Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
*** 193 Bu məqalədən sonra qəzetlərdə, jurnallarda anamın əleyhinə dalbadal şerlər, yazılar çıxmağa başladı. Belə yazıların altında bir çox tanış imzalar var. Anam: "Amma Cəfər Cabbarlıyla Səməd qol çəkməmişdilər", – deyirdi. Məqalələrin birinin altında atamın da imzası olub. Atam özü bu barədə belə yazır: "1931-ci ildə şairə Nigar Rəfibəyli ilə tanış oldum. O zamanlar səhvən özgənin şerini onun adına çıxıb, tənqidçilər ona şiddətli atəş açmışdılar. Həm də bu tənqidi ədəbiyyata dəxli olmayan ayrı-ayrı rütbə sahibləri xeyli qızışdırırdılar. Həqiqət sonra aşkara çıxdı. Gənc şairə özünü ləyaqətlə aparırdı. Bu tənqidi məqalələrin birisinin altında başqa müəlliflərlə bərabər, mənim də imzam var idi, ona görə də indi bu barədə yazmağı lazım bildim. Qəribə görünsə də, bu hadisə bizi yaxınlaşdırdı. Məlum oldu ki, Nigarla mənim ədəbiyyata və həyata olan münasibətimizdə ümumi nöqtələr çoxdur. Bilmirəm, mən ona necə təsir bağışladım, ancaq o mənim çox xoşuma gəldi. Görünür, onun da mənə münasibəti pis deyilmiş, çünki sonralar bizim yollarımız ayrılmadı. ...Ağıllı, qayğıkeş, mərd bir qadın olan şairə ilə evləndiyim üçün xoşbəxtəm". Mən bu əhvalatı dönə-dönə atamdan da, anamdan da eşitmişəm, illər keçdikcə bu hadisə onlarçün bir zarafat, yüngülvari atışma mövzusu olmuşdu. Amma mənə elə gəlir ki, çox illər sonra da atam hardasa ürəyinin dərinliyində o imzasının peşmançılığını ovuda bilmirdi. Atam haqqında kitab yazmış ədəbiyyatşünas-alim Gülrux Əlibəyovanın bir müşahidəsi çox dəqiqdir: həmin bu hadisəni Rəsul təəssüf hissiylə, Nigar isə yumorla nəql edirdilər. Mən həmişə ona təəccüb edirdim ki, "Qızıl gül olmayaydı" poemasında Müşviq haqqında:
194 mənim imzam olmadı – misralarını yazmağa mənəvi haqqı olan Rəsul Rza, hər zaman öz imzasının təmizliyini saxlaya bildiyi halda, nə cür olub 30- cu ildə bu sayaq "kompaniya məqaləsinə" qol çəkib. Əlbəttə, 30-cu il 37-ci il deyil və ən kəskin tənqidlərdən sonra belə, hələ heç kəsi tutmur, sürgün etmir, güllələmirdilər. Sadəcə AZAP-çıların bir çoxu, o cümlədən də, heç şəksiz atam ideya əyintisi saydıqları hər şeyə qəzəblərində, hiddətlərində səmimi idilər... Bir də o var ki, sonrakı illərin sınaqlarında atamın məhəbbəti, sədaqəti, vəfası və şübhəsiz ki, ictimai mövqeyi anamı bir çox bəlalardan xilas elədi, qorudu. Bütün bunlar belədir. Amma hər halda bu yazıda mən o acı faktın da üstündən sükutla keçmək istəmədim. Necə ki, atam özü də keçmirdi.
"Maarif evinə – indiki Sabir bağının yerindəydi – gəlmişdim. Nə isə ədəbi gecə vardı. Əbülhəsənlə tanış idim! Əbülhəsənin yanında bir cavan oğlan da var idi. Göygöz. Əbülhəsən təklif elədi ki, şer oxuyum. –Yox, – dedim, – şer oxumağa gəlməmişəm. Birdən-birə Əbülhəsənin yanındakı oğlan hələ tanış olmadığımıza baxmayaraq: –Nə olsun, – dedi, – şer oxumağa gəlməsəniz də oxuya bilərsiniz. Mənə elə gəldi ki, dili ağzında bir az böyükdür. Bu sayaq təklifsiz söhbətə müdaxilə etməsi də heç xoşuma gəlmədi. 195 Özünü də həddindən artıq tox tuturdu. Bu, Rəsul idi. Sonralar Rəsul da kinostudiyaya işə düzəldi və orada təzədən tanış olduq. Bir şöbədə işləyirdik, bir otaqda otururduq, amma uzun müddət bir-birimizlə danışmağa söz tapmırdıq".
