Şimali Abşeron sahilləri başdan-başa qaranlığa qərq olub

doğrudanmı sevinəcəksən?.. 

 

SEYMUR. Gedəcəyik, mütləq gedəcəyik. (Məryəmə). Jurnalist Taygerin gəlişindən sonra mən 

qəti qərara almışam ki, nəyin bahasına olursa-olsun, maşını oradan götürməliyəm. Ancaq necə? 

 

MƏRYƏM. Bunun Taygerlə nə əlaqəsi var? 

 

SEYMUR. Kimlərsə mənin gömrükxanaya getməyimlə bağlı iyrənc şayiələr uydurur. Belə 

şayiələrin kökünü kəsmək üçün maşını gömrükxanadan mümkün qədər tez almaq lazımdır. Bu, 

yeganə çıxış yoludur. (Telefon zəng çalır, Seymur dəstəyi qaldırır). Salam... Kim? Xeyr, 

tanımadım. A-a, salamlar. Nə tez yadına düşmüşəm? Bəlkə hələ bir yüz ildən sonra zəng 

vuraydın, maraqlanaydın ki, səsini tanıdım, ya yox. Məmnuniyyətlə. İşlə bağlı deyirsən? Olsun! 

Vacib işdir, lap yaxşı. Taparam, bildim, bəli-bəli, tanıyıram. Gecikmərəm. (Dəstəyi qoyur). 

 

SEYMUR. Zəfər Tağıyevdir. Tələbəlik yoldaşımdır. Mən filologiya fakültəsində oxuyurdum, o, 

fəlsəfə. Neçə illərdir bir-birimizdən xəbərsizik. İndi zəng vurub. Deyir ki, nəsə vacib işi var. 

 

MƏNZƏR (Seymura). O, nəşriyyatda işləmir? Yox? Bayaqdan unutmuşam deyəm ki, sizə 

nəşriyyatdan zəng vurmuşdular. Xahiş etdilər ki, oraya gedəsiniz. 

 

SEYMUR. Nə xoş xəbərdir, sağ olun. Əsas məsələ budur. Sabah əvvəlcə nəşriyyata baş 

çəkərəm, sonra Zəfərlə görüşərəm. 

 

  

 

 

519

Binanın üzərinə böyük bir lövhə vurulub: "Motosikletçilər və velosipedçilər idman cəmiyyətinin 

klubu". Ariya səslənir: "Metalın uğrunda can verir insan, İblis oralarda sulayır meydan". Böyük 

zalın yalnız bir küncü işıqlanır. Yerdə qalan məkan alaqaranlıqdır. Divarın işıq düşən hissəsi 

boyunca bir neçə kreslo düzülüb. 

 

SEYMUR (zalda tək oturan şəxsə yaxınlaşır.) Salam, Zəfər. Deyəsən, gecikməmişəm. 

 

  

 

Bu vaxt zalın qaranlıq hissəsindən kim isə peyda olur. Kişi olduğu bilinir, amma əynində 

əlabəzək qadın libası var, üz-gözünü ənlik-kirşanla bəzəyib. Söhbət edən dostlara yaxınlaşır. 

 

GƏLƏN ADAM. Bəs mənim qrantım hanı? 

 

SEYMUR (tələsik). Mən Qrant-zad tanımıram. Əslində, buranı da ilk dəfə görürəm. İndicə 

gəlmişəm. 

 

ZƏFƏR (gələn adama). Əvvəl salam verərlər. Özünüz yaxşı bilirsiniz ki, qrantları xəzinədarla 

mühasib paylayır. Onlar da hələ gəlməyiblər. 

 

GƏLƏN ADAM.  Mühasib hər dəfə özünü vurur keyliyə, guya Altsgeymer xəstəliyinə tutulub. 

İndi gələn kimi deyəcək ki, qrant söhbətindən heç xəbərim yoxdur. Yaxşısı budur, qrantımı ver. 

Axı niyə belə simiclik eləyirsən e? 

 

ZƏFƏR (acıqlanır). Rica edirəm, qayıdın düzülün cərgəyə! Cəld olun! 

