Spis treści

Układ krążenia i krwiotwórczy

Według doświadczeń lekarzy tradycyjnych akupunktura wpływa na naczynia krwionośne, tętnice, żyły i naczynia włosowate, regulując ich przepuszczalność, reguluje ciśnienie tętnicze krwi, wpływa na rytm pracy serca, na siłę skurczową i ukrwienie mięśnia sercowego, czyli poprawia wydajność układu krążenia.

Współcześnie w wielu ośrodkach medycznych lekarze chińscy prowadzą badania na zwierzętach i ludziach, które mają na celu naukowe potwierdzenie takiego działania akupunktury i wyjaśnienie mechanizmów zmian zachodzących w układzie sercowo-naczyniowym pod wpływem nakłuć aktywnych punktów. Z badań tych wynika dwukierunkowy mechanizm oddziaływania akupunktury na układ krążenia. Nakłucie jednego punktu daje dwie różne reakcje: hipo-i hiperfunkcji. W zależności od przypadku akupunktura podnosi lub obniża ciśnienie krwi, zwalnia albo przyspiesza czynność serca itp.

W badaniach prowadzonych na Wydziale Medycznym Uniwersytetu w Shenyang⁵⁶ stwierdzono np., że drażnienie niektórych struktur mózgowych (podwzgórza) u zwierząt doświadczalnych powodowało podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, natomiast zastosowanie nakłuć obniżało to ciśnienie do normalnego poziomu. W innych doświadczeniach drażniono nerw trzewny w celu wywołania bólu. Odruch bólowy trzewny przyspieszał czynność serca i powodował podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi. Gdy jednak równocześnie zastosowano akupunkturę w celu zniesienia tego bólu, tętno zwalniało się, a ciśnienie krwi wracało do normy. W badaniach tych wykazano też, że zastosowanie akupunktury w czasie krwotoku zapobiega gwałtownemu spadkowi ciśnienia, zmniejsza objawy wstrząsu pokrwotocznego, przyspiesza powrót ciśnienia krwi do normy. Po ustaniu krwawienia czynność serca powracała do normy po jednej godzinie, gdy zastosowano akupunkturę - już po półgodzinie. W przypadku wolnego tętna zaobserwowano przyspieszający wpływ akupunktury na czynność serca.

W innych badaniach stwierdzono, że akupunktura zwiększa tolerancję organizmu jako całości na niedotlenienie. Może to mieć znaczenie np. w sporcie oraz w szybszym przystosowaniu do niektórych warunków pracy.

Z klinicznego punktu widzenia interesujące są również wyniki badań dotyczące wpływu nakłuwań na mięsień sercowy. Wykazano, że akupunktura zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego, szczególnie komory lewej, co poprawia wynikające z tego wskaźniki hemodynamiczne serca. Z kolei wywołując niedokrwienie mięśnia sercowego przez podwiązanie lewego odgałęzienia tętnicy wieńcowej serca stwierdzono, że akupunktura działa na mięsień sercowy ochronnie, zmniejsza bowiem obszar niedokrwienia i uszkodzenia mięśnia sercowego, co potwierdzono elektro-kardiograficznie. Również powrót ukrwienia do stanu normalnego jest szybszy i lepszy u zwierząt, którym stosowano akupunkturę. Mechanizm tego działania, jak podają autorzy eksperymentu, nie jest dokładnie zbadany, ale wydaje się, że akupunktura hamując ból zmniejsza zakłócenia ośrodków regulacyjnych ośrodkowego układu nerwowego, zapobiega nadmiernemu spadkowi ciśnienia tętniczego krwi, powoduje otwarcie tętniczek krążenia obocznego okolicy uszkodzenia, poprawia ukrwienie i utlenienie, co potwierdzają pomiary stężenia tlenu w naczyniach wieńcowych. Zaangażowane są w tę reakcję również czynniki humoralne. Zabiegi akupunktury wpływają bowiem, jak wykazano badaniami fluorescencyjnymi, na poziomy amin katecholowych (neurotransmiterów) w obszarze uszkodzenia mięśnia sercowego.

Na uwagę zasługuje również wpływ akupunktury i moxy na układ krwiotwórczy. W badaniach stwierdzono, że oddziaływanie na punkty akupunktury powoduje zwiększenie liczby krwinek białych. Już w 2 godziny po zastosowaniu przygrzewania moxą liczba krwinek podwaja się i stan ten utrzymuje się 2-3 dni po zabiegu. Zwiększa się również liczba erytrocytów z l do 3 milionów, hemoglobiny - nawet do 70%. Ten stan podwyższenia może utrzymywać się nawet pół roku. Zauważono też, że oddziaływanie na punkty akupunktury moxą skraca czas krzepnięcia krwi, co działa hemostatycznie i obniża odczyn opadania krwinek (OB), gdy był podwyższony.