Anamındır bu misralar. "Məni işdən çıxardılar, hər yerdən də əlim üzüldü. O vaxt həmkarlar ittifaqının sədri işləyən Əliağa Babayevin qəbuluna getməyi qərara aldım". (Əliağa Babayev mərhum kinorejissorumuz Arif Babayevin əmisidir – A.).
Alman dili üzrə mütəxəssis Nəzakət Ağazadə anamın ən yaxın rəfiqələrindən idi. Sonralar Nəzakət xanım dilçi-alim Əliheydər Orucovun həyat yoldaşı olub. 1979-cu ildə xaricə turist səfəri zamanı vəfat etdi.
196 vətən torpağına yetirdilər. Soyuq barmaqlarıyla yapışdı ürəyimdən bu dərd mənim, bu qəm mənim, Nəzakət, Nəzakət, əziz, mehriban rəfiqəm mənim... …Nə ata çörəyi yedik, nə gördük qardaş sovqatı Qamçıladı bizi acı-acı sərt üzlü yetimlik həyatı. …Ömrün çətin yollarında bizə yar oldu Əli, Rəsul Onlar açıq ürəkli, qaynar məhəbbətli gənclər idi, O zamanlar bizimlə ünsiyyət bağlamaq Sadə sevgi deyil böyük hünər idi Xatirələr aləminə səsləyir yenə bu ayrılıq, bu qəm məni, Nəzakət, Nəzakət, əziz, mehriban rəfiqəm mənim... 1934-cü ildə anamla atam evləndilər. Həmişə təbəssümlə xatırlayırdılar ki, kəbinlərini kəsdirərkən qəribə vəziyyətə düşüblər, qeydiyyat üçün bir manat vermək lazım imiş, heç birinin də yanında bir manatı yoxmuş. Bu fakt atamın şerinə də düşüb.
Xatırladım o əziz günü. Xoşsifət qadın: "Bir manatınız yoxdur, – dedi, 197 sonra gətirərsiniz". Qeyd dəftərində qoşa imza atdıq biz Sonra başladı ayrılıq günləri acıdan acı. Sonra başladı Nigaran qəlbin ülfət ehtiyacı. Kəbinlərini kəsdirsələr də, toylarını edə bilməmişdilər. Bibilərim oxuyurmuş, atamgilin böyük ailələri – anası, üç bacısı (böyük bacısı Kubra ərdə idi) və özü Birinci Paralel küçədə iki balaca otaqda yaşayırmışlar. Anam Moskvaya ali təhsil almağa gedib. Bubnov adına pedaqoji instituta daxil olub. Bir neçə ildən sonra atam da Moskvaya növbəti sona yetməmiş ali təhsillərindən birini almaq üçün yola düşüb. Toyları 1937-ci ildə fevralın 11-də Bakıda, həmin o Birinci Paralel küçəsindəki mənzillərində olub. Toyun qonaqları içində Hüseyn Cavid, Əhməd Cavad, Kazım Ələkbərli, Mikayıl Müşfiq də vardı. "Tez-tez düşünürəm ki, yəqin sonralar bizim o toy məclisini xatırlayırmışlar, yazıqlar". Söhbətdən yorulur. –Sən get, – deyir, – bir az dincəlmək istəyirəm. – Sonra soruşur: – Mərdəkana gedəcəksən? –Gedəcəm, – deyirəm. –Rəsula salam söylə. Hər dəfə Rəsula salam göndərir. Hər dəfə xəstəxanadan çıxıb Fəxri xiyabana gedirəm – atamın qəbri üstə. Fəxri xiyabanın milisləri mənimlə artıq tanış kimi salamlaşırlar. Ölüm yeni tanışlar çevrəsinə salır məni; indiyənəcən qapısını tanımadığım idarələrlə, təşkilatlarla 198 münasibətlərim yaranır; əhaliyə mülki xidmət idarəsi, yaşıl təsərrüfat idarəsi, Bakı sovetinin əlaqədar şöbələri, Bədii fond, daş karxanaları, mərmər zavodu, heykəl fabriki... Müxtəlif peşə sahiblərinə bələd oluram – daş yonanlarla, qraniti