Şöbə: Humanitar ixtisaslar İxtisas: Kitabxana işi Qrup: 022a kurs: II

Biblioqrafik vəsaitlər

«Biblioqrafik vəsait» anlayışı biblioqrafik informasiyanın sənədlərdə qeydə alınınış mövcudluq üsullarının olduqca geniş dairəsini əhatə edir. Müxtəlif formalarda tamamlanınış (istər tələbatçının sorğusu üzrə hazıüanınış yazılı arayış, çap cdilmiş ədəbiyyat göstəricisi, istərsə də kitabxana kataloqu olsun) hər bir biblıoqrafik informasiya m ənbəyi mahiyyət e’tibarilə biblioqrafik vəsaitdir.
Biblioqrafik informasiya haqqındakı nəzəriyyəyə görə biblioqrafik vəsan də əhatə olunan bibl ıoqrafik qeydin miqd a n üzəıində heç bir məhdudiyyət qoyuhnur. Biblioqrafik vəsait bə’zən bir biblioqrafik yazıdan da ibarət ola bilər (məsələn, bir kitaba həsr olunınuş biblioqrafik plakat). Əslində isə biblioqrafik vəsaitdə yazıların sayı istənilən qədər ola bilər. Minlərlə biblioqrafik yazını vo ya biblioqıafik təsviri əks etdirən bibfioqralik vəsaitin mövcudluğuna şübhə yoxdur. Məsəiən: «Azərbaycan SSR fim lər Akademiyası nəşıiərinin biblioqıaliyası» adh göstəricinin 1962-ci il buraxılışı 10 mincən çox biblioqrafik təsviıi əks ctdirir.
Biblioqrafik vəsailin aşağıdak) əsas lormalan fərqləndirilir: - qcyri-dövri (vəıəqələr, plakatlar, əlləcinlər də daxil olmaqla), dövri v d ardı davam edən biblioqıafik nəşüər;
- qcyri-müst?qs nəşr formaları (kitabiçərisi, jurnalıçərisi, kitabarası, məqaləarası biblioqrafik materiallar); - kartoçka formalı (kartotekalar); - mexaniktaşdirilmiş və avtomatlaşdırılmış biblioqrafik (sənədtaşdirilmiş) informasiya vasitələri, o cümlədən EHM bazasmda həyata keçirilən MAS.
Biblioqrafik vəsaitlərin növ anlayışı da mühüm ohəmiyyəlrt malikdir. Vnsaitlərin növləri çox müxtolif, mahiyyət e’tibarilə mümkün olan hor cür əlam ətb rə görn fərqləndirilə b ilər. Beb əlam ətlər iso olduqca çoxdur. Bir vəsait eyni zam anda müxtolif əlam ətlərə osasən bir neçə növə aid ola bilər.
Biblioqrafık vəsaitlərin kifayət qədər dolğun, çoxbaxımlı növ təsnitatı əlaqədar bölmədə otraflı şərh olunacaqdır. Burada bir cəhəti göstərmək lazımdır ki, müəyyən əlamət üzrə fərqləndirilən biblioqrafik vəsaitlər toplusu, bir qayda olaraq «bib ioqrafik məhsul» termini ilə ifadə olunur
Ayrı-ayrı nəşrlərə verilən göstəricilər mo’lum nəşrin elmi-mə’lumat ap,;ratmın mühüm tərkib hissəsidir. Onlardan bə’ziləri (sə’'övhələrin əlifba göstərieilori, xronoloji göstərieilər) nə.şrin tərkibini açır və homin noşrdo verilmiş ayrı-ayrı sənədlərin (əsərlərin) axtanşmı asanlaşdırır, bir başqası (predmct. adlar, eoğrafi və s.) nəşrdə toplanınış sən.ədlərin məz’in: unu açır. Nəşrlərə verilən göstoricilər onlarda verilən - məd kütləsi əsasında tortib olunan biblioqrafik axtar aparatıdır. Sənod kütləsi dedikdo isə müəyyon nəşıdo (kitabda, mocmuədə, əsərlər külliyyatında vo b.) vcrilon sənədlorin torkibi vo onların informasiya məzmunu nozərdo tutulur. Beloliklə, noşrin məzmununu açan göstərieilərdə biblioqrafiyalaşdırmanın obyekti kimi əsərin özü deyil, onun montiqi eəhotdon tamamlanrmş hissosi - məlndon fraqmentlər, ayrı-ayrı müddəalar, fiknior, mülahizələr götürüiür. Məhz, ona görə də noşrlərdə verilən göstərieilər həmin nəşrlərdo loplanınış sənodlərin məzmun24 larma (mikrostrukturasına) görə əvozi olmayan biblioqrafik istiqamədəndirmə vasitəsidir.
Köməkçi göstəricilər - xarakter e’tibarilə nəşıiərdə verilən göstərieiləro bənzəyir, lakin onlar biblioqrafik informasiya mənbələri üçün tərtib olunurlar. Belə köməkçi göstərieilər tələbatçıların biblioqrafik vostıittardə əks olunınuş sənədlər üzrə istiqamətlənınələrini tə’min edir və biblioqrafik axtarışı asanlaşdırır. Köməkçi göstəricilərdə bir qayda olaraq həmin vəsaitin əsas hissəsinin müvafiq biblioqrafik qeydlərinə istinad verilir.

3.