So’z boshi

O’smir yoshdagi kurashchining jismoniy tayyorgarligi
0 ’smir yoshdagi jismoniy tayyorgarlik to’g’ri qaddi-qomatni, harakatlanish malakalarini shakllantirish, har tomonlama jismonan takomillashtirish, kurashda texnik harakatlarni egallash uchun zarur boMgan jismoniy sifatlarni rivojlantirishni o’z ichiga oladi.

14. 
    voshda tezkorlik, chaqqonlik va egiluvchanlikni rivojlantirish maqsadga muvofiqdir. 15-16 yoshdagi smirlarda kuch rivojlana boshlaydi va tezkorlik kuch mashqlarini bajarishiga qobiliyat namoyon bladi. 16-18 yoshda kp kuch va tezlik talab etiladigan mashqlar osonroq o’zlashtiriladi, chidamlilikni rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratiladi. 0 ’smir kurashchilarni tayyorlashda shularni e’tiborga olish juda muhimdir.
    

Chidamlilikni boshqa jismoniy sifatlar bilan birga rivojlantirish zarur. Professor
V.P. Filinning (1980) ta’kidlashicha, bu yoshda chidamlilikka qaratilgan uzoq vaqt davom etadigan va bir tomonli trenirovka o’smlrlarga xos bo’lgan tezkorlik nagruzkalariga moslashishni pasaytiradi.

14. 
    yoshda kuchni rivojlantirish asosan o’z massasi og’irligi, to’Idirma to’plar, gantellar, gimnastikatayoqchalari, sherik (turli og’irUkdagi) bilan hamda mrli gimnastika sport anjomlarida mashqlar bajarish yordarnida amalga oshirilishi lozim.
    

16-18 yoshdagi kurashchilarda kuchni rivojlantiruvchi mashqlar sport anjomi og’irligini oshirish, dastlabki holatni o’zgartirish, mashq bajarish vaqtini uzaytirish, mashqlar orasidagi dam olish vaqtini kamaytirish hisobiga murak- kablashtiriladi.
Yosh o’smirlaming chidamliligini rivojlantirishda ehtiyotkor bIish lozim (o’rtacha nagruzkalar, kichik me’yor yoki dam olish uchun tanaffusli o quv- trenirovka bellashuvlaridan iborat mashqlar). Nagruzkalarga moslashib borgan sari dam olish tanaffuslari qisqartirilacli. Masalan. tik turishda 2+2 kurashida (navbatma- navbat hujutnlar va himoyaiar) 3 minutlik tanaffus asta-sekin 1 minutgacha qisqartiriladi. Parterda 2+2 bo’lib 1 minut tanaffus bilan navbatma-navbat kurashishda trenirovka vaqtini 3+3 gacha uzaytiriladi. Keyinchalik kurash sur’atini kuchaytirish mumkin. Chidamlilikni rivojlantirish uchun chegaralangan joyda bir tomonlama qarshilik bilan (biri faqat hujum qiladi, ikkichisi faqat hiinoyaianadi), paiterdan yuqori yoki tik turishga chiqish bilan kurash tkaziladi. Bu mashqlar qiyin holatlardan chiqib ketish yiini topishga o’rgatadi.
Professor V.P. Filin tadqiqotlarining ko’rsatishicha, 13 yoshda bg’im-larda
harakatchanlik yangidan oshadi,I5 yoshda u eng katta hajmga ega bladi, 16-17 yoshda harakatchanlik ko’rsatkkhlari kamayadi. Shu sababli o’smirlik yoshida egiluvchanlik va bg’imdagi harakatchanlik mashqlari majburiydir.
12-18 yoshda egiluvchanlik va bimlardagi harakatchanlik buyumlarsiz hamda kichik oriqlar bilan (gimnastika tayoqlari, gantellar, to’ldiima tplar) bajariladigan faol-sust xususiyatiga ega mashqlar orqali yoki asta-sekin harakat amplitudasini kuchaytiruvchi va kengaytiruvchi sherik yordamida rivojlanti-riladi. Shuningdek, qaddi-qomatni shakllantirish mashqlari kattalarga nisbatan ko’p qo’Haniladi.
Shunday qilib, smirlarning har tomonlama jismoniy tayyorgarligi kpgina vositalar yordamida amalga oshiriladi.
Yosh smirlar bilan kproq o’yin uslubi qo’llaniladi, mashg’ulotlar turiicha va ehtirosli o’tkaziladi. Hamma mashqlar asosiy mashg’ulot shakli —darsda bajariladi.