işləyənlərlə, daş üstündə yazı yazanlarla əlaqə saxlayıram, uçotçular, mühasiblər, saysız-hesabsız kağızlar, qərarlar, göstərişlər, smetalar, sərəncamlar, dərkənarlar aləminə qərq oluram. Yük qaldıran, yük aparan, yük boşaldan maşınların, qaldırıcı kranların çeşid-çeşid növlərini bir-birindən ayırmağa başlayıram... İnsanın həyət qonşuları, həyat qonşuları olan kimi ölüm qonşuları da varmış. Atamın məzarına tərəf gedərkən sağ əldəki, sol əldəki məzarlara – onun ölüm qonşularına baxıram və bu mərhumlar da elə bil mənimçün məhrəmləşirlər. Atamın məzarının yanındakı qəbir İmran Qasımovundur. İmran atamdan düz iyirmi gün sonra – aprelin 20-də vəfat etdi. *** Əlli illik ədəbi fəaliyyəti ərzində anamın çox az kitabı çıxıb. Bunun bir sıra səbəbləri var. Birinci səbəbi, əlbəttə, odur ki, anam yaza biləcəklərinin yüzdə birini də yaza bilmədi. Ailə borcu, analıq vəzifəsi, böyük evin qayğıları onun yaradıcılığına mane olurdu. Biz mane olurduq, biz hamımız. Biz hamımız və əlbəttə, çox böyük dərəcədə mən özüm onun vaxtını talayırdıq, qarət edirdik, onu yazı masasından ayırırdıq, hisslərini, duyğularını, fikirlərini dağıdır, pərən-pərən edirdik. Yaradıcılığa həsr olunası günlərini, saatlarını – ərinə, ailəsinə, uşaqlarına, nəvələrinə paylayırdı. Həmişə yanındaydıq, həmişə böyründəydik, həmişə onunlaydıq; özü-özüylə tək qalmağa imkan vermirdik, qəlbiylə baş-başa qalmağa macal tapmırdı. O isə, atamdan fərqli olaraq, tənhalığı sevirdi. Atam yalqızlığa dözümsüz idi. Xususilə, son illərdə heç təkliyə tab gətirə bilmirdi. Yəni elə əvvəlki illərdə, hələ səhhəti yaxşı olan vaxtlarda da ayrılıq möhlətini heç vədə başa vura
199 bilmirdi, istirahət yerlərindən, yaradıcılıq evlərindən yarımçıq qayıdırdı – yeniyetmə çağında oxuduğu məktəbləri buraxıb evlərinə qaçdığı kimi... Bəzən ailədə, bizim içimizdə də darıxırdı, sıxılırdı. Amma bizsiz daha da artıq darıxırdı. Mənə elə gəlir, sağlam vaxtlarında səfərlərə, səyahətlərə də belə tez-tez çıxırdı ki, bir daha aydın qənaəti təsdiq etsin: evdən uzaqlarda uzun müddət yaşaya bilməz… Hara getsəydi bir həftədən, ən çoxu iki həftədən sonra evə dönürdü. Xəstəliklər, qayğılar, yorğunluq onu üzüb əldən salmadığı keçmiş illərdə qonaq getməyi, qonaq qəbul etməyi çox xoşlardı. Bir də ondan xoşlanırdı ki, biz hamımız –balaları, nəvələri ətrafına toplaşaq, yanında olaq. Son illərinin ən böyük sevinci nəvələrinin məzəli sözləri, çıxartdıqları min-bir oyunlar idi. Dünyanın ən böyük mütəfəkkirlərindən daha çox nəvələrinin gülməli ifadələrini sitat gətirərdi, məşhur kəlamlardan, şerlərdən daha artıq nəvələrinin sözlərini misal çəkərdi. Anam hamımızı – övladlarını, da nəvələrini də atamdan az istəmirdi, amma arabir də olsa öz daxili aləminə qapılmaq anamın əlçatmaz arzusuydu. O özü özüylə baş-başa qalanda heç vaxt