Układ oddechowy

Z doświadczeń klinicznych znany jest wpływ akupunktury na układ oddechowy. Szczególnie korzystne rezultaty uzyskuje się w leczeniu astmy oskrzelowej. Poprzez rozszerzenie mięśni gładkich, zwiększenie wydzielania i rozrzedzania śluzu, zwiększoną, przyspieszoną ewakuację wydzieliny i jej odkrztuszanie poprawia się czynność układu oddechowego i zwiększa się pojemność płuc mniej więcej o 20%. Akupunktura zmniejsza również przenikalność naczyń włosowatych oraz zwiększa ilość immunoglobulin (IgA, M, G).

Stosowana w przewlekłych chorobach oskrzeli, na przykład wiosną i jesienią, zapobiega ich zaostrzeniom. Szczególne znaczenie ma punkt Geshu na meridianie pęcherza moczowego (VU.17 -na tej wysokości przepona przyczepia się do klatki piersiowej). Nakłuwanie tego punktu zwiększa amplitudę skurczów przepony i usprawnia oddychanie².

Działalność leczniczą akupunktury w chorobach układu oddechowego - podobnie jak w chorobach układu krążenia i układu pokarmowego - należy wiązać z autonomicznym układem nerwowym, który reguluje czynność narządów wewnętrznych.

Układ pokarmowy

W badaniach klinicznych wykonanych na Wydziale Medycznym Uniwersytetu w Shenyang w Chinach wykazano, że akupunktura wpływa na perystaltykę i napięcia ścian żołądka i jelit⁵⁴. Działanie to ma dwukierunkowy, regulujący charakter. Znaczy to, że w przypadku, gdy napięcie ścian i perystaltyka żołądka lub jelit są zmniejszone (hipotonia), akupunktura je zwiększa i przyspiesza. Natomiast gdy są zwiększone (hiper-tonia), akupunktura je zmniejsza i zwalnia. Potwierdzają to badania elektrogastrograficzne (EGG) żołądka i jelit, w których stwierdzono, że nakłucie punktu Zusanli (ryć. 38) zmniejsza amplitudę skurczów tam, gdzie jest ona wysoka, a zwiększa tam, gdzie jest ona niska. Ważną rolę — jak zauważono w tych badaniach - odgrywa sposób stymulacji (pobudzania) punktów. Stymulacja umiarkowana pobudza perystaltykę, a silna hamuje ją.

Wykazano, że nakłucie jednego punktu powoduje zwiększenie perystaltyki jelita cienkiego, natomiast nakłucie innego punktu powoduje wzrost amplitudy skurczów i przyspieszenie ruchów perystaltycznych jelita grubego. Ułatwia to wypróżnienia i uzasadnia stosowanie akupunktury w za-parciach stolca. Nakłucie natomiast jeszcze innego punktu powoduje zmniejszenie kurczliwości żołądka i nagromadzenie w błonie śluzowej serotoniny (5-HT).

W badaniach radiologicznych wykazano również wpływ nakłuwań na wyrostek robaczkowy. Nakłucie odpowiednich punktów na meridianie żołądka i jelita grubego zwiększa ruchy perystaltyczne i amplitudę skurczów wyrostka robaczkowego. Powoduje to szybszą ewakuację jego zawartości i szybsze opróżnianie z kału i wydzieliny ropnej. W stanie zapalnym wyrostka robaczkowego, szczególnie w jego początkowym stadium, ma to duże znaczenie. Decyduje o dalszym przebiegu choroby i rokowaniu.

Stwierdzono też wyraźne zwiększenie kurczliwości pęcherzyka żółciowego, zwiększone wydzielanie żółci i przyspieszone opróżnianie pęcherzyka żółciowego z zawartości. Wykorzystano to do samoistnego (bez zabiegu chirurgicznego) opróżnienia pęcherzyka żółciowego z małych kamieni żółciowych. W leczeniu zastosowano elektroakupunkturę (przez 60 minut) w połączeniu z doustnym podawaniem siarczanu magnezu (MgSO₄). Po dziesięciu takich zabiegach w 40% przypadków uzyskano całkowite wydalenie wszystkich kamieni.

W eksperymencie na psach z przetoką żołądkową stwierdzono, że zastosowanie elektroakupunktury hamuje wydzielanie kwasu solnego i podwyższa pH soku żołądkowego. Hamowanie to utrzymuje się mimo podania hormonu przewodu pokarmowego, tzw. gastryny (pobudzającej wydzielanie kwasu solnego). Opisane wyżej oddziaływanie nakłuć może być zniesione (hamowane) przez znieczulenie punktu wskutek podania naloksonu lub atropiny.

Jak więc z powyższego wynika, akupunkturą można wpływać na kurczliwość błony mięśniowej przewodu pokarmowego, na wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Można je pobudzać lub hamować. Jedną metodą można osiągnąć dwa przeciwstawne działania. Zależy to jedynie od rodzaju i intensywności zastosowanego bodźca, który pobudza lub hamuje układ nerwowy wegetatywny. Intensywność bodźca należy jednak traktować bardzo indywidualnie. Dla jednego chorego ten sam bodziec jest już silny, a dla drugiego jeszcze za słaby. Zależy to od osobniczej wrażliwości, którą można sprawdzić tylko w trakcie leczenia.