Siyasi. İDeolojiler

r
Leon Troçki (1879-1940)
Rus Marksist, siyasî düşünür ve devrimci. 1905 St. Petesburg Sovyet lideri olan Lenin'in ilk 
eleştirmeni olan Troçki, 1917'de Bolşeviklere katıldı. Daha sonra dış işleri ve savaş komiseri 
oldu. Lenin'in ölümü ve Stalin tarafından alt edilişinin akabinde 1929'da Sovyetler Birliği'n- 
den sürgün edildi. Stalin'in emriyle 1940'da Mekska'da suikasta uğradı.
Troçki'nin Marksizme teorik katkısı sosyalizmin, gelişmenin burjuva aşamasına ihtiyaç olmak­
sızın Rusya'da kurulabileceği öngörüsünde bulunan sürekli devrim kuramına dayanır. Troç- 
kizm, genellikle hiç sona ermeyen milletlerarasıcılık ve 
üpedaHHaff peeomomıa (Predannaya revolyutsiya; İhanet 
Edilmiş Devrim,
1937) eserinde özetlenen bürokratikleşme tehlikesine dikkat çeken anti-Stalinizmle bağlantılıdır.
Proleter sınıf dayanışması millî sınırları kesmekle kalmaz, Marx’in vurguladığı gibi, dünya piyasa­
ların oluşumu, kapitalizmi sadece gerçek bir uluslararası hareketle durdurabilecek olan uluslararası 
bir sisteme dönüştürdü. Tam da bu realite, Marx’in 1864’te İlk Enternasyonel olarak adlandırılan 
Milletlararası Emekçiler Derneği’nin kuruluşuna yardımcı olmasının nedenini oluşturur. Birinci 
ya da İkinci “Sosyalist” Enternasyonel 1889’da kuruldu ve 1951’de yeniden ihya edildi. Üçüncü 
Enternasyonel ya da “Komintern” Lenin (bkz. s. 140) tarafından 1919’da kuruldu. Öte yandan 
bu oluşuma rakip olarak Leon Troçki (bkz. s. 187) tarafından 1936’da Dördüncü Enternasyonel, 
Stalin’in (bkz. s. 141) “ Bir ülkede sosyalizm” politikasına güçlü bir eleştiri olarak şekillendirildi.
Bununla birlikte, sosyalistler nadiren proleter milletlerarasıcılığı nihaî anlamda ulaşılacak 
bir hedef olarak görürler amaçları millî hatlarla bölünmüş dünyayı, sınıf hatlarıyla bölünmüş bir 
dünya hâline getirmek değildir. Lâkin onun yerine -milletlerarası sınıf mücadelesi yoluyla- dün­
ya halkları arasında uyum ve işbirliğini kurmaktır. İnsanoğlunun karşılıklı sempati, tutku ve aşkla 
birbirine bağlanabileceği fikri; bölündüğünde azalan şeylerin paylaşıldıkça daha da artacağı inan­
cından kaynaklanmaktadır. Bu bakış açısına göre, sosyalistler milliyetçiliği sadece kapitalizmin ve 
diğer bütün sınıf toplumlarının çelişkilerini gizleyen bir burjuva ideolojisi olduğu için değil, aynı 
zamanda insanları ortak İnsanî değerlerini inkâra zorladığı için de şiddetle reddetmektedirler. Bir 
sosyaliste göre milletlerarasıcılık uluslararası hukuk çerçevesinde milletler arasındaki işbirliğini ge­
rektirmez, aynı zamanda milletin daha radikal ve daha ütopik bir h edef çerçevesinde kökten yok 
oluşunu sağlamayı ve tek dünya ve tek halk ilkesi etrafında bütünleşmeyi de içerir.
Sosyalist milletlerarasıcılığa yapılan eleştiriler başlıca iki kategori hâlinde ele alınabilir. Birinci 
kategori; milletlerarası sosyalistlerin pratikte yüksek ideallerini gerçekleştirmedeki ciddî başarısız­
lıklarıdır. Çeşitli Enternasyoneller, millî farklılıkların gün yüzüne çıkmasının yanı sıra derin kişisel 
ve ideolojik rekabet yüzünden engellenmiştir. İkinci kategori, siyasî milliyetçiliğin süregelen gü­
cünün farkına yarılamamasından ötürü sosyalizme verilen zarara vurgu yapan eleştiri kümesidir. 
Milliyetçiliği yapay ve aşağılanmış bir saik olarak göz ardı etme eğilimi sosyalistleri, uluslararasıcı 
fikirleri olduğundan fazla etkin ve câzip görme hatasına düşürdü. Avrupa proleterleri ve bunların

---

sosyalist partilerinin çoğu savaş ve millî gurur tahmin ve beklentilerinde yanılgıya uğrayarak zayıf­
ladıkları zaman dilimiyle İkinci Enternasyonal’in Ağustos 1914’te çöküşü sosyal devrim beklenti­
sinden ziyade milliyetçiliğin potansiyel gücünün daha etkin olduğunu açıkça göstermiş oldu.