darıxmırdı. Amma belə yalqızlıq məqamları – onunçün xülya idi. İnsanlar içində tənhalıq – tənhalıqların ən betəridir. Mənə elə gəlir ki, məsələn, tutalım Ənvər Məmmədxanlının tənhalığı – bütün ömrünü təklik içində, amma kitabları, yazıları, qeydləri arasında keçirmiş, zəngin, geniş mütaliəsinin və fenomenal yaddaşının məhsulu olan fikirlər; fikrin daxili təkamülündən doğan düşüncələr, dünya, həyat, hadisələr haqqında mülahizələr, keçmiş və müasir insanların təhlili və o sıradan özünütəhlil – ömrü bütün bunlarla dolmuş Ənvər Məmmədxanlının adamlardan təcrid olunmuş yaşayışı – hələ tənhalığın son həddi deyil. Tənhalığın son həddi insanlar arasında keçən tənhalıqdır – gündəlik qayğılardan, min-bir
200 məişət məsələsindən, insanın içini sümürüb sovuran adiliklərdən yoğrulmuş ömür – özünə çəkilməyə, qəlbinlə, fikrinlə, yaddaşınla, nəhayət, kitablarınla təkbətək qalmağa macal tapmayanda – bu tənhalığın, ümidsiz, işıqsız, bəhrəsiz şəklidir. Atam demişkən, "kimə deyim dərdimi, dünya dolu adamdır". Əksər hallarda özü-özüylə yalqız qalmaq imkanından məhrum olan anam, təbii ki, yaradıcılığa öz istəyincə vaxt ayıra bilmirdi. Nəticəsi isə yazdıqlarının yaza biləcəklərinə nisbətdə qat-qat azlığıdır. Yaradıcılıqla biz məşğul olurduq, bizim qayğılarımızı isə o çəkirdi. Mənim yazdığım hər yazı, atamın yaratdığı hər şer, anamın yazılmamış şeri, yazısıdır. Anamın bu qədər az kitabı olmasının, yuxarıda dediyim kimi, əsas səbəbi budur. Əsas səbəbidir, amma yeganə səbəbi deyil. Bunun başqa bir səbəbi də var. Kitab buraxdırmaq çətin, yorucu, üzücü bir işdir, bununçün gərək əsəblərin dəmirdən ola, gərək möhkəm səbrin ola, inadkarlığı, zirəkliyi, fərasəti demirəm hələ... Kitabı plana saldıranacan, saldıracaq olsan çap edilənəcən nəşriyyatlar qapısına dönə-dönə gedib-gəlmələr də bir yana dursun... Anamın sağlığında çıxan axırıncı kitabı səkkiz il yubadılıb gah plana salınır, gah çıxarılırdı. Gah anamı inandırırdılar ki, kitabı ən yeni bir üsülla – fotoyığım üsuluyla çap ediləcək, gah məlum olurdu bu metod hələ yaxşı mənimsənilməyib, gah deyilirdi ki, kitab yenidən köhnə üsulla yığılır, gah bütün deyilənlər də unudulurdu, kitabın özü də... Aylar, illər keçirdi. Anam, əlbəttə, bunu ürəyinə salırdı, amma nə haqqını tələb edə bilirdi, nə şikayətlənirdi, nə kiməsə xahişə gedirdi. Dinib danışmırdı, ürəyində nisgili qalırdı, vəssalam. 1981-ci ilin aprelində həkimlərin qəti hökmündən iki-üç gün sonra mən nəşriyyat müdiri – Əjdər Xanbabayevin yanına getdim. Anamın diaqnozunu və ömür möhlətini dedim ona. Həqiqəti dediyim yeganə adam idi. –Anam kitabını görməlidir, – dedim, – bunun yolunda nə
201 lazımdırsa hər şeyə hazıram. Əgər lazımdırsa mətbəədə gecələyə bilərəm. Müdir məni başa düşdü; –Arxayın ol, – dedi, – elə edərik ki, ən yaxın zamanda kitab çıxar.
