Tablo 1.
Araştırmada kullanılan niceliksel araçlar.
Bilgiyi
sağlayan kişi
Kim ve neyle
ilgili bilgi
olduğu
Araç
Geliştiren(ler)
Uyarlayan(lar)
Anne
Anne,
Soru 1
Anne Çocuk
İlişkisi Formu
(AÇİF)
Öztürk, 2003
-
Anne
Anne,
Soru 2
Kısa Semptom
Envanteri (BSI)
Derogatis, 1992
Şahin ve Durak,
1994
Anne
Anne-çocuk,
Soru 3
Aile Kabul ve
Red Ölçeğıi,
Anne Formu
(PARQ)
Rohner ve
meslekdaşları,
1980
Polat, 1988
Anne
Aile,
Soru 4
Aile
Değerlendirme
Ölçeği (FAD)
Epstein ve
meslekdaşları,
1983
Bulut, 1990
Anne
Aile,
Örneklem
Aile Bilgi Formu
Dedeoğlu ve
Öztürk, 2003
-
Anne
Çocuk,
Tanı ve Soru 6
DDHB Belirti
Değerlendirme
Listesi (SAL)
DSM-IV, 1994
Yazgan, kişisel
iletişim
Anne
Çocuk,
Soru 5
Çocukların
Davranışlarını
Değerlendirme
Ölçeği (CBCL)
Achenbach ve
Edelbrock, 1983
Akçakın ve
Savaşır, 1983;
Erol ve
meslekdaşları,
1998
Baba
Aile,
Soru 4
Aile
Değerlendirme
Ölçeği (FAD)
Epstein ve
meslekdaşları,
1983
Bulut, 1990
Baba
Çocuk,
Tanı ve Soru 6
DDHB Belirti
Değerlendirme
Listesi (SAL)
DSM-IV, 1994
Yazgan, kişisel
iletişim
Baba
Çocuk,
Soru 5
Çocukların
Davranışlarını
Değerlendirme
Ölçeği (CBCL)
Achenbach ve
Edelbrock, 1983
Akçakın ve
Savaşır, 1983;
Erol ve
meslekdaşları,
1998
Çocuk
Çocuk,
Soru 5
Çocuklar için
Depresyon Ölçeği
(CDI)
Kovacs, 1980
Öy, 1990
Çocuk
Çocuk,
Soru 3
Aile Kabul ve
Red Ölçeği,
Çocuk Formu
(PARQ)
Rohner ve
meslekdaşları,
1980
Polat, 1988
*
Burada sıralı araçların birincil kaynak bilgilerine erişim için: Öztürk (2003).
DDHB’li Çocukların Anneleri için Bir Eğitim Programı
7
Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi Cilt 21 (2)
İşlemler
Araştırmaya başlamadan önce birinci araştırmacı Dikkat Eksikliği ve
Hiperaktivite Derneği’nin (DEHADER) aylık toplantılarına katılarak kendisini ve
araştırmayı tanıtmış ve ilgilenen annelerle teke tek yarımşar saat görüşerek, sorunlarını
ve gereksinimlerini anlamaya çalışmıştır. Bu sırada elde edilen izlenimler eğitim
programının seçiminde ve programın uyarlanmasında önemli rol oynamıştır.
Alanyazın taraması tamamlandıktan sonra Cunningham Anne Baba Eğitim
Programı (CABEP) seçilmiş ve ilgili izin alındıktan sonra, programın elkitabı Türkçeye
çevrilmiştir. Bu sıradaki uyarlamada bazı oturumlar aynen korunmuş, bazılarında
kültürümüze uyması amacıyla küçük değişiklikler yapılmış, bir oturum eklenmiş ve iki
oturum yeniden yapılandırılmıştır. Yapılan bu değişiklikler annelerin yaşadıkları
güçlüklerini paylaşmalarına, DDHB’yi ve çocuklarını anlamalarına, soruna kabul
göstermelerine ve kafalarındaki sorulara yanıt bulmalarına; yani annelerin
desteklenmesine yönelik olmuştur. Programda kullanılan videolar orta sosyoekonomik
düzeydeki tipik kentli ailelerdeki yaşantılardır ve yeniden video çekimini gerektirecek
kültürel farklılıklara rastlanmadığından Türkçe olarak seslendirilmeleri yeterli
bulunmuştur. Annelerin yardım almak üzere başvurmuş oldukları hastane ortamındaki
bir grup odasında gerçekleşen eğitim programı her biri haftada bir yapılan ve 2 saat
süren on iki oturumdan ve eğitimin tamamlanmasından bir ay sonra sonra yapılan bir
izleme oturumundan oluşmuştur. Nisan ayında başlayan veri toplama süreci Aralık
ayında sona ermiştir. Tüm bu sürecin liderliği birinci araştırmacı tarafından
yürütülmüştür.
Örneklem büyüklüğüne göre kullanılan değişkenlerin fazla olması birinci tipte
istatistiksel hatayı yükseltebileceğinden, çözümlemeleri birleştiren çoklu teknikler
kullanılmıştır. İlkin, iki deney grubunun tekrar eden (öntest-sontest) ölçümleri arasında
fark olup olmadığını görmek üzere anne, baba ve çocuk verileri için ayrı ayrı Çoklu
Değişken Çözümlemesi (MANOVA) uygulanmıştır. İki deney grubu arasındaki farklar
anlamlı bulunmadığından sonraki çözümlemelerde iki deneysel grup birleştirilmiştir.
Daha sonra öntest sontest ve deney ve kontrol grubu arasında farklar anne, baba ve
çocuk için ayrı ayrı MANOVA kullanılarak yapılmış ve yalnızca anlamlı bulunan
MANOVAlar tekli değişken çözümlemeleri (ANOVA) ile ayrıca incelenmiştir. Yapılan
bu çözümlemeler aynı örneklem için (tekrarlamalı ölçümler) kullanılan istatistiksel
model izlemiştir.
Sonnur Öztürk ve Deniz Albayrak-Kaymak
Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi Cilt 21 (2)
8
Dostları ilə paylaş: |