Shartli belgilar
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Eng ko‘p mustam-
lakaga ega davlat Mustamlakachilik imperiyasining tashkil topishi 13-§. 46 1875-yilda dastlab Misr hukumatidan O‘rtayer dengizidan Hind okeaniga chiqishga imkon beruvchi Suvaysh kanalining 45% ak- siyasini sotib oldi. Tez orada, kanalning boshqa, xususiy kishilar qo‘lida to‘plangan aksiyalarini ham qo‘lga kiritdi. Shu orqali Hin- distonga chiqadigan dengiz yo‘llari nazorati to‘la Britaniya qo‘liga o‘tdi. 1876-yilda esa Britaniya o‘z qirolichasi Viktoriyani Hindiston- ning imperatori deb e’lon qildi. Shu tariqa, Buyuk Britaniya imperiyasi tashkil etildi. Endilikda Buyuk Britaniya imperiya deb, parlamenti esa imperiya parlamenti deb yuritiladigan bo‘ldi. Buyuk Britaniya o‘z oldiga O‘rta Osiyoni ham egallash maqsadini qo‘ygan edi. Ayni paytda, Yer sharining bu mintaqasiga podsho Rossiyasi ham da’vogarlik qilmoqda edi. Podsho hukumatining maqsadi O‘rta Osiyoni egallash orqali Afg‘onistonga chiqish va shu orqali Hindistonga bevosita tahdid solib turish imkoniga ega bo‘lish yo‘li bilan xalqaro masalalarda Buyuk Britaniyani yon berishga majbur etish edi. Podsho Rossiyasi O‘rta Osiyo davlatlarini bosib olish uchun harakat boshlagani Buyuk Britaniyani tashvishga solmay qolmadi. Nihoyat, ikki davlat manfaatlarining o‘zaro mushtarakligiga eri- shishdi. Ya’ni Rossiya Hindistonga xavf solish, Buyuk Britaniya esa O‘rta Osiyoni egallash niyatidan voz kechdilar. Afg‘oniston bu ikki buyuk davlat manfaatlari tig‘ini qaytarib turuvchi hudud vazifasini o‘tashi lozim edi. Buyuk Britaniya va podsho Rossiyasi manfaatlari to‘qnash keladigan yana bir hudud Bolqon yarimoroli, shuningdek, Qora dengizni O‘rtayer dengizi bilan bog‘laydigan Turkiyaga qarashli Bosfor va Dardanell bo‘g‘ozlari hamda Istanbul shahri edi. XIX asr oxirlarida Bolqon yarimoroli xalqlarining ma’lum qismi Turkiya zulmi ostida edi. Podsho Rossiyasining Bolqonda mustahkam o‘rnashib olishga intilishi, Turkiyaning esa Bolqondagi slavyan xalqlarini o‘z zulmi ostida saqlab turishga urinishi 1877-yilda Rossiya—Turkiya urushini keltirib chiqardi. Bu urushda qo‘li baland kelgan Rossiya Turkiyani o‘zi uchun qulay San-Stefano sulh shartnomasini imzolashga majbur etdi. Biroq, Rossiyaning kuchayib ketishini istamagan Buyuk Britaniya, Rossiyani San-Stefano shartnomasini buyuk davlatlarning Berlin kongressida qayta ko‘rib chiqishga majbur Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|