga katta e’tibor berdi. Inson borlig‘ida maxluqlik va xoliqlik birlashib ketganini asoslashga harakat qildi. U zardush- tiylik ta’siri ostida „Zardusht tavallosi“ asarini yozdi. Bu asarda kuchli shaxslarni tarbiyalash g‘oyasi ilgari surildi. O. Shpengler „Yevropasentrizm“ga qarshi chiqdi. Har bir madaniyatning o‘ziga xosligi, bir-biridan mustasno holda rivojlanish g‘oyasini mutlaqlashtirdi. Bu fikrlar uning „Yevropa quyoshining botishi“ asarida o‘z ifodasini topdi. Z. Freyd — psixoanaliz nazariyasining asoschisi, dunyoga tanilgan olim. Uning asarlari XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|