 

GƏLƏN ADAM. Pa! Nə yaman hirsliymiş! Getdim, getdim (qadınsayağı yerişlə nazlana-

nazlana uzaqlaşır, gedə-gedə donquldanır) Fu! Kobudun biri! Cındır! 

 

SEYMUR (çaşqın halda). Zəfər! Bu nə həngamədir? 

 

ZƏFƏR. Bu, adi iş günüdür – parada hazırlaşırlar. Bir az otursan, özün hər şeyi başa düşərsən. 

 

SEYMUR. Çalışaram.  

 

ZƏFƏR. Sən heç dəyişilməmisən. 

 

SEYMUR. Özümü şux tuturam. Heç də göründüyü kimi deyiləm. 

 

ZƏFƏR. Niyə? A-a, başa düşdüm. Yəqin, qəzetlərdə çıxan məqalələrə görə qanın qaralıb. 

 

SEYMUR. Nə məqalə? Mən heç bir şey oxumamışam. 

 

ZƏFƏR (əlində bir neçə qəzet var). Bizim bütün sarı mətbuat sənə hücuma keçib. Bu dörd 

qəzetin hamısında eyni şey yazılıb: yazırlar ki, sən gömrükxanada maşını almaq üçün yaman 

hay-küy qoparmısan. Gömrükxana işçilərini təhqir etmisən, ayaqlarını yerə çırpıb tələb etmisən 

ki, maşını sənə rüsumsuz versinlər, yəni layiq görüldüyün yüksək fəxri adlara hörmət əlaməti 

olaraq səndən rüsum almasınlar... 

 

SEYMUR. Heç yaxşı olmadı. Maraqlıdır, görəsən, bütün bu çirkin uydurmalar kimə lazım imiş? 

 

ZƏFƏR. Görünür, sənin düşmənlərindən kiməsə lazım imiş. 

 

520

 

SEYMUR. Mənim düşmənim-zadım yoxdur. Yadından çıxıb məgər? Mən şairəm, esseistəm. 

Mən siyasətçi deyiləm, vəzifə davası eləmirəm, heç kəsin işinə baş qoşmuram. Evimdə, ya da 

bağımda oturub əsərlərimi yazıram. Mənim düşmənim yoxdur. 

 

ZƏFƏR. Deməli, heç dostun da yoxdur. Bizim zəmanəmizdə belə yaşamaq olmaz. İnsan hiss 

etməlidir ki, onun arxasında dayanan qüvvələr var. Belə olanda ona batmaq çətinləşir. Sən məni 

başa düşdün? İndi deyirsən ki, bizim bu "şanlı" mətbuatı sənin üstünə kimin qısqırtmasından 

xəbərin yoxdur? 

 

SEYMUR. Heç təsəvvürüm belə yoxdur. (Əlindəki qovluğu göstərir). İndicə nəşriyyatdan 

əsərlərimin ikicildliyinə görə qonorarımı almışam. İyirmi üç mindir. Bu gün gedib maşını 

götürəcəyəm. Və mənim guya gömrükxanada azğınlıq etməyimlə bağlı zəhlətökən şayiələrə 

birdəfəlik nöqtə qoyacağam. 

 

ZƏFƏR. Sənin qoyacağın bu nöqtəni inanmıram görən olsun. Maşını alsan da, heç kəs bundan 

xəbər tutmayacaq. Adının hallandığı xoşagəlməz əhvalat isə insanların yaddaşından uzun müddət 

silinməyəcək. Mənə belə gəlir ki, bugünkü qəzetlərdə çıxan məqalələr səni ictimaiyyətin 

gözündən salmaq məqsədi güdən kampaniyanın hələ başlanğıcıdır. 

 

SEYMUR. Yaxşı görək! Axı mən kimə və nəyə lazımam? 

