Şöbə: Humanitar ixtisaslar İxtisas: Kitabxana işi Qrup: 022a kurs: II

Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi Bakı Dövlət Universitetinin nəzdində İqtisadiyyat və Humanitar Kollec


Şöbə: Humanitar ixtisaslar
İxtisas: Kitabxana işi
Qrup: 022A
Kurs: II
Fənn: Biblioqrafiya
Tələbə: Günel Məmmədova
Müəllim: Sona Abdulova


Sərbəst iş №
Bakı 2023

1. 
   Sənəd kommunikasiya sistemində informasiya maneələri
   

Sənəd kommunikasiyaları sənədləıin köməyi ib (insanlar arasmda şifahi ünsiyyətdən fərqli olaraq) cəmiyyətdə informasiyanm yayılması (çatdınlması) prosesləri və ya üsullarıdır.
Sənəd kommunikasiyaları sistemində onun inkişafının ilkin mərhəblərində belə informasiya sədləri, yə’ni lazımi informasiya almağa mane olan və bununla da sənədlərin informasiya mənbəyi kimi noraıal yayılmasmı çətinbşdirən daxili m aneələr baş verir.; Belə informasiya mancələri əsasən aşağıdakı cəhətlərb bağhdır. Məsələn, sənədlər maddi obyekt kimi səpələnınə xüsusiyyətinə malikdir və buna görə də onlar müxtəlif yerlərə (kitabxana, kitab mağazası, informasiya orqanları, şəxsi kitabxanakır və s.) düşür. Təbüdir ki, b eb «səpələnınə» sənədlərm maddi forması ib bərabər, məzmununa da xas olan xüsusiyyətdir. Bu da onlarda vcrilən biliyin daxili əlaqəsini, ardıcıllığını pozur. Nəticədə hər bir sənədin, həm də üstəlik ınəzınun yaxınhğı olan sənədlərin axtarışı olduqca çətinləşir.
Sənəd kommunikasiyaları sistemində mövcud olan müxtəlf informasiya maneələrini meydana gəlmə mənbələrinə görə aşağıda qeyd olunan üç əsas q ıu p d a ümumiləşdirmək olar: 1. Obyektiv (sənədlərdən və tələbatçılardan asılı olmayan) informasiya maneələri: - sənədin harada olmasının qcyri-müəyyənliyi, o n u n böyük sənəd kütləsində axlarılması zoruriliyi nəticəsində əmələ gələn məkan maneələri; - sənədlər və tələbatçılar arasm dakı məsafə, coğrafi izolyasiya, daşının a şəraiti və s. ilə əlaqədar olan coğraü maneələr; - tələbatçıya uyğun gələn bütün informasiya mənbələrinin mənimsənilməsinin fiziki cəhətdən qeyri-mümkünlüyü ilə əlaqədar olan miqdar maneələri;
- külli miqdarda olan iniormasiya mənbələıindən nisbətən yaxşılarının qiymətləndirilməsi 'o seçilməsi zəruriliyi ilə əlaqədar olan keyfiyyət maneəsi; - ifadə mürəkkəbliyinə, mətndə xüsusi terminlərın çoxluğuna və s. görə informasiyamn çətinləşməsindən irəli gələn məzmun (Tikir) maneəsi. 2. İnformasiya tələbatçılanndan asılx olan informasiya maneəkri: - sənədin yazıldığı dili tələbatçının bilməməsi ilə əlaqədar olan dil maneəsi. Müasir şəraitdə bu, sənədlərin xüsusib elmi isLifadəsini çətinbşdirən daha mühüm maneələrdən birid r. - informasiya təbbatçısında bu və ya digər janra, müəllifə, yeni informasiya mənbəyi fortnasma qabaqcadan yaranınış yanlış likir mövcudluğundan, həmçinin bədü zövqün aşağı Svəviyyədə olmasjndan, sistemli şəxsi mütaliə vərdişinin olmamasından, əhval-ruhiyyəsindən, onu əhatə edən oxucu m ühitinin və s. tə’sirindən irəli gələn psixoloji maneə; - təxəyyül maneəsi. Bu onunla əlaqədardır ki, məsələn, alim lazımi informasiyam tapacağm a inanınır və axtanşdan imtina -dir. - tələbatçının sənəd axtarışmda düzgün strategiya seçməyi bacarmaınası