Shaxsiy kompyuterlar uchun mikroprotsessorlar

Registr1: 1-son va natija 
Registr2: 2-son va natija 
Summator 
Bosh
qaris
h 
sxem
asi 
Инструк
ция код 
шинаси
Маълу-
мотлар 
код ши–
наси 

---

5. Ko‘chirish zanjirini tashkil qilish usuli bo‘yicha: ketma-ket, boshidan-
oxirigacha, bir vaqtda, guruhli, shartli, ko‘chirishli va ko‘chirish qiymati signalini 
xotirada saqlovchi jamlagichlarga.
Bir xonali kombinatsion jamlagich – kirish yo‘llariga qo‘shiluvchilarning 
kodlari bir vaqtda berilish bilan chiqish yo‘llarida yig‘indi va keyingi (katta) 
xonaga ko‘chirish qiymati signalini hosil qiluvchi qurilma. Qo‘shiluvchilarning 
signallaridan biri olib tashlanishi bilan kombinatsion jamlagichning chiqish 
yo‘lidagi yig‘indi qiymati yo‘qoladi. 
Bir xonali to‘plovchi jamlagich – xotirlash elementlari (odatda triggerlar) 
asosida ko‘riladi. Kirish yo‘liga ketma-ket berilgan qo‘shiluvchilarning kodlari 
jamlagichda yig‘indi ko‘rinishida to‘planadi va signallar berilishi to‘xtatilsa ham 
unda saqlanadi. 
Ko‘p xonali sonlarni jamlash usuli bo‘yicha jamlagichlar ketma-ket va 
parallel jamlagichlarga bo‘linadi. 
Ko‘p xonali ketma-ket jamlagich qo‘shiluvchilarning ketma-ket kodini ular 
yig‘indisining ketma-ket kodiga aylantiradi. Ikkita ko‘p xonali sonlarni qo‘shish 
kichik xonadan boshlanib ketma-ket xonalar bo‘yicha bajariladi. 
Parallel jamlagichlar – parallel jamlagichlar soni qo‘shiluvchilar 
xonalarining soniga teng bo‘lgan bir xonali jamlagichlar asosida ko‘rilib, unda 
qo‘shiluvchilar kodining hamma xonalari bir vaqtda ishlanadi. Ishlatiladigan bir 
xonali jamlagichlarning xiliga qarab kombinatsion va to‘plovchi parallel 
jamlagichlar bo‘ladi. 
Kombinatsion jamlagich asosida to‘plovchi jamlagichlarni tuzish xotirlash 
registrlarining ishlatilishini taqozo qiladi. 
To‘plovchi jamlagichlarda qo‘shish jarayonining yana bir usuli guruhli 
ko‘chirishni tashkil qilishdir. Bu usulga binoan jamlagich xonalar guruhiga 
ajratilib, har bir guruh bilan bitta kon’yunktor bog‘langan bo‘ladi. Son xonalari 
jamlangandan so‘ng jamlagichlarning trigerlar guruhi «1» holatida bo‘lsa, 
kon’yunktor ochiladi. Bu holda trigerlar guruhidan uzatilgan ko‘chirish qiymati 
signali bu kon’yunktordan o‘tadi.
Natijani ketma-ket to‘plashni talab qiluvchi amallarni (masalan ko‘paytirish, 
bo‘lish) bajarishda qo‘shishni tezlatish uchun ko‘chirish qiymati signallarini 
xotirada saqlovchi jamlagichlar ishlatiladi. Bunday jamlagichlar ikkita registrdan 
iborat bo‘lib, birida qo‘shishning oraliq natijasi saqlansa, ikkinchisida ko‘chirish 
qiymati saqlanadi. 
Shartli ko‘chirishni tashkil qilish uchun jamlagich ikkita teng qismga 
bo‘linadi va katta xonalarida birlashtiruvchi qismi takrorlanadi. Shartli ko‘chirishli 
jamlagichlarda ko‘chirish qiymati signalining tarqalishi vaqti nisbatan ikki marta 
kamayadi.
Sinxron jamlagichlar xuddi parallel jamlagichlardek, bunday jamlagichlarda 
istalgan ikkita sonni jamlash uchun eng katta, ya’ni eng qiyin holatda kerak 
bo‘ladigan vaqt ajratiladi va bu vaqt ko‘pincha samarasiz ishlatiladi. 
Istalgan ikkita sonni jamlash uchun kerakli vaqtda ajratiladigan jamlagichlar 
asinxron jamlagichlar deb yuritiladi. Bu jamlagichlarda maxsus zanjirlar mavjud 
bo‘lib, ular ko‘chirish qiymati signalining tarqalishi tugallanganlagini aniqlaydi. 

---

Bu tipdagi jamlagichlar umumiy ishlarga mo‘ljallangan EHMlarda ishlatiladi. 
Masala yechilishi vaqti qat’iy belgilangan va son kodlariga bog‘liq bo‘lmagan, 
ixtisoslashtirilgan EHMlarda asinxron jamlagichlarning ishlatilishi noo‘rin 
hisoblanadi.
Registr - har xil uzunlikdagi yacheyka xotirasining tezligi, registr1, ikkilik 
so‘z razryadiga ega. Registr2 esa so‘z razryadligiga ega. Registr1 operatsiya 
bajarganda, shu operatsiyaga qatnashgan birinchi son joylashadi, operatsiya 
tugagandan so‘ng natija e’lon qilinadi. Registr2 da operatsiyada qatnashuvchi 
ikkinchi son (operatsiya tugash vaqtida axborot o‘zgarmaydi). Registr1 
ma’lumotlar shinasi kodlardagi axborotlarni qabul qiladi va ularga axborotni 
yetkazib beradi. Registr2 shu shinalardan axborotni qabul qiladi.