 

ZƏFƏR (yenə qəzetlərə işarə edir). Birinci dəfə bunları sənin üstünə kim qaldırıbsa, ona! Mən 

bilən, bu, hələ ilk hücumdur. Bundan sonra sənə dinclik yoxdur. Nahaq qımışırsan. Elə bilirsən, 

sənin həyatından mənfi faktlar tapa bilməzlər? Deyəcəksən ki, belə fakt yoxdur. Əslində isə, 

onlara heç fakt lazım da deyil. Onlar belə faktları özləri uyduracaqlar, hamı da inanacaq. Sənə 

elə qara yaxacaqlar ki, özün özünü tanımayacaqsan.  

 

SEYMUR (rişxəndlə gülümsünür). Yaxşı, deyək ki, mən sənə inandım. Lap belə vahiməyə 

düşdüm. Ancaq heç olmazsa de görüm, bütün bunlar nəyə lazımdır və əgər bacarırsansa, izah elə 

görək, bu naməlum bədxahlar məndən nə istəyirlər? 

 

ZƏFƏR. Mənə elə gəlir ki, sənin varlığın kimlərisə qıcıqlandırır. Çünki həyatda çox şeyə nail 

olmusan, məşhursan, heç kəsdən asılı deyilsən, heç kəsə yaltaqlanmırsan. Bu isə çoxlarına  

rahatlıq vermir. Özün fikirləş də... Yəqin belə hesab edirlər ki, sən bütün bu əldə etdiklərinə 

layiq deyilsən. Görmürsən necə bir zəmanədə yaşayırıq. İncəsənət, ədəbiyyat heç kəsi 

maraqlandırmır. Bu gün insanlar yalnız hakimiyyətə və pula səcdə edirlər. Səndə isə bunların heç 

biri yoxdur. Sən, bir növ, zəmanənin  tələblərinə uyğun gəlməyən baxışların canlı 

mücəssəməsisən. Buna görə də səni, azad sənətkar olaraq nüfuzdan salmaq üçün bu işə girişiblər. 

Bir də ki, işlərinə yaraya bilərsən. Bu baxımdan istəyirlər qabaqcadan sənin ağzını bağlasınlar ki, 

daha üzüyola və sözəbaxan olasan. Baxaq görək sonrakı hadisələr necə cərəyan edəcək. 

 

SEYMUR. Sən dünən mənə zəng vuranda bilirdin ki, bu gün qəzetlər nə yazacaqlar? 

 

ZƏFƏR (bir qədər özünü itirmiş halda). Yo-ox. Əlbəttə ki, yox. Haradan bilə bilərdim? 

 

SEYMUR (saatına baxır). Mən də elə düşünürəm. Ancaq dünən sən mənə dedin ki, hansı 

məsələyə görə mənimlə görüşmək istəyirsən. Bayaqdan yarım saatdır oturmuşuq, yalnız məndən 

və qəzetlərdən danışırıq. Keç mətləbə. Hansı işi deyirdin? 

 

ZƏFƏR. Bəli, sən haqlısan. İş deyəndə ki, səndən bir xahişim var. Bu mənim üçün olduqca 

mühümdür. 

 

521

 

SEYMUR. De görək nə məsələdir. Əlimdən gələn işdirsə, bacardığımı edərəm. 

 

QARANLIQDAN SƏS (məlahətli bariton). Lifçiyimi qaytar, utanmaz! 

 

2-Cİ SƏS (diskant). Biz lifçik-zad görməmişik! Bəlkə bu əskini deyirsən? Al, qulaqlarına 

taxarsan. 

 

ZƏFƏR. Bizim şef-kurator səninlə görüşmək istəyir. 

 

SEYMUR. Elə bu? Kiminlə istəyirsən görüşək. 

 

ZƏFƏR. Özünün dediyinə görə, səninlə tanışdır, özü də lap çoxdan. Xahiş etdi ki, sizi 

görüşdürüm. Ciddi bir məsələ barədə səninlə söhbət etmək istəyir. 

 

SEYMUR. Nə olar, etsin də. 

 

ZƏFƏR. Ay sağ ol, elə bil çiynimdən ağır yük götürüldü. Bu dəqiqələrədək hələ də şübhə 

edirdim, incimə-e, çünki sən bir az qəribə adamsan...Necə münasibət bildirəcəyin aydın olmur. 

