Sodaning xalq xo’jaligidagi ahamiyati uning qo’llanishi va tarixi

NaCl+NH₃+CO₂+H₂O⇄NaHCO₃+NH₄Cl (2)

Ushbu reaktsiya 2 ta pog`onada otkaziladi. Birinchi pog`onada absorbtsiya va ikkinchi pog`onada karbonizatsiya jarayonlari otkaziladi. Karbonizatsiya jarayonida chokmaga tushgan NaHCO<sub>3</sub> fil`tratsiya usuli bilan ajaratiladi va uni parchalash natijasida soda olinadi:
2 NaHCO₃Na₂CO₃+CO₂ (3)
Parchalash temperaturasi 160-180⁰C tashkil qiladi. Hosil bolgan uglerod oksid gazi karbonizatsiya bolimiga yuboriladi va bu erda asosiy jarayonlardan tashqari bir nechta yordamchi jarayonlar otkaziladi.
Hosil bolgan NH₄Cl dan ammiak regeneratsiya etilib, absorbtsiya bolimiga yuboriladi:
2NH₄Cl+Ca(OH)₂2NH₃+2H₂O+CaCl₂ (4)
CaCl₂ chiqindi sifatida maxsus yig`indilarda saqlanadi. Kal`tsiy gidrooksid olish uchun zarur bolgan SaO karbonat xomashyosidan olinadi (por oqi, ohak toshi).
CaCO₃CaO+CO₂ (5)
CO₂ gaz karbonizatsiya bolimiga yuboriladi, SaO dan kal`tsiy gidrooksid olinadi.
CaO+H<sub>2</sub>O⇄Ca(OH)<sub>2</sub> (6)
Barcha soda zavodlarida NaCl suv eritmasi Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> va Ca(OH)<sub>2</sub> yordamlarida Sa va Mg ionlaridan tozalanadi.
MgCl<sub>2</sub>+Ca(OH)<sub>2</sub>→Mg(OH)<sub>2</sub>+CaCl<sub>2</sub> (7)
CaCl<sub>2</sub>+Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>→CaCO<sub>3</sub>+2NaCl
CaCO<sub>3</sub> va Mg(OH)<sub>2</sub> chiqindi sifatida saqlangichlarga tashlanadi, tozalangan NaCl eritmasi absorbtsiya bolimiga yuboriladi.
Soda ishlab chiqarish bolimlarining bir biriga bog`lanishi 1 chi rasmda korsatilgan.


Namakob (tuz eritmasi) ni tozalash.

Soda ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan sun’iy va tabiiy tuz eritmalari Ca²⁺, Mg²⁺, SO₄^2- va boshqa aralashmalarni tutadi. Bu aralashmalar ammoniylash jarayonida cho‘kmalar hosil qilib apparat devorlariga o‘tadi va ishlab chiqarish quvvatini kamaytiradi. SHuning uchun odatda namakob oldindan Ca²⁺ Mg²⁺ ionlaridan tozalanadi. Tozalashning eng keng tarqalgan usullaridan biri soda-oxak usuli hisoblanadi. Bu usulda namakobga (tuz eritmasi) soda eritmasi va oxak suti qo‘yiladi.

Reogentlarni uzatish ketma – ketligi tuz eritmasidagi magniy miqdori bilan aniqlanadi. Ko‘p miqdorda Mg tutgan (Masalan: 2,3 normal nisbat Mg²⁺ va 1,5 normal nisbat Cu²⁺) namakobga oldin oxak suti quyiladi, so‘ng soda.
Kam miqdorda (0,5 normal nisbat Mg²⁺ va 1,5 normal nisbat Ca²⁺) Mg tutgan namakobga oldin soda aralashtiriladi.
0,1 normal nisbat Mg²⁺ va 1,2 – 1,7 normal nisbat Ca²⁺ tutgan namakobni tozalashni oldindan aralashtirilgan reagentlar yordamida amalga oshiriladi. Tozalash jarayonida Mg namakobdan gidrooksid xolida cho‘ktiriladi, kaltsiy – karbonat xolida cho‘ktiriladi. Olingan suspenziya tindiriladi. Tindirilgan namakob tozalangan namakob rezervuariga keladi so‘ng adsorbsiya bo‘limiga o‘tadi. Tozalangan namakob (tuz eritmasi) quyidagi tarkibga ega (n nisbatlarda).

Ca⁺² 0,02 yuqori emas Na₂CO₃ 0,25 – 0,3

Mg²⁺ 0,07 yuqori emas NaOH 0,02 – 0,08

Cl^- 104 – 106