Siyasi. İDeolojiler

21. YÜ ZYILD A M İLLİYETÇİLİK
Pek az siyasî ideoloji milliyetçilik kadar uzun bir süre öleceğine yönelik söylemlere rağmen varlığını 
sürdürebildi. 1848’in hemen başlarında Marx “Millî farklılıklar ve zıtlıklar günden güne ortadan kalk­
maktadır” iddiasında bulunmuştu. Benzer bir şekilde, millet inşa süreçleri projesi olarak milliyetçili­
ğin ölümü, Avrupa’nın millî self-determinasyon ilkesiyle yeniden şekillenmesini takip eden Birinci 
Dünya Savaşından sonra, Afrika ve Asya başta olmak üzere farklı coğrafyalarda kolonileşmenin sona 
ermesinin bir sonucu olan İkinci Dünya Savaşından sonra da ilân ve iddia edilegeldi. Millî-devlet- 
lerden müteşekkil bir dünyanın kurulmasıyla milliyetçiliğin daha sonraki rolü ne olacaktır? Bunun 
ötesinde, 20. Yüzyıl boyunca, ekonomik ve siyasî hayatın ilerlemeci bir biçimde milletlerarasılaşma- 
sıyla millet adedi de fazlalaştı. Uluslararası örgütler, -Birleşmiş Milletlerden Avrupa Birliğine, Dünya 
Ticaret Örgütünden Uluslararası Para Fonuna (IM F )- birer birer yetkileri milletlerden alarak dünya 
politikasına hâkim hâle geldi. Bu olgu yaygın olarak “küreselleşme” olarak tanımlandı.
Küreselleşme millî farklılaşma fikrinden kaynaklanan siyasî doktrinler ve millî-devlet üzeri­
ne uzun vadeli bir etki yarattı. Örneğin, yatırım kararlarının millî hükümetlerin eylemleri yerine 
ulus aşırı şirketler tarafından alındığı maddî refah anlamına gelen bütünleşmiş bir küresel ekonomi 
bu algılayışların sonucunda ortaya çıktı. Kültürel açılardan, uçak seyahatlerinin artışı, dış turizm, 
uydu televizyonu ve İnternet ve küreselleşme gibi parametrelerin anlamı, piyasa kökenli tüketim 
toplumunun, başka bir ifadeyle dünyanın “M cDonald’slaşması’ nın yaygınlaşmasıydı. Dünyanın 
farklı bölgelerinde farklı insanlar aynı filmleri izlerler, aynı yemekleri yerler, aynı sporlarla eğlenir­
lerken acaba milletlerin hâlâ etkin ve anlamlı kategoriler olarak hayatiyetlerini sürdürebilecekleri 
düşünülebilir mi? Tüm bu gelişmelerin umutsuz boyutu dikkate alındığında, 21. Yüzyıl siyasî mil­
liyetçiliğinin nihaî çöküşüne tanık olacaktır.
Ne var ki, en azından iki faktör milletin siyasî öneminin devamını sağlamaktadır. Birincisi, 
görünen o ki, geleneksel yurttaşlık ve millî bağların zayıflaması üzerine küreselleşme, etnik temelli 
ve bazen de milliyetçiliğin saldırgan şekillerini ateşleyebilir. Uzlaşmacı millî-devlet anlamlı kolektif 
kimlikler üretmede artık yetersizse yerini, din, dil, etniklik ya da ırka dayanan “partikülarizm’ e bı­
rakabilecektir. Eski Sovyet Bloku’nun ve özellikle eski Yugoslavya’nın pek çok bölgesinde etnik ça­
tışmaların patlaması henüz gerçekleşmişken, merkezkaç milliyetçilikler de İngiltere, İspanya, İtalya 
ve Belçika gibi devletlerde köklerini bulmuşlardır.
İkincisi, küreselleşme, millî projeye, gittikçe globalleşen ve bağımsızlaşan dünya milletlerinin 
geleceği adına bir yol haritası çizerek, yeni bir anlam ve önem katabilir. Bu açıdan küreselleşme, 
toplumları kayganlaşan ve rekabete açılan bir düzlem de bir sosyal dayanışma ve kimlikle besle­

---

yerek, milletlerin kendilerini yeniden inşa etmelerine imkân sağlayabilir. Farklı yollardan Singa­
pur, Malezya, Avustralya, Yeni Zelanda ve Kanada gibi devletler, millî kimliklerini esas itibariyle 
geleceğe yönelerek ama geçmiş bileşenlerini bir araya getirerek yeni bir benlik tazeleme sürecine 
girmişlerdir