Soliq statistikasi indd

Foyda solig‘i bazasiga ta’sir qiluvchi soliq imtiyozlari miqdorining 
variatsion o‘zgarishi
yillar
Soliq 
imtiyozi
O‘rtacha 
miqdor(x1),
mln so‘mda
x-x1, mln 
so‘mda
(x-x1)2 
/5, mln 
so‘mda
Dispersiya, 
mln so‘mda
1
150
154,2
-4,2
3,53
1,88
2
152
154,2
-2,2
0,97
0,98
3
155
154,2
0,8
0,13
0,36
4
154
154,2
-0,2
0,01
0,09
5
160
154,2
5,8
6,73
2,59
Jami
771
154,2
0
11,36
3,37
Tadqiqot uchun olingan yillar bo‘yicha foyda solig‘ini hisob-
lashda qo‘llanilgan jami soliq imtiyozlari summasi ham yillar ke-
simida jamlanadi. Tanlangan yillar bo‘yicha soliq imtyozining 
o‘rtacha miqdori aniqlanib, ular o‘rtasidagi dispersiya miqdori 
aniq lanadi. Bizning shartli misolimizda, yillar orasida jami soliq 
im tiyozi summasining dispersiyasi 3,37 mln so‘mni tashkil qilgan. 
6–20-jadvalga qarang.

---

191
Foyda solig‘ining soliq bazasi bo‘yicha prognoz ko‘rsatkich-
larini hisoblash jami daromad, tannarx, chegirilmaydigan xarajatlar, 
soliq imtiyozlarining prognoz ko‘rsatkichlari asosida hisoblanadi. 
Hi sob-kitob natijasida kutilayotgan soliq bazasi miqdori 976,56 mln 
so‘m bo‘lish ehtimoli aniqlandi (2506,38-1654,75+282,5-157,57). 
Prognoz yilida kutilayotgan foyda solig‘ining soliq solish bazasiga 
kutilayotgan foyda solig‘i stavkasini ko‘paytirib, foyda solig‘i ning 
prognoz tushumi miqdorini aniqlaymiz. Kutilayotgan foyda solig‘i 
tushumi miqdori 78,12 mln so‘mni tashkil qildi (976,56 mln so‘m 
X 8%). 
Ammo, foyda solig‘ining bazasini oldingi yillardagi haqiqat-
dagi summasini o‘rtacha kattaligi, o‘rtacha kvadratik cheklanishi 
va dispersiyasi asosida ham hisoblab topish mumkin. Foyda soli-
g‘ining soliqqa tortish bazasini va uning o‘zini bevosita, ta’sir 
qiluvchi omillar ta’sirisiz hisoblaganda kutilayotgan miqdor birinchi 
usul natijasidan farq qilishini ko‘ramiz. 
6–21-jadval