Siyasi. İDeolojiler

Sosyalizm
Mussolini ve Hitler kendi fikirlerini bazen “sosyalizm”in bir şekli olarak ifade ettiler. Mussolini ön ­
celeri İtalyan Sosyalist Partisinin önde gelen isimlerindendi ve Partinin gazetesi Avanti’nin editö­
rüydü. Almanya’da Nazi Partisinin politik çizgisine “nasyonel sosyalizm” deniyordu. Şüphesiz ki, 
bu, şehirli çalışanların desteğini almak için sinsi bir denemeydi. Faşizm ve sosyalizm arasındaki 
açık rekabete rağmen faşistlerin bazı sosyalist düşünce ve görüşlere eğilimi vardı. Öncelikle orta 
sınıfın altındakiler kapitalizme, büyük işletmelere ve finans kuramlarına kin besliyorlardı. Meselâ 
küçük işletmeci büyük marketlerin; arazisi az olan çiftçi makineleşmiş tarımın; küçük yatırımcı 
bankaların tehdidi altındaydı. Sosyalist ya da solcu akımlar Almanya’nın SA (Kahverengi Gömlek­
liler) gibi köklü organizasyonlarında, orta sınıfın altındaki insanların çalıştığı yerlerde güçlüydü. 
İkinci olarak, sosyalizm gibi faşizm de “kapitalizmin burjuva değerleri’ ne ters düşen kolektivist

---

anlayışı benimser. Faşizmde toplum bireyden daha önemlidir. Nazi paralarının üstünde “şahsî 
çıkardan önce ortak çıkar” yazmaktadır. Kapitalizm ise tam tersine şahsî çıkarın elde edilmesini 
hedefleyerek millî birliği ya da ırk birliğini tehdit eder. Faşizm, kapitalizmin doğurduğu materya­
lizmle alay eder. Faşistlere ilham veren millî uyanış ve tüm dünyaya hâkim olma anlayışı, bireysel 
çıkar ve varlık için mücadele etme anlayışıyla taban tabana zıt düşmektedir.
Üçüncüsü, faşist rejimler kapitalizmi kontrol etmek için sosyalizm benzeri ekonomik politi­
kalar uygulamışlardır. Kapitalizm faşist devletin ideolojik hedeflerinin yanında ikinci planda kalı­
yordu. İngiliz Faşistler Birliği lideri Oswald M osley’in dediği gibi: “Kapitalizm, sermayenin devleti 
kendi çıkarına kullandığı bir sistemdir. Faşizm ise devletin sermayeyi kendi çıkarına kullandığı bir 
sitemdir.” Hem İtalyan hem de Alman rejimleri çeşitli devlet politikalarıyla büyük iş sahiplerini 
kendi yanlarına çekmek ve yönetmek istediler. 1939dan sonra kasıtlı olarak Sovyetler’in beş yıllık 
kalkınma planını m odel alan Hermann Göring’in dört yıllık planıyla Alman kapitalizmi yeniden 
düzenlendi.
Faşist sosyalizm fikri çok katı sınırlandırmalara sahiptir. Meselâ Almanya’daki SA ve İtalya’da­
ki Sorela Devrimci Sendikacılar gibi faşist hareketin içindeki solcu gruplar Faşist Parti iktidara 
gelince dışlanarak zengin işadamlarının desteği kazanılmaya çalışılmıştır. Bunun en dramatik ör­
neği Nazi Almanyası’nda 1934’teki “Uzun Bıçaklar Gecesi’ nde SA’nın tasfiye edilmesi ve lideri 
Ernst Rohm un öldürülmesidir. Bu yüzden Marksistler faşizmin amacının kapitalizmi batırmak 
değil, batmaktan kurtarmak olduğunu iddia etmektedirler. Ayrıca, ekonominin düzenlenmesi ile 
ilgili faşist fikirler belirsiz ve düzensizdi. Faşist ekonominin politikasını ideoloji değil pragmatizm 
(bkz. s. 27) belirliyordu. Faşistlerin yapmak istedikleri devrim, köle-sahip düzenini devirecek 
sosyal bir devrim değil, yeni bir insan tipi oluşturmak isteyen (ki bu çoğunlukla erkektir) “ruhanî 
bir devrim’dir. Bu yeni “faşist adam”, sosyal bütünlük içinde kendi kimliğini kaybetmeye hazır, 
görev bilincine sahip, kendini feda etmeye hazır bir tiptir. Sonuç olarak şu söylenebilir ki faşizm, 
anti-komünist olmaktan çok, kapitalizm karşıtı bir akımdı. Faşizmin temel amacı işçi sınıfını Bolşe- 
vizm ve Marksizmden uzak tutarak eşitlik ve dayanışma gibi değerlerin ön plana çıkmasını engelle­
mektir. Faşistler millî birlik ve bütünlüğe kendilerini adamışlardır. Irk ve millet ortaklığının sosyal 
sınıf ortaklığından daha güçlü olmasını istemişlerdir.