 

SEYMUR. Bu sözləri mənim barəmdə deyirsən? 

 

ZƏFƏR. Başqa kimin barəsində deyəcəyəm. Sənin xasiyyətini hamı bilir də. Odur ki, şübhə 

edirdim. 

 

SEYMUR. Dediyin adamın adı nədir?  

 

ZƏFƏR. Nikolas Asparux. 

 

SEYMUR (azacıq düşünür). Adı yaman tanış gəlir. Bakıda yaşayır? 

 

ZƏFƏR. Bakıya müntəzəm gəlir. İnan mənə, Nikolas Asparux zəmanəmizin sözükeçən 

simalarından biridir. Sən heç təsəvvürünə belə gətirə bilməzsən ki, bizim şef-kurator necə böyük 

nüfuz sahibidir. Dediyinə görə, siz tanışsınız.  

 

SEYMUR. A-a, xatırladım. Mən onunla Rəhbərliyin Ümumdünya Konfransında tanış olmuşam. 

1989-cu ildə Baltimorda. Mən həmin konfransın iştirakçısı idim, o isə həmsədri. 

 

ZƏFƏR. Demək istəyirsən ki, sən Rəhbərliyin Ümumdünya Konfransının nümayəndəsi 

olmusan? 

 

SEYMUR. Hə də. Oraya bir çox ölkələrdən, o cümlədən də müttəfiq respublikaların hamısında 

nümayəndələr dəvət olunmuşdu. Dəvətnamə ilə birlikdə təyyarə biletini də evə göndərmişdilər. 

Pasporta vizanı isə yola düşməzdən az öncə aeroportda qoydular. 

 

ZƏFƏR. İşə bir bax. Camaatın bəxti gətirir də. Bəs necə olmuşdu ki, səni dəvət etmişdilər? 

 

SEYMUR. Nə onda başa düşmüşdüm, nə də indi. Dəvət etdilər, mən də uçdum Amerikaya. 

 

ZƏFƏR. Mənə belə gəlir ki, sən hələ indiyədək başa düşə bilməmisən ki, Rəhbərliyin 

Ümumdünya Konfransına dəvət edilmək nədir. Heç olmasa başa düşdün ki, söhbət hansı 

Rəhbərlikdən gedir? 

 

522

 

SEYMUR. Şübhən olmasın, bəzi şeyləri hər halda başa düşdüm.  

 

ZƏFƏR. Bəs səndən başqa Azərbaycandan daha kim vardı? 

 

SEYMUR. Üç nəfər. Sonradan onlar Xalq Cəbhəsinin fəalları oldular, hər üçü Elçibəy 

hökumətinin tərkibinə daxil edildi. Onu da deyim ki, həmin Konfransa SSRİ-dən gəlmiş bütün 

iştirakçılar öz respublikalarına qayıtdıqdan sonra orada demokratik hərəkata başçılıq edirdilər. 

Üç il ərzində üç konfrans keçirilmişdi: Baltimorda, Monrealda, bir də Londonda. Mən isə yalnız 

birincinin işində iştirak etmişdim... Deməli, Nikolas sənin şef-kuratorundur? Boşuna deməyiblər: 

dağ dağa rast gəlməz, insan insana rast gələr. Bəyəm sən harada işləyirsən ki?  

 

ZƏFƏR. "Turyan" Analitik Agentliyində. Şöbə müdiriyəm. Ölkənin bütün sahələrində işlərin 

vəziyyəti ilə bağlı hesabatlar tərtib edirik. İqtisadiyyat, siyasət, elm, ictimaiyyət... Bütün 

beynəlxalq təşkilatlar, informasiya agentlikləri bizim hesabatlarımızdan istifadə edirlər. 

 

SEYMUR. Maraqlı işdir. Babat pul alırsan? 

 

ZƏFƏR. Otuz beş min. Hələ üstəlik səfər, ezamiyyət,  təmsilçilik xərcləri və sair.  

 

SEYMUR. İldə otuz beş min. Yaxşıdır, pis deyil. 