Sözünün üstündə durdu və kitab 25 günün içində çıxdı. Aprelin 30-da yadımdadır, may bayramının ərəfəsi idi – kitabın siqnal nüsxəsini xəstəxanaya apardım. Kiçicik bir kitab idi, həm də şerlərinin orijinalı deyildi, rus dilinə tərcüməsi idi. Amma bu balaca kitabça xəstə şairəyə ömrünün qürubunda nə qədər sevinc bəxş elədi. Gözümün qabağından heç vaxt çəkilməz – kitabı yastığının yanına qoymuşdu, gəlib-gedənlərə göstərirdi, təzə nüsxələr gətirdikcə xahiş edirdi ki, onun adından həkimlərə, tibb bacılarına yazaq. Özü taqətsiz idi, yaza bilmirdi, yalnız diktə elədiyi sözlərin altından qol çəkirdi. Elə təxminən o günlərdə əvvəlcə "Literaturnaya qazeta"da, sonra da respublika mətbuatında bir məlumat çıxdı: məşhur İtaliya bəstəkarı Franko Manino "Məhəbbət haqqında" kantata yazmışdır. Kantatanın mətni bir neçə sovet şairəsinin, o cümlədən Nigar Rəfibəylinin şerləridir. Anam qədər şöhrət həvəsindən uzaq adam tapmaq çətindi, amma bu məlumat onu uşaq kimi sevindirirdi. –O bəstəkara mənim adımdan bir təşəkkür məktubu yazın, – deyirdi. Xəstəlik onu gün-gündən saralıb-soldururdu, boğazından bir tikə çörək getmirdi, əriyib çöpə dönmüşdü. Ona bir qaşıq meyvə şirəsi içirtmək – qazancımız idi. Bir dəri qalmışdı, bir sümük, ancaq hələ də zarafat edirdi, –O italyana mənim şəklimi göndərin, cavanlıq şəklimi... Amma yox, lazım deyil, italyanlar çılğın olur, bir də görərsən durdu gəldi bura, məni bu halda gördü, sözlərimə musiqi yazdığına peşiman oldu. Susurdu, fikrə dalırdı, sonra birdən:
202 –Gör e, – deyirdi, – İtaliya hara, mənim şerlərim hara... Zalım oğlu İtaliyada eşələyib tapıb mənim şerimi... Bu söhbətlərlə əlaqədar bir kədərli xatirə də düşür yadıma. Bir gün atam mənə üç-dörd mahnı mətni verdi: –Eminə göstər, – dedi, – gör ağlı bir şey kəssə, mahnı yazsın. İki-üç gün keçəndən sonra atam: –Nə oldu, verdin şerləri Eminə? – deyə xəbər aldı. –Verdim. –Yazır?
–Yazacaq. –Haçan?
–Nə bilim, dedi çox xoşuma gəlib, mütləq yazacam. –Day denən çox ləngitməsin. Üç ya dörd gün də keçdi. –Nə oldu, Emindən bir xəbər çıxmadı. –Hələ yox. –Əgər yazmırsa, denən qaytarsın. – Əşi nə qəribə söz danışırsan, – dedim, – cəmisi bir həftə keçib, yazar da... Üç ya dörd gün də keçdi, atam: –Eminə de ki, qaytarsın şerləri, – dedi. – İstəmirəm, yazmasın. Onu mümkün qədər mülayim, yumşaq şəkildə dilə gətirməyə çalışaraq: –Axı, niyə belə hövsələsizlik edirsən, – deyirdim, – özün şairsən, yaradıcı adamsan, bilirsən ki, əsər birdən-birə tələm- tələsik, iki daşın arasında yaranmır... İndi Emin də gərək bir əməlli-başlı mətni mənimsəsin, axtarsın, şerlərə layiq, sənə layiq mahnı yazsın da... Kimə deyirsən? Ümumiyyətlə atamda mənim dostlarıma qarşı xüsusi bir sərt tələbkarlıq, hətta bir ərköyünlük vardı. Onların hamısını çox istəyirdi. Təbii ki, yalnız mənim yoldaşlarım olduqlarına görə yox, özlərinin şəxsiyyətlərinə, yaradıcılıqlarına, istedad və ağıllarına görə. Amma mənim yoldaşlarım olduqlarına görə
