“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир

51

ELM DÜNYASI / Elmi­kütlәvi jurnal / 3 (03) 2013

---

Keçmiş SSRİ vətəndaşı olmuş, hazırda

ABŞ-da yaşayan Solomon Labinov bərk metal -

lik yanacaqlarla işləyən yeni daxili yanma

mühərrikləri konsepsiyasını təklif edir. Bu

mühərrikdə qidalanma sistemi buraxılış sistemi

ilə birləşdirilmişdir. Xüsusi hərəkət edən

arakəs məyə malik yanacaq Bakı dəmir nano -

toz ları əsasında yanacaq ilə doldurulur. 

Yanacağın yanması  (oksidləşməsi) yanma

kameralarında baş verir və yanma qazlarında

azotdan başqa nə azot oksidləri, nə qurum, nə

də karbohidrogenlər olmur, tozun yanmış

hissəcikləri isə xüsusi filtrlərin və ya maqnit -

lərin köməyi ilə tutulur.

ABŞ-ın Tennesi ştatındakı “Ouk-Ric” Milli

laboratoriyasında materiallar kimyasının rəh -

bə 

ri olan Devid Biçin fikrincə,  metallik

yanacaq hidrogen kimi ekoloji təmiz enerji

mənbəyidir. Lakin hidrogendən fərqli olaraq

metallik yanacaq, məsələn, dəmir və ya

alüminium daha yüksək xüsusi yanma istiliyinə

malikdirlər.  

Belə yanacağı ətraf mühitin temperaturunda

və təzyiqində saxlamaq və mühərrikdə səmə -

rəli istifadə etmək olur. Laboratoriyanın kollek -

tivi tərəfindən metallik hissəciklərin diametri

50 nm olan yanacaq  yaradılmışdır ki, yanma

prose sində müasir benzin mühərrikində oldu -

ğun dan  üç dəfə artıq enerji ayırır.

Bor və karbon Mendeleyev cədvəlində qon -

şu durlar, hər iki element qeyri-metaldır, onların

atomlarının və ion 

larının ölçülərindəki fərq

böyük deyil. Bu oxşarlığın başlıca nəti 

cəsi

borhidrid kimyasının sürətlə inkişafıdır və bir

çox alimlərin fikrincə, kimyanın bu bölməsi

“yeni üzvi kimya” ola bilər. Yada

salaq ki, sadəcə “üzvi”, “üzvi

kimya” əslində, karbohid ro genlə -

rin və onların törəmələrinin kim -

ya sıdır. 

Borun xüsusi yanma istiliyi

(59,4 MCoul/kq) faktiki olaraq

karbonun yanma istiliyindən (32,7

MCoul/kq) təxminən 2 dəfə

çoxdur. Karbohidrogen növ yana -

caqları reaktiv mühərrik 

lərində

bor 

hid 

rid yanacaqları ilə əvəz

olunsa, eyni məsafəyə uçuşu təmin

etməklə yanaşı, təyyarənin

ölçülərini kiçiltmək, faydalı yükü artırmaq və

uçuşa başlayarkən qaçış məsafəsini qısaltmaq

olar.

Eyni zamanda nanotexnolo giya bir sıra real

və potensial təhlükəyə malikdir.

Belə ki, 2002-ci ildə Amerikanın  ətraf

mühitin mühafizəsi üzrə agentliyi, NASA və

texnologiya erasında insan haqlarının qorun -

ması üzrə beynəlxalq qeyri-hökumət qrupu

(ETS Group) birgə tədqiqatlar nəticəsində

məlumat vermişlər ki, təsadüfən astronaftların

nanotrubkalı hava ilə nəfəs almaları ağciyərin

xəstələnməsinə səbəb olmuşdur. Belə karbon

trubkalar mənfi təsirinə  görə adi quruma

bənzəyir. Bundan əlavə, nanohissəciklər

asanlıqla hüceyrənin divarının məsamələrindən

daxilə keçərək bədəndə toplana bilər. 

Eyni zamanda göstərilmişdir ki, nanohissə -

ciklər hüceyrə membranı üçün olduqca təhlü -

kə lidirlər. 

Ehtimal olunur ki, nanotexnologiyanın

istifa dəsi nanosensorların, nanopestisidlərin və

suyu mərkəzləşməmiş təmizlənmə sisteminin

hesabına becərmə texnikasını dəyişməyə imkan

verəcək. Nanotexnologiya bitkilərin xəstəliklə -

rini gen səviyyəsində müalicə etməyə imkan

verir, yüksək məhsuldarlıqlı, əlverişsiz ekoloji

şəraitlərə xüsusi davamlı sortlar yaratmağa

imkan verir. Bitkiçilikdə antibakterial kompo -

nent lərlə qarışdırılmış nanotozların istifadəsi

əlverişsiz hava şəraitlərinə  davamlılığı artırır

və bir çox ərzaq bitkilərinin, məsələn, kartofun,

dənli bitkilərin, tərəvəz bitkilərinin, giləmeyvə -