 

ZƏFƏR (incik halda). İldə niyə? Bu, mənim aylıq maaşımdır. Nəzərinə çatdırım ki, çalışdığım 

Mərkəzdə mənim maaşım heç də yüksək sayılmır.  

 

SEYMUR (rişxəndlə gülümsünür). Sənin bu "Turyan"ın yaman güclü təşkilatmış. Sevindim. 

Yəqin korluq çəkmirsən. Yaxşı, bəs hanı sənin şef-kuratorun? 

 

ZƏFƏR. Nəzərinə çatdırım ki, o, yalnız "Turyan" Agentliyinin şef-kuratoru deyil, Rəhbərliyin 

Ümumdünya Konfransının daimi həmsədrlərindən biridir. (Seymur, təsdiq əlaməti olaraq başını 

tərpədir). Məndən xahiş etdi ki, səninlə görüşməzdən əvvəl bizim nə işlə məşğul olduğumuzu 

sənə təfərrüatı ilə və ən başlıcası, açıq-aşkar izah edim. Bura bizim məşq zalımızdır. (Xidmətçi 

oğlanı yanına çağırıb ona nə isə deyir, xidmətçi gedir). 

 

ZƏFƏR (Seymura). Cənab Asparux sənin burda olduğunu artıq bilir. 

 

Bir neçə nəfər adam yaxınlaşıb, boş stullarda əyləşir. 

 

SEYMUR. Bunlar yəqin ki, motosikletçilər və velosipedçilərdir? 

 

ZƏFƏR. Bunlar bizim təlimatçılardır.  

 

SEYMUR. Bəs klubun üzvləri hanı? Motosikletçilərlə velosipedçilər? 

 

ZƏFƏR. Yəqin iş başındadırlar – motosikletlərdə və velosipedlərdə. Xahiş edirəm, fikrimi 

yayındırma.  

 

Parlaq işıq yanır. Divarlardan plakatlar asılmışdır: "Bircinsli nikahlar möhkəm ailənin təməlidir", 

"Vətənpərvərlik – xalq üçün tiryəkdir", "Sözlərə inan, ancaq qiymətli əşyaları girov götür", "Biz 

Azərbaycanın "Skuadra Adzurra"sıyıq". 

 

 

523

Zala leysbiyanlardan, mavilərdən, transvestitlərdən və biseksuallardan ibarət bir dəstə qaçaraq 

daxil olur. Səs-səsə verib "Biz Azərbaycanın "Skuadra Adzurrası"yıq deyə çığırırlar. Kollektiv 

surətdə idman hərəkətləri edir, qəribə pozalar alırlar. Natiqlər şüarları uca səslə təkrar edirlər: 

"Hər bir ailəyə bircinsli nikah", "Biz bəşəriyyətin avanqardıyıq!" və i. a. 

 

1-ci təlimatçı dəstəyə yaxınlaşır. 

 

1-Cİ TƏLİMATÇI (əlini-əlinə vurur). Stop!"Hər bir ailəyə bircinsli nikah" şüarı ləğv edilir. Onu 

başqa bir şüarla əvəz edirik: "Xalq tələb edir ki, bircinsli nikahlar rəsmiləşdirilsin". Yazın! 

(İştirakçılardan birinə müraciət edir). Pardon! Bu nə yerişdir? Elə bil ikinci növbədən sonra evə 

tələsən sağıcısınız. Sizin yerişiniz tamaşaçıları coşdurmalıdır. Bax belə. (Göstərir). Aydındır? 

İndi isə gəlin bir də məşq edək. Hazırsınız? (Əlini əlinə vurur). Başladıq! 

 

SEYMUR. Səndən soruşuram: bu nə hoqqadır?  

 

ZƏFƏR. Məşq edirlər. Birinci ümumşəhər mitinqinə hazırlaşırlar, sonra da seksual azlıqların 

paradı keçiriləcək.  

 

SEYMUR (şübhə ilə). Bakıda? 