203 onlara ərki daha çox çatırdı. Bəzən onlara kəskin sözlər deyir, qaba rəftar edirdi. Ensiklopediyada atamla işləmiş Arazın və Vaqifin, yəqin ki, bu qəbildən daha çox xatirələri var. Vaqif Səmədoğlu atamın ölümündən sonra yazdığı və əvvəllərdə gətirdiyim şerində ona "acıdil" deyir. Atam hər hansı bir möcüzəylə bu şeri oxuya bilsəydi, şübhəsiz ki, bəyənərdi. "Acıdil" sözünə də etiraz etməzdi. Axı elə özü də dilinin acılığından xəbərdar idi və bu barədə hətta "Acıdil" adlı şer də yazıb. Bu şeri oxuyanlar atamın nəyə görə "acıdil" olduğunun həm səbəbini, həm də izahını başa düşərlər. Elçin bir dəfə atamın hansı tənəsinəsə cavab olaraq: Rəsul müəllim, bütün məzəmmətlərinizi qəbul edirəm, – demişdi, – çünki hər şeydən başqa Siz Anarın atasısız, Anar da mənim dostumdur. İnsaf naminə deməliyəm ki, yalnız mənim yoldaşlarım deyil, öz dostlarıyla, ən yaxın dostlarıyla rəftarında da bəzən ağına-bozuna baxmırdı. Yadımdadır, ən yaxın və sadiq dostu Sabit Rəhman biləndə ki, atamda şəkər xəstəliyi tapıblar mənə dedi: –Hə, Rəsulun bütün şəkəri dilindədir... Cəfər Cəfərov məsul vəzifədə işləyəndə bir dəfə küçədə rastlaşdıq. –Rəsul haçan gəlir? – deyə soruşdu. Atam hardasa səfərdə idi. –Dörd-beş günə gələr, – dedim. Cəfərov gülümsündü: –Əşi, tez gəlsin çıxsın, – dedi – yenə bizi dalayıb didir. Bir Abbas Zamanovu Elmlər Akademiyasına müxbir üzv seçdilər. Onu təbrik edəndə mənə: –Kaş Rəsul sağ olaydı, – dedi. – Birinci məni o, təbrik edəcəkdi. Özü də bilirsən nə deyəcəkdi, deyəcəkdi: "Abbas Zamanov, yəni bir fərli alim tapılmadı orda, səni seçdilər?" –Amma hamıdan çox sevinən də atam olacaqdı, – dedim. – Əlbəttə. Buna məgər şübhə ola bilər?
204 Ömrü boyu öz xasiyyətini dandı Rəsul. Elə bilirdi yüz ağac boyundan görünür kövrək olduğu, sinəsində körpə ürəyi kimi bir ürək olduğu. Sərtliyi üzünə, sözünə yaxardı Bəzən sərtliyindən öz nəfəsi də darıxırdı, göz yaşları içinə axırdı, Dilə tuturdu özünü "Başa düş, ay ürək, kişiyə yaraşmaz kövrəlmək, "qadan alım", "qurban olum" – demək Zorla dost tutma, dostun var dostluq elə yoxdur, tək gəz. Kişi kömək eləyər, kişi kömək gözləməz. Ömrün gecəsi–gündüzü olduğu kimi var hər ömrün öz ağı, qarası. Ötən şirin ömründən şəkər xəstəliyi qalmışdı ona, bir də ürək ağrısı... (Fikrət Qoca. "Rekviyem").. Anımlar zənciri xəyalımı çəkib uzaqlara apardı, mətləbdən aralandım. Eminin mahnılarına qayıdaq. Mən, əlbəttə, Eminə atamın sözlərini yetirmədim, mətnləri geri almadım və bir müddətdən sonra Emin bu şerlərə bir neçə mahnı bəstələdi. Zeynəb Xanlarovanın ifasında "İnsaf da yaxşı şeydir" nəğməsi çox populyar oldu. Bütün bunları isə başqa səbəbdən xatırladım. Atam Eminin ləng tərpənməsindən əsəbiləşdiyi vaxtlarda, anam çox sakit,