1. 
   ’smir kurashchining jismoniy tayyorgarligini maqsadli amalga oshirish uchun kurashdagi quv-trenirovka jarayonida saf (tartibli) mashqlar (saflanish, buyruqlarni bajiirish, qadam tashlab va yugurib harakatlanishlar) qllaniladi. Ularning maqsadi - kurash mashg’ulotini tashkil etish, to’ri qaddi-qomatni shaJtllantirish, intizom, o’zaro munosabat va tartibni tarbiyalashdir. Saf mashqlari darsning kirish, tayycrlov va yakuniv qismida mashqlarni bajarish uchun guruhiami tashkil qilish, saflantirish va qayta saflanish uchun, shuningdek, nagruzkadan so’ng zo’riqishni bartaraf etish maqsadida bajariladi.
   
2. 
   U m u m iy rivojlantiruvchi mashqlar qatoriga oddiy gimnastika (qo’llar, oyoqlar,
   
3. 
   gavda, oirliklar bilan, oirliklarsiz, buyumlar bilan va buyumlarsiz hamda sheriklar bilan) mashqlari va og’ir atletika, eshkak eshish, sport o’yinlari kabi sport turlaridagi ba’zi mashqlar kiradi. Bunday mashqlar kurashchining jismoniy rivojlanishini yaxshilaydi, harakat malakalari zahirasini kengaytiradi, organizmning fuknsional imkoniyatlarini oshiradi, ish qobiliyatining tiklanishiga yordam beradi. Umumiy rivojlantiruvchi mashqlar bilan bir vaqtda asab-mushak kuchlanishlari xususiyati va o’smir organizmining ish tartibiga k:o’ra o’xshash boMgan mashqlarni ko’proq qo llash zarur. Turli sport turlaridan olingan mashqlar. ularni bajarish xususiyati va shartlariga qarab, jismoniy sifatlarni rivojlantirishda turli pedagogik vazifalarni hal etishga imkon berdi. Asosan kuch, chidamlilik, tezkorlik, egiluvehanlik va cnaqqonlikni tarbiyalashga qaratilgan mashqlarni ajratish qabul qilingan. Oirliklar bilan (tayoqlar, gantellar, toMdirma to’plar va h.k.) gimnastika mashqlarini ko’p marta bajarish kuch chidamli!igini rivojlantiradi. Ushbu mashqlarni katta tezlikda qisqa vaqt ichida bajarish tezkorlik sifatlarini rivojlantirishga yordam beradi.
   
4. 
   Har bir mashq ma'lum bir sifatni yoki bir guruh sifatlarni rivojlantiradi. Masalan, shsrik qarshiligida yoki shtanga bilan bajariladigan mashqlar, o’z og’irligi bilan tortilish hamda qo’llarni bukib-yozish mashqlari kuchni; kesishgan joyda yugurish - chidatnlilikni; katta tezlik bilan bajariladigan gimnastika mashqlari, qisqa masofalarga yugurish - kurashda harakat tezligini tarbiyalashga yordam beradi. Basketbol o yini chaqqonlik, chidamlilik va tezkoriikni kompleks ho\da tarbiyalashga imkon yaratadi.
   
5. 
   Yuqori emotsional qo'zg’alishda katta boMrnagan shiddat bilan bajariladigan
   

umumiy rivojlantiruvchi inashqlar organizm ish qobiliyatini, ayniqsa shiddatli mashg’ulotlar tkazilgandan so’ng asab tizimini tiklashga yordam beradi. Ular ertalabki badan tarbiya vaqtida va trenirovka mashg'uIotlarida darsning birinchi boMagida (tayyorlov qismida) hamda asosiy qism oxirida qoMlaniladi. Bundan tashqari. nnonda. dalada, daryc» byida (suzish, eshkak eshish va tp ynash bilan) jismoniy tayyorgarlik byicha maxsus mashg’ulotIami tashkil qilib turish shart Kurash mashg’uIotIarida katta jismoniy nagruzkadan sng organizmni nisbatan
tinch holatga keltirish uchun o ’smirlarni mushaklami bo'shashtirishga. nafas olishni tinchlantirishga (ta bo’shashtirilgan mushaklami silkitish harakatlaii. chuqur nafas olish uchun o’pka qafasini kengaytiruvchi mashqlar va h.k.) qaratilgan mashqlami mustaqil bajarishga rgatish zarur.
Mushaklarni bshashtirishga qaratilgan mashqlar hatto bellashuv jarayonida
ushlash va zriqishdan holi bo’lgan qisqa vaqt ichida kuchning yanada tez tiklanishiga yordam beradi.