 

ZƏFƏR. Sivil dünyanın digər şəhərlərindən Bakının nəyi pisdir ki? Əlbəttə, Bakıda. İndi sənin 

gördüyün yalnız bir dəstə aktivistdir, parada isə onların həmkarlarından və həmfikirlərindən 

ibarət yüzlərlə adam gələcək. 

 

SEYMUR. Yüzlərlə? 

 

ZƏFƏR. Ümidvaram ki, belə olacaq. Bu il Azərbaycanda leysbiyanlar və mavilər hərəkatının 

inkişafı üçün bir milyon dollardan artıq vəsait ayrılıb. Bizim vəzifəmiz budur ki, həmin 

milyonun hər bir dollarından işin xeyrinə istifadə olunsun. 

 

SEYMUR. Pulu kim ayırıb? 

 

ZƏFƏR. Mütləq biləcəksən... Vaxtı gələndə. 

 

SEYMUR. Qabaqcadan deyə bilərəm ki, bircinsli nikahlar ideyası Azərbaycanda keçməyəcək. 

 

ZƏFƏR. Axı nəyə görə, dünyanın ən sivil və demokratik ölkələrinin bir neçəsi bircinsli nikahları 

qanunla artıq rəsmiləşdirdiyi halda, bu, "Azərbaycanda keçməyəcək"? Niyə ABŞ-da, 

Hollandiyada, Fransada, İngiltərədə bircinsli nikahlar qanuniləşdirilib, Azərbaycanda isə, sənin 

fikrincə, bu, mümkün deyil, hə? 

 

SEYMUR. Niyəsini bilmirəm, ancaq bizdə belə şeyi qəbul etməzlər. 

 

ZƏFƏR. Elə isə mən deyim. Bu halda iki variant mümkündür və hər iki variant bizi qane edər. 

Birinci variant daha inandırıcı görünür: İqtidar xalqın tələbinə əməl edəcək, yəni Milli Məclis 

bircinsli nikahlara icazə verilməsi barədə qanun qəbul etməyəcək. Bu, bizi qane edir. Belə olsa, 

dünyanın hər yerini etiraz dalğası bürüyəcək ki, Azərbaycanda demokratiya boğulur. 

 

SEYMUR. Dalğanı kim qaldıracaq? (Zəfərə baxır). Başa düşdüm: vaxtı gələndə biləcəyəm... Bəs 

ikinci variant? 

 

 

524

 ZƏFƏR. İkinci variant az inandırıcıdır. Əgər hakimiyyət xalqın istəyinə zidd gedərək bircinsli 

nikahlar haqqında qanunu qəbul etsə, bu da bizim işimizə yarayır. Xalq kütlələri arasında belə 

bir fikir formalaşdırmağa başlayacağıq ki, ölkə hakimiyyətində təmsil olunan şəxslər mavilərdən 

və lesbiyanlardan ibarətdir. İkinci variant bizi birincidən daha çox qane edir. Yəqin ki başa 

düşdün. Yeri gəlmişkən, bircinsli nikahlar probleminə sənin özünün münasibətin necədir?  

 

SEYMUR. Açığını deyim ki, indiyənədək bu barədə heç düşünməmişəm... Lakin hesab edirəm 

ki, əgər bir əsl kişi başqa bir əsl kişi ilə evlənmək istəyirsə və o biri kişi də ona ərə getmək 

arzusundadırsa, başqalarının bu intim məsələyə müdaxilə etməsinə ehtiyac yoxdur. Qoy kimin 

kefi necə istəyir eləcə də əylənsin. Bir şeyi başa düşmürəm,  parad-marad nəyə lazımdır? Bu ki 

şəxsi məsələdir. 