205 hətta bir azca utancaq tərzdə mənə dedi. –Mənim də bir neçə şerimi ver Eminə, – sonra təbəssümlə əlavə etdi, – mən tələsdirməyəcəyəm, ürəyinə yatsa, yazmaq istəsə, haçan həvəsi gəldi yazar... Bu, sözləri o qədər kövrək, ürkək, zərif dedi ki, indi də yadıma düşəndə ürəyim titrəyir. Mən şerləri dərhal Eminə verdim və bəstəkar anamın sözlərinə "Dağları duman, alanda" mahnısını yazdı. Bu mahnını da ilk dəfə Zeynəb xanım ifa etdi... ...İndi, atamın vəfatından sonra, bir gün Emin mənə dedi ki, Nigar xalanın sözlərinə təzə bir mahnı bəstələmişəm. Amma sən verən mətnlərdən deyil, köhnə bir şeridir. Emin 50-ci illərdə Moskva Konservatoriyasında oxuyanda Lenin kitabxanasına gedər, Bakı mətbuatını oxuyar, bəyəndiyi şerləri dəftərinə köçürərmiş. Anamın "Azərbaycan" jurnalında dərc olunmuş həmin şerini də elə o vaxtlar köçürüb. Həmin mahnını Akif İslamzadənin ifasında lentə yazdırmışdı. Bir gün lenti də, maqnitofonu da xəstəxanaya gətirdik. "Qoy Nigar xala özü də eşitsin", – dedi. Mən mahnının hansı şerə bəstələndiyini bilmirdim və təəccüblənirdim ki, görən niyə Emin əlində təzə mətnlər ola- ola köhnə şerə müraciət edib. Mahnının ilk sözlərini eşidən kimi hər şeyi başa düşdüm.
Məhz bu sözlər – artıq dünyadan köçmüş insanı harayla ması – bəstəkarın qəlbini tərpətmişdi; çağırdığı adamın yoxluğunu Emin bilirdi, Akif bilirdi, hamı bilirdi, anam bilmirdi.
206 Mahnı anamın xoşuna gəlmişdi, xahiş elədi ki, lenti və maqnitofonu aparmayaq; yanına gələnlərə, həkimlərə çaldırırdı. Fidan bir gün mənə pıçıldadı: –Xahiş edirəm, aparın bu lenti, mən dözə bilmirəm, qulaq asa bilmirəm bu mahnıya. Anamçün bu yalnız mahnı idi – Fidançün, Təranəyçün, mənimçün, bütün bilənlərçün ağrı idi, əzab idi, möhnət idi... Anam yalnız musiqini, yalnız ifanı, yalnız sözləri eşidirdi:
Anam biz biləni bilmirdi axı... Bilmirdi ki, alagözlüsünü nahaq çağırır, nahaq haraylayır. Alagözlüsü bir aydan artıqdır ki, ala gözlərini həmişəlik yumub...
207 düşərkən Rəsul Rzanı misal çəkərdi bizə. Rəsul Rza həm Füzuli idi, həm Sabir idi, həm də Səməd Vurğun... həm də onların heç biri deyildi. Rəsul Rza idi. Bakıda Sizə dəymək fikrindən daşındıq. Nə deyəcək idim sizə. Gəldim evə. Sonra bir dəfə televizorda gördüm sizi. ...Bu məktubu Sizə nə üçün yazdım? Ürəyim dolmuşdu. Ürək dolanda boşala gərək. ...Vaxtınızı aldığıma görə xahiş edirəm məni bağışlayasınız. Sizə çan sağlığı və uzun mənalı ömür arzulayıram". Əbilov Etibar. Neftçala rayonu "Əzizim Anar! Qardaşım! Mən bu şeri 1980–ci il, dekabr ayında xəstəxanaya, Rəsul əmiyə baş çəkməyə gedəndən sonra yazmışam. Bir oturuma. Qüsurlar çoxdur. Həddindən artıq. Yazının üstündə qətiyyən qələm gəzdirməmişəm. Ölənə kimi də, ürəyimin lap dibindən gələn bu yazını redaktə etməyəcəm. Üslubunda qazansa səmimiyyətində itirər. Odur, Səndən xahiş edirəm bu şeri olduğu kimi və mənim Rəsul əmiyə böyük məhəbbətim kimi qəbul et. Sən allah!
Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|