ilə əlaqədar olan strateji-axtarış maneəsi (üçüncü q rup sədləı in əlamətləı inə də malikdir). - alimin informasiya axtarışına öz jş vaxtındarı 20- 25%-dən artıq sərf edə bilməməsindən irəli gələn vaxt mancəsi; - tələbatçının informasiya mənbələı ini əldə etməsi və ya əlaqədar xidmətin naqqını ödəməsi üçün vəsaitinin çatmaması ilə əiaqədar olan iqtisadi maneə; - tələbatçılarımız üçün mühüm sədlərdən biri əlifba ınaneəsidir. Bə’zən onlar üç əlifba ərəb, latın və kiril əlifbası ilə çıxmış əsəüərdən istifadə etməli oluıiar.
3. Sənəd komunikasiyaları sistemindn sonod yaradıcılan vo vasitəçilor! (uçüncü lorof) sayosində haş verən inforraasiya maneələri: - idarəlordo sonodlorin horəkolinə m ane olan in zib ati quruluşla bağlı ol;m idaro maneəlori, firma maneolori vr> informasiyada xüsn-' mülkiyyət maneosi ola bilər. - nəşıin çap olunın asm ın ləngimosi, onların aşağı keyfiyyotdə olması, səlı^əsiz tərtibatı, informasiya arüqhğm m və s. mövcudluğu ilə əlaqədar redaksiya-nəşriyyat m aneələü; - standartlarm olmaması və ya onlara riayot edilmoməsi noticəsinclo böyiık sənəd kütlosində biblioqrafik axtarışm çətinləşməsi ilo olaqodar maneolor; - informasiya tələbatçılarına kitabxana vo biblioqrafiya xidmətinin qeyri-operativliyindon və başqa çatışmazhqlardan iroli gələn kitabxana-biblioqrafiya maneələri. Beləliklo, sənəd kommunikasiyalan sistemində on u n normal fəaliyyətinə mane olan informasiya maneoləri müxtəlifdir. Sənəd kommunikasiyaları sisteminin inkişafı tarixinin həlo ilk mərhəlolorində m ə’lum olm uşdur ki, təkcə sənod və ı tolobatçı arasmdakı birbaşa olaqo çorçivosində inform asiya | maneolərinin lazımi səmərəliliklə aradan qaldırılması və uyğunluğun hoyata kcçirilmosi rnümkün deyil. Məhz, bu maneələr sonod kommunikasiyaları sisteminin normal jəaliyyətini to’min edən xüsusi sosial institutların - vasitə-çilorin (kitabxana işinin, ,;..itab ticaıətinin vo s.) mcydana golmosinə səbəb olur. Beləliklo, «s:inəd-inllərmasiya tələbatçısı» (əvvol «kitab-oxucu») münasibətinin daxili xüsusiyyotlori sənodlər və onların təlobatçıhırı arasındakı uyğunluğu həyata keçirmoyə və bunun üçf n informasiya sədlərini aradan qaldırmağa kömək edon xüsusi vasitəlorin yaradılmasını zəruriləşdirir. Sonod k mmunika-siyaları sistemindoki bütün vasitəçi altsistemloıin (o cümlədon, biblioqrafik fəaliyyotin 16 də) əsas vəzifəlori sənədlərlə təlobatçılar arasındakı uyğunluğu həyata keçirrrıəkdir.
Biblioqrafik fəaliyyətin «sənəd-tələbatçı» sistemində vasitəçilik funksiyasmın yeüno yetirilmosini tə’min edən belo səciyyəvi vasilə biblioqrafik infonnasiyadn j O na görə də biblioqrafik fəaliyyətin nozəri şoıhində o, mühüm anlayış kimi diqqət mərkəzində durur. Biblioqrafik informasiya sənəd kommunikasiyaları sisteminin mövcuc olduğu ilk vaxtdan meydana gəlmiş vo iki əsas istiqamətdo inkişaf etməyə başlamışdır: - BiblioqraHk informasiyanın tarixən ilkin lorması kataloqdur. Onun vəzifəsi müəyyon sənəd fondunun torkibini vo mozmununu açmaqdan, lazım olan sənədin orada yerini müoyyənləşdirməyi tə’min etməkdən ibarətdir. l^iblioqrafik kataloq təkco kitabxanada deyil, həm də kitab mağazasmda, nəş'iyyatda,

2.