 

ZƏFƏR. Cəmiyyət tərəfindən qəbul edilmək üçün. Onlar da hamı kimi yaşamaq istəyirlər və 

buna nail olacaqlar. Müasir dünyamızda seksual azlıqların nə qədər güclü və nüfuzlu siyasi 

qüvvə olduğunu bilsən, çaşıb qalarsan! Dünya ilə maraqlan da! Bəzi ölkələrdə onlar artıq çoxdan 

bəridir ki, hakimiyyət orqanlarını, kütləvi informasiya vasitələrini, ilk növbədə də televiziyanı 

nəzarətdə saxlayırlar. Avropa İttifaqının parlamentində heç bilirsən, onların nümayəndələrinin 

necə böyük nüfuzu var? Bu qüvvəni bizim ölkəmizdə də işə salmaq lazımdır. Zəmanəmizdə əsl 

demokratiya seksual azlıqların nümayəndələrinin fəal iştirakı olmadan ağlasığmazdır. 

 

SEYMUR (açıq-aşkar maraqla Zəfərə baxır). Belə çıxır ki, seksual azlıqlar, necə deyərlər, yeni 

bir irqdir, bəşəriyyətin inkişaf zirvəsidir.  

 

ZƏFƏR. Bax lap düz tapdın. Məhz yeni irqdir! 

 

SEYMUR. Səni də yeni irqin təmsilçisi saya bilərikmi? 

 

ZƏFƏR. Xeyr, mən sadəcə onları dəyərləndirirəm. Bu, siyasi qüvvədir və biz onlardan mütləq 

istifadə etməyə borcluyuq! Onlarla işləmək asandır, bunların əksəriyyəti təhsilli, ziyalı 

insanlardır. Açıq deyim, mavilərlə və lesbiyan qadınlarla işləmək bizim müxalifət partiyalarının 

fəalları ilə işləməkdən qat-qat asan və xoşdur. Onlar bizim hamilik etdiyimiz müxalifətçilər kimi 

acgöz, davakar deyillər. Bizim təşkilat yeddi müxalifət partiyasının fəaliyyətinə nəzarət edir. Bu 

gün onlarla növbəti məsləhətləşmələr keçirəcəyik. Bir azdan gələcəklər. Özün görəcəksən. 

 

(Xidmətçi oğlan onlara yaxınlaşır) 

 

XİDMƏTÇİ (Seymura). Cənab Asparux sizi öz kabinetində gözləyir. Mən sizi ötürərəm. 

 

SEYMUR. Zəfər, sən getmirsən? 

 

ZƏFƏR. Səni burada gözləyirəm. 

 

("Toska" operasından Kavaradossinin sonuncu ariyası səslənir. Nikolas Asparuxun kabineti. O, 

üzərinə kompyuter qoyulmuş yazı masasının arxasında əyləşib. Seymuru görəndə ayağa qalxır, 

onun qarşısına yeriyib gülərüzlə salamlaşır və üzbəüz kresloda əyləşməyi təklif edir). 

 

NİKOLAS (xidmətçiyə). Bizə qəhvə gətirin. (Xidmətçi gedir). Hər şeydən əvvəl soruşmaq 

istərdim ki, Baltimorda bizdən ayrıldıqdan sonra Monrealdakı toplantıya niyə gəlmədiniz? 

 

SEYMUR. Nə bilim... Heç fikirləşmədim ki, mənim yoxluğum nəzərə çarpar... Yadımdadır, 

Monreal konfransından təxminən bir ay əvvəl Dağlıq Qarabağda hərbi əməliyyatlar başlandı. 

Bundan əlavə, bilirdim ki, birinci konfransda olduğu kimi, Monrealda da mən gün ərzində bir 

 

525

neçə dəfə bəzi xoşagəlməz insanlarla görüşüb söhbət etməyə məcbur olacağam. Məsələn, 

Oskotski, Starovoytova, Kalugin, nə bilim daha kimlər... 

 

NİKOLAS. Sizin onlardan xoşunuz gəlmirdi? Bilirsiniz, əgər məqsədə doğru hərəkət edirsənsə, 

kiminləsə görüşün ürəyincə olub-olmamasının fərqinə varmamalısan. İşin xeyri üçün insanları 

əsas iki kateqoriyaya bölmək daha sərfəlidir: gərəkli və gərəksiz. 

 

SEYMUR (gülümsünür). Yəqin ki, həmin o dediyiniz məqsədi mən iyirmi il əvvəl görə 

bilməmişdim. 

