So’z boshi

5- jadval
Davomiyligi har xil bo’lgan maksimal jismoniv nagruzkada anaerob va aerob

	anaerob jarayon- lar	aerob jarayon- lar	jami	anaerob jarayon- lar. %	aerob jarayon lar, %
10 sek	20	4	24	83	17
1 min	30	20	50	60	40
2 min	30	45	75	40	60
5 min	30	12	150	20	80
10 min	25	245	270	9	91
30 min	20	675	695	3	97
60 min	15	1200	1215	1	99

Mashqlarni takrorlash soni ulaming organizmga ta’sir ko’rsatish darajasini belgilayd Aerob sharoitlarda ishlashda takrorlash sonini kpaytirish nafas olish va qon
aylanish organlari faoliyatini yuqori darajada uzoq vaqt ushlab turishga majbur qiladi.
Anaerob rejmida mashqlami takrorlash soni kislorodsLz mexanizmlaming tugashiga yoki markaziy asab tizimining qurshovda qolishiga olib keladi.
Dam olish oralii davomiyligi organizmning trenirovka nagruzkasiga bo’lgan javob reaksiyasi hajmi singari. uning xususiyatini ham an qlash uchun katta ahamiyatga ega. Bunda dam olish oraliqiarida sodir bladigan tiklanish jarayonlari quyidagilardan iborat:
- tiklanish jarayonlari tezligi bir xil emas - avval tiklanish tez keehadi, so’ng sekmlashadi;
- turli ko’rsatkichlar har xil vaqtdan keyin tiklanadi (geteroxronlilik);
- tiklanish jarayonida ish qobiliyati va bo>’ • i\0 rsatkichlaming tazali o ziiarishi kuzatiladi.
Dam olish oralig’i tiklanish uchun yetarli boMgan sust shiddatli mashqlarni bajarishda har bir keyingi urinish taxminan avvalgisiga xshagan ko’rinishda boshlanadi. Ushbu holda dam olish oraligMni kamaytirishda nagruzka ko’proq aerob iiagruzkaga aylanadi, chunki odatda 3-4 minutga kelib vujudga kelayotgan nafas olish jarayonlari ham o 'z kuchini saqlab qolgan boMadi. Maksimal va submaksimal quvvatli mashqlardagi dam olish oraligMni
kamaytirish nagruzkani anaerob nagruzkaga aylantiradi, chunki mashq takrorlangan sari kislorod qarzi oshib boradi.
Dam olish xususiyati mashqlar o’rtasida faol., sust va aralash boMishi mumkin. 0 ’qitishning kritik nuqtasiga yaqin boMgan tezlikda ishlash paytida faol dam olish nafas olish jarayonlarini yuqori darajada ushlab turishga yordam beradi va ishdan dam olishga hamda aksincha holatga keskin o’tisiiining oldini oladi. Bu nagruzkani ko’proq aerob nagruzkaga olib keladi. Bundan tashqari, og’ir mehnatdan so'ng faol dam olish tiklanish jarayonlarini tezlashtiradi. Mashqlar rtasida sust dam olish paytida sportchi, butkul tinch holatda blib, hech qanday harakatlarni bajarmaydi.
Chidamlilikni rivojlantirish uchun quyidagi uslublar qoMlaniladi: bajariladigan mashqlar hajmi va shiddatini oshirish, o’zgaruvchan, oraliqli, o ’zgaruvchan-oraliqli, takrorlash.
Hajmni oshirish uslubi shundan iboratki, jismoniy mashqlami bajarish vaqti mashg’ulotlardan mashg’ulotga asta-sekin oshib boradi. Bu uslub mashg’u!otlar sonini ko’paytirishini nazarda tutadi.
Shiddaini oshirish uslubi jismoniy mashqlarni bajarish sur’ati, shuningdek butunlay mashg’ulot zichligini mashg’ulotdan mashg’ulotga asta-sekin oshirib borishni ko’zda tutadi.
zgaruvchan uslub shundan iboratki, jismoniy mashqlar har xil sur'atda
bajariladi. Bunda past sur’atda o’tkaziladigan vaqt bo’laklari mashg’ulotdan mashulotga kamavib, baland sur’atda tkaziladiganlari ortib boradi.
Oraliqli uslub shundan iboratki, bunda jismoniy mashqlar boMaklarga blinib (seriyalab), sust va faol dam olish oraliqlari bilan bajariladi. Trenirovka vazifalari mashqlami bajarish sur'ati va davomiyligiga, shuningdek kurashchining
mashqlanganlik darajasi hamda kayfiyatiga qarab, ish hamda dam olish oraliqlari davomiyligiga kra har xil blislii lozim. Takrorlash uslubi shundan iboratki, sportchi bir mashulotning o ’zida yoki bir nechta mashg’ulotda hajmi va shiddatiga kra bir xil bo’lgan mashqlami takrorlaydi.
Sport trenirovkasi jarayonida hamma uslublar bir-biri bilan turlicha uyg’unlashtirilgan holda qllaniladi. Chidamlilikni tarbiyalash samaradorligi ko’p jihatdan trenirovka jarayonining oqilona tuzilganligi bilan belgilanadi. Turli ynalishdagi mashqlami bajarishda ma’lum bir ketma-ketlikka amal qilish va ularning ijobiy o ’zaro ta’sir etishini ta’minlash juda muhimdir. Quyidagi ketma- ketlikka rioya etish maqsadga muvofikdir:

• 
  avval alaktat-anaerob mashqlar (tezkor va tezkor kuch), sngra anaerob-
  

glikolitik (kuch chidamliligi uchun) mashqlar;

• 
  avval alaktat-anaerob, so’ngra aerob mashqlar (umumiy chidamlilik uchun);
  
• 
  avval anaerob-glikolitik, keyin aerob mashqlar.
  

Agar mashqlar ketma-ketligi teskari blsa, tez trenirovka samarasining zaro ta'siri salbiy bo’ladi hamda bundav mashg’ulot kam foyda beradi.