Siyasi. İDeolojiler

Hoşgörü ve Farklılık
Liberal sosyal etiğin ayırt edici özelliği, ahlâkî, kültürel ve siyasî farklılığı kabul etme, bazı durum­
larda da göklere çıkarma arzusudur. Aslında çoğulculuk veya farklılığın köklerinin bireycilik ilke­
siyle beraber insanoğlunun ayrı ve özgün yaratık olduğu varsayımında yer aldığı söylenebilir. A n­
cak liberal farklılık tercihi, çoğunlukla hoşgörü ile ilişkilendirilir. Hoşgörü, müsamaha, insanların 
bizim onaylamadığımız bir şekilde düşünme, konuşma ve eylemlerde bulunmalarına göz yumma 
istekliliği demektir. Bu, Fransız yazar Voltaire’in (1 6 9 4 -1 7 7 8 ), “Söylediğin şeyden iğreniyorum 
ama senin bunu söyleme hakkını ölümüne savunacağım” ifadesinde yer almıştır. Hoşgörü, hem 
etik bir ideal hem de sosyal bir ilkedir. Hoşgörü, bir yandan kişisel özerklik amacını temsil ederken,

---

Çoğulculuk [Pluralism]
a
En geniş anlamıyla çoğulculuk, birçok şeyin varlığına, farklılık veya çeşitliliğe duyulan adanma inancıdır. Betim- 
leyici bir terim olarak çoğulculuk, parti rekabetini 
(siyasi
çoğulculuk), 
etik
değerlerin çeşitliliğini 
(ahlâkî
çoğulcu­
luk veya 
değer
çoğulculuğu), kültürel inançların çeşitliliğini 
(kültürel
çoğulculuk) vs. çağrıştırır. Normatif bir terim 
olarak ise çoğulculuk, farklılığın sıhhatli ve arzulanabilir bir şey olduğunu ileri sürer. Bunun nedeni olarak da 
genellikle farklılığın, bireysel özgürlüğü koruduğu ve tartışma, münakaşa ve anlayışı beslediği gösterilir. Aslında 
çoğulculuk, iktidarın seçkin veya yönetici sınıfın elinde yoğunlaşmadığını, geniş ölçüde toplumda orantılı olarak 
yayıldığını savunur. Bu şekildeki çoğulculuk genellikle, hükümete grup erişiminin geniş demokratik tepkiselliği 
teminat altına alması anlamında, bir"grup siyaseti"teorisi olarak görülür.
diğer yandan da insanların birbirlerine nasıl davranmaları gerektiğiyle ilgili kurallar koyar. Hoşgö­
rünün liberal yorumu, Jo h n M ilton (1 6 0 8 -1 6 7 4 ) ve John Locke gibi yazarların, din özgürlüğünü 
savunma teşebbüsleriyle 17. Yüzyıl’da ortaya çıkmıştır. Locke, A Letter Concerning Toleration (Hoş­
görü Üstüne Bir M ektup,
[1689] 1963) adlı yazısında şöyle bir akıl yürütmeye başvurur: Yönetimin 
gerçek işlevi hayatı, özgürlüğü ve mülkiyeti korumak olduğundan, böyle bir yönetimin “insanların 
ruhunun muhafazası’ na burnunu sokma hakkı yoktur. Bu anlayış, liberaller için hayatî önem taşı­
yan “kamusal” ve “özel” hayat alanları ayrımına ışık tutar. Hoşgörü, özel alan olarak görülen zemin­
lerdeki tüm meseleleri kapsayacak şekilde genişletilmelidir. Ahlâkî meselelerle ilgili olan din gibi 
alanlar, tamamen bireye terk edilmelidir. Sonuçta hoşgörü, negatif özgürlüğün teminatıdır.
J. S. Mili (bkz. s. 4 6 ), On Liberty ( Hürriyet Üstüne, [1 8 5 9 ] 1972) adlı eserinde, hoşgörü­
nün bireysel olduğu kadar toplum açısından da önemine ışık tutan daha geniş bir haklılaştırma 
geliştirmiştir. Bireyin bakış açısından hoşgörü, öncelikle bireysel özerkliğin teminatı, dolayısıyla 
da, ahlâkî kişisel gelişimin bir koşuludur. Bununla beraber hoşgörü, bir bütün olarak toplumun 
sağlamlığını ve sağlığını teminat altına almak için de bir zorunluluktur. İyi fikirler, kötü olanların 
yerini alacağından ve cehalet ilerlemeci bir tarzda bertaraf edileceğinden, “hakikat” sadece fikirle­
rin serbest piyasasında ortaya çıkabilir. Farklılık veya çeşitliliğin neticesi olarak, rekabet, tartışma 
ve münakaşa bundan dolayı sosyal ilerlemenin motorudur. M ille göre bu durum, demokrasinin 
ve çoğunluk her zaman haklıdır inancıyla bağlantılı olan “ahmak uyumculuğun” tehdidi altındadır. 
Sonuçta Mili ([1 8 5 9 ] 19 7 2 ) şu savı ortaya koyabilmiştir:
Bir kişi hâricinde tüm insanlık bir görüşü benimserse ve sadece bir kişi karşıt görüşe sahipse; 
insanlığın bu kişiyi susturmasının haklılığı, bu kişinin iktidar sahibi olduğunda tüm insanlığı sus­
turmasından daha fazla değildir.
Hoşgörü ve farklılık fikrini anlayıp paylaşmak, temel çatışmalarla parçalanmış olmayan den­
geli bir topluma ait liberal inançla da ilişkilidir. Bireyler ve sosyal gruplar çok farklı çıkarların pe-
ÜBERALİZM
51

---