Sosialogiyanın predmeti və vəzıfələri

Müasir cəmiyyətdə Azərbayacan Respublikasında sosial strukturun başlıca inkişaf metodlarını araşdırın.

Elmi sosioloji ədəbiyyatda XX əsrin 90-eı illərinə kimi keçmiş sovet məkanına daxil olan respublikaların sosial stmktumnun fəhlə sinfindən, kolxozçu kəndlilərdən və ziyalılardan ibarət olduğu göstərilirdi. Bütün respublikalarda fəhlə sinfinin əhalinin əksəriyyətini təşkil etdiyi elan olunurdu. bu və ya digər əhali təbəqələrinə çatan maddi və mənəvi nemətlərin kəmiyyəti və keyfiyyəti nəzərdə tutularsa, əhalinin üç sinfə bölünməsi kifayət qədər qəbul ediləndir və mövcud stmktum bütövlükdə real əks etdirir. Azərbaycanda da sosial struktura aid tədqiqatların əsas istiqaməti bu və ya digər dərəcədə «}mksək sinif - aşağı sinif» qütbləşməsinə yönəlmişdir. Bu mövqedən çıxış edənlər orta sinfin xarakterik xüsusiyyətlərini açmağa səy göstərir və sinfi qütbləşməni ən azı triada kimi (yüksək sinif - orta sinif - aşağı sinif) təqdim etməklə cəmiyyətin stabillik və davamlı inkişafina kömək etməyə çalışırlar^.

ölkəmizdə kolxozların ləğvi nəticəsində kolxozçu kəndli sinfi sosial arenadan silinib getmişdir. Digər bir meyl - ənənəvi fəhlə sinfinin sayının azalması, onun (habelə digər sinif və qmplann) hesabına orta təbəqələrin sayının artmasıdır. Bir sözlə, totalitar rejimin qalıqlannm aradan qaldırılması və demokratik cəmiyyətin inkişafi prosesi sürətləndikcə sosial struktur daha çox açıq xarakter alır, sosial mobillik və mütəhərriklik güclənir. diferensiasiyanın üstünlük təşkil etməsi meyli göz qabağındadır. Bununla əlaqədar olaraq qeyd etmək lazımdır ki, beynəlxalq standartlara görə, gəlirlər (ən varlıların 10%-nin və ən yoxsulların 10%-nin gəlirləri) arasında fərq 4-5 dəfədən artıq olmamalıdır.

Bu modeli rəhbər tutduqda, apancı Qərb ölkələrindən (orta sinfin üstünlük təşkil etdiyi - 60-70%-ə qədər) fərqli olaraq, Azərbaycan əsasən aşağı siniflə (təxminən 20-22%) təmsil olunmuşdur ki, onun da böyük hissəsini qaçqınlar və gənclər təşkil edir'. Lakin son dövrdə Azərbaycanda apanlan sosial-iqtisadi islahatlar nəticəsində orta sinfin formalaşması və inkişafı prosesi güclənir. Hazırda bu və ya digər ölkələrin xüsusiyyətindən asılı olaraq orta sinfə daxil etmənin müxtəlif meyarlan təklif olunur. Məsələn, L. Belyayeva orta sinfi müəyyənləşdirərkən aşağıdakı üç göstəricini əsas meyar kimi götürür^.

1.