 

NİKOLAS. Siz konfransda yaxşı çıxış etmişdiniz. Sovet İttifaqında baş verəcək hadisələrin 

müfəssəl təhlili çıxışınızda çox gözəl verilmişdi. İki-üç ildən sonra SSRİ-nin dağılacağını o 

vaxtlar barmaqla sayılası qədər az adam bilirdi. Siz bundan xəbərdar ola bilməzdiniz, ona görə 

də sizin həmin çıxışınızı dinləyəndə ağıla gələn yeganə fikir bu idi ki, bir yazıçı olaraq siz 

öncəgörmə qabiliyyətinə maliksiniz. 

 

SEYMUR. Amma orada mən Qarabağ hadisələri mövzusunda çıxış etmək istəyəndə mənə söz 

vermədilər. Ciddi tələb edə bilmədim, çünki digər opponentlərin də bu mövzuda çıxışlarına icazə 

verməmişdilər. 

 

NİKOLAS. Unudun getsin. O vaxtdan iyirmi il keçib. Biz yenə həmin istiqamətdə işimizi davam 

etdiririk. Təkcə vəziyyət dəyişib. Baltimor konfransının keçirildiyi vaxtı yadınıza salın. O dövrdə 

bütün müstəqil dövlətlər bir növ, qalaya bənzəyirdi: onları əhatə edən "qala divarları" kənardan 

hər cür müdaxilənin qarşısını alırdı. Bu gün isə hər şey kökündən dəyişilib. Dövlətin bütün 

proseslərinə beynəlxalq nəzarət artıq onun işinə müdaxilə sayılmır. Müasir dünyada, demək olar, 

elə bir ölkə qalmayıb ki, onu tarixən alışdığımız anlamda müstəqil və suveren hesab etmək 

mümkün olsun. Düzdür, bəzi ölkələrin rəhbərləri yeni dünya qaydasını hələlik qəbul etmirlər, 

lakin bu, müvəqqətidir. Tezliklə onların da müqaviməti qırılacaq. Qarşıda növbəti mərhələ durur. 

Bu mərhələ planetimizin bütün dövlətlərini ümumi həqiqi demokratiya məkanında birləşdirəcək 

və orada hamı üçün məcburi olan vahid qanunlar və etik normalar qüvvədə olacaq. Sizin buna 

necə baxırsınız? 

 

SEYMUR. Maraqla. Axı mən həyatımın bir çox illəri ərzində hər gün "Bütün ölkələrin 

proletarları, birləşin" şüarını eşitmişəm. Odur ki, indi heç bir daxili müqavimət hiss etmədən 

dövlətlərin və xalqların birləşməsinə dair yeni ideyaları dinləməyə hazıram. 

 

NİKOLAS. Bəs "Bütün ölkələrin proletarları, birləşin" şüarınına sizin münasibətiniz necə idi?  

 

SEYMUR. Bu şüar məni vahiməyə salırdı, amma susurdum. Qəlbimin dərinliklərində ümid 

bəsləyirdim ki, bütün ölkələrin proletarlarının birləşməsi heç vaxt baş tutmayacaq.  

 

NİKOLAS (saatına baxır). London reysi saat yarımdan sonra yola düşür. Gələn dəfəki səfərimdə 

bu barədə ətraflı danışarık. Ümidvaram ki, mənimlə bir daha görüşmək istəyəcəksiniz. 

 

SEYMUR. Mübaliğəsiz deyə bilərəm: sizinlə söhbət etmək mənə həzz verir.  

 

NİKOLAS. Sağ olun. İndi isə konkret məsələdən danışaq. Əməkdaşlıq etməyə məcbur 

olduğumuz müxalifət liderləri barədə öz fikirlərimi sizinlə qısaca bölüşmək istəyirəm. Onların 

hamısı  radikal əhval-ruhiyyəli pul hərisləridir. İnsanın özünə tənqidi münasibəti adlandırılan 

keyfiyyətdən onlar tamamilə məhrumdurlar. Bununla belə, çox şöhrətpərəst və ambisiyalıdırlar.