“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Albert Eynşteyn və işığın yayılma möcüzəsi
Yüklə 42,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Edvin Habll Albert Eynşteyn
|
2. Albert Eynşteyn və işığın yayılma möcüzəsi
Eynşteyn təsadüflərə inanmırdı və təbiətin ciddi qanunlar ilə idarə olunduğunu düşünürdü. Məhz məşhur sözü də bunu təsdiq edir: “ Tanrı zər atmaz”.
/ Elmikütlәvi jurnal / №03 (03) 2013 XX əsrin
möhtəşəm
ixtirası Edvin Habll Albert Eynşteyn Albert Eynşteyn bizə zaman və uzaqlığın nisbi olduğunu göstərdi. Onun nisbilik nəzəriy - yəsi iki əsasa istinad edir. 1– Hərəkət nisbidir, 2 – Kainatdakı ən yüksək sürət işığın sürətidir. İşıq enerjinin bir növüdür. İşıq, eyni zamanda ən yüksək sürətli foton cərəyanı olmaqla birlikdə, elektromanietik dalğadır. Nəticə ola - raq heç bir cisim işıqdan daha sürətli hərəkət edə bilməz. Eynşteyn çox sadə və insanlarla isti münasibət yaradan biri idi. Harvard Universite- tinin elm tarixi üzrə professoru İ.Kohen Eynşteynlə bağlı maraqlı bir məqamı açıqlayır. Belə ki, bir vaxtlar Amerikanın məşhur nəşr evlərindən biri nisbilik nəzəriyyəsi haqqında populyar kitab nəşr etmək istəyi barəsində elan verdi. Məqsəd anlaşılan bir şəkildə nis- bilik nəzəriyyəsinin açıqlanması idi. Müsabi - qəyə göndərilən yazılar geniş oxucu kütləsinin başa düşə biləcəyi tərzdə yazılmamışdı. Ancaq bir yazı var idi ki, o müxtəsər və anlaşılan şəkildə yazılmışdı. Burada fikirlərin açıqlığı, mövzunun dərinliyi və arqumentlərin dəqiq olması yazının mahiyyətini ortaya qoyurdu. Təəccübedici o oldu ki, bu yazının müəllifi Albert Eynşteyn idi və komissiya onun yazısını ən yaxşı elmi-populyar yazı olaraq qəbul etmişdi. Eynşteynin məşhur ifadələrindən biri də bu idi – “Mütləq zaman olmadığı kimi mütləq məkan da yoxdur”. Deyilənlərə görə, cavan yaşlarından eti - barən Nils Bor öz həmyaşıdlarından hərtərəfli şəkildə fərqlənirdi. Sakit, atletik bədənə sahib və zarafatcıl biri idi. Sirli və qorxuducu ada malik olan (kvant fizikası, atomdaxili hissələr) kvant mexanikası nisbilik nəzəriyyəsindən fərqli olaraq, formaca çox sadə və istifadə imkanları çox olan nəzəriyyədir. Ancaq bu nəzəriyyənin təsvir etdiyi dünya qəribə görsənir və hətta bəzən qorxuducudur. Kvant nəzəriyyəsinin başlan ğıcı məşhur alim Maks Plankın 1900-ci ildəki tədqiqatlarına əsaslanır. O, kəşf etmişdi ki, işıq və digər işığabənzər for- malar kvant adlandırılan enerji hissəciklərini özündə cəmləşdirir. Borun ilk nəzəriyyəsi İngiltərədə nəşr olunur, lakin çox tənqidə məruz qalır. Eynşteyn kimi, digər elm adamları da bunun ixtira olduğunu qəbul edirlər və 1922-ci ildə o, Nobel mükafatı alır. İlkin olaraq, qeyd edə bilərik ki, kvant mexanikası İsaak Nyuton nəzəriyyəsini əsaslı şəkildə qəbul etmir. Rezerford Kembric Universitetində klassik atom nəzəriyyəsini tənqid etdiyində Nyuton nəzəriyyəsinin müda - fiəçi ləri olan professorlar ona qarşı çıxırdılar. Kembricdə bu professorları “köhnə öküzlər”– old bulls adlandırırdılar. Nils Bor 2 il sonra atoma dair Rezorford təli mindən sonra özünün elmi hipotezini təqdim etdi. Ona görə elektron- lar atomun daxilində onlar üçün müəyyən olun muş enerjiverici vəziyyətdə mövcuddurlar. Kvant fizikası dünyanı iki hissəyə ayırır. Makrokosm (daha böyük atomların obyekti) və mikrokosm (atom daxili hissələr). Bu mənada biz heç bir zaman dəqiq olaraq elektronların hərəkət kordinatlarını müəyyən edə bilmərik. Biz ancaq onun vəziyyətini və ölçülərini müəyyən edə bilərik. Bor ilə Eynşteyn arasında olan dialoq da bu kontekstdə çox maraqlıdır. Eynşteyn: – Kvant mexanikası çox böyük nəzəriyyədir. Ancaq daxili səsim mənə deyir ki, o son ixtira deyil. Bu nəzəriyyə çox şeyi əhatə edir, ancaq biz yenə də əsas cavaba yaxınlaşmırıq. Bütün hallarda mən inan mıram ki, Tanrı zər atır. Bor: – Bizim işimiz Tanrıya dünyanı necə idarə edə biləcəyini göstərmək deyil. Kvant mexanikası atomdaxili dünyaya enərək oradakı həqiqətlərin bizdən asılı olmadığını, kainatdakı hər şeyin bir-biriylə bağlı olduğunu göstərdi. Beləliklə, Nyuton fizi - kasından fərqli olaraq, yəni maddənin bilyard topu kimi qatı, sərt, ölçülə bilən və bir-birindən müstəqil obyektlər olduğu fikri də öz mahiyyətini itirdi. Kvant mexanikası sonsuz ehtimallar daxilində qeyri-müəyyənliyi müdafiə edir.
